Geschiedenis van het privaatrecht - vragen

Question 1

Wat zijn de XII Tafelen en van wanneer dateren ze?

Answer 1

• eerste geschreven wetten
• 451 v.Chr.
• resultaat van stakend volk op de berg

Question 2

Wat is de verdienste van de Leges Liciniae Sextiae en in welk jaar werd ze gestemd?

Answer 2

• 367 v.Chr.
• openstelling consulaat voor plebejers (één consul moet plebejer zijn)
• instellen v/e praetor (urbanus) zodat consul zich met militaire zaken kon bezighouden

Question 3

Wat gebeurde er in 242 v.Chr. met het ambt van praetor?

Answer 3

opsplitsing

1) praetor urbanus: vaardigde recht uit over Romeinen, rechtspraak over burgers v/d stad
2) praetor peregrinus: vaardigde recht uit zowel voor Romeinen als vreemdelingen (rechtspraak over vreemdelingen, en rechtspraak tussen burgers en vreemdelingen)

Question 4

Wat zijn de rechtsbronnen tijdens de Republiek?

Answer 4

• XII Tafelen
• wetten: besluiten v/d volksvergadering comitia centuriata op voorstel v. magistraat (meestal consul), legerv (nog niet klaar)

Question 5

Wat zijn de kenmerken v/h legis actio-proces?

Answer 5

• 450-17 v.Chr.
• vooral formaliteiten (o.a. rituele bewoordingen)
• exact te volgen (bv. verkeerd uitspreken = verloren)
• acties verleend door de XII Tafleen (dus wettelijke verordeningen en niet van de praetor)

Question 6

Wat zijn de fasen i/h legis actio-proces?

Answer 6

• fase 1 (in iure): partijen voor magistraat, bepaalt of zaak van ius civile is en of er actie is en zaak dus naar rechter mag
• fase 2 (apud iudicem): verschijnen voor rechter waar wordt bewezen en gepleit

Question 7

Wat zijn de kenmerken van het formula-proces?

Answer 7

• tot 342 n.Chr.
• rechter = privépersoon (geen professioneel)
• in formula staat meestal hoe rechter moet oordelen (dus oordeel rechter zelf is neutraal)
• geen hoger beroep
• veroordeling tot geldbedrag (vastgesteld via schatting v/d eiser) (rechter kan niet bevelen fiets terug te geven, maar dief kan dit wel doen onder druk v/d geldboete en fiets teruggeven, dan volgt vrijspraak)
• geen bewijsregels (rechter beslist zelf op gevoel of iets bewezen is of niet)
• gesloten systeem v. acties (door praetor)
• geen verplichte procesvertegenwoordiging

Question 8

Wat zijn de fasen in het formula-proces?

Answer 8

EERSTE FASE (in iure):

• partijen halen formula bij praetor (= standaardtekst die dient als rechtsingang)
• afgesloten met LC (= procesovereenkomst over hoe de praetor de situatie schetst)
• (niet bij praetor willen komen = verloren)
• eiser/verweerder moeten in omschrijving hun geschil kiezen (eed)

TWEEDE FASE (apud iudicem):
- totstandkoming bewijs + vonnis

Question 9

Wie kunnen partij zijn in een formula-proces?

Answer 9

• eiser (actor) en verweerder (reus)
• vrije burger, eigenstandig (eigen vermogen hebben)
• uitzonderingen (hebben wel vermogen): slaaf in vrijheidsproces en gezagsonderworpen zoon met legervermogen/buit

Question 10

Wat zijn de twee manieren om in een formula-proces verweer te voeren?

Answer 10

• ten principale: ja/nee

- exceptio: ja, maar (= weerlegging met reden)

Question 11

Waarom is het formula-proces zo belangrijk voor onze beeldvorming van het Romeinse recht?

Answer 11

Omdat het meeste Romeinse recht dat wij besproken hebben tot stand is gekomen tegen de achtergrond van dit formula-proces

Question 12

Wat is het verschil tussen een actio in rem en een actio in personam?

Answer 12

• actio in rem: gericht op een zaak (relatie eiser-zaak)

- actio in personam: gericht op een persoon - verbintenisrechtelijke relatie tussen twee personen (bv. contract)

Question 13

Wat is het verschil tussen een actio directa, een actio…utilis en een actio in factum?

Answer 13

• actio directa: standaardformula (actio onder normale omstandigheden verleend)
• actio…utilis: actie verleend bij uitzondering, ook bij twijfelgevallen (stukje vervangen door ander woord)
• actio in factum: geformuleerd door praetor a.d.h.v. feiten, gebaseerd op billijkheid (wenselijk dat er wordt geprocedeerd), wanneer er geen variatie kan gemaakt worden (bv. koe laten verhongeren, geen actie o.g.v. LA maar wel actio in factum)

Question 14

Wat is het verschil tussen een actio civilis en een actio honoraria?

Answer 14

• actio civilis: afkomstig uit ius civilie (bv. o.g.v. LA)

- actio honoraria: gecreëerd door magistraat (meesta praetor)

Question 15

Wat is het verschil tussen een petitoire actie en een possessoire actie en waarmee kan dit bij ons vergeleken worden?

Answer 15

• petitoire actie: uitspraak over het recht v/e bepaalde zaak (moet bewezen worden)
• possessoire actie: uitspraak over inbreuk v. feitelijke macht, over het bezit v/e zaak, meer soort
  ordemaatregel
• vergelijkbaar met bodemprocedure vs. kort geding

Question 16

Wat zijn de kenmerken v/h cognitie-proces?

Answer 16

• proces voor één rechter (zowel formula als uitspraak)
• rechter is keizerlijk ambtenaar (geen privépersoon)
• wel hoger beroep (bij keizer of prefect)
• ook reële executie mogelijk (bv. afdwingen tot afgifte zaak, niet meer alleen boete)
• geen openbaarheid
• hoor- en wederhoor

Question 17

Hoe verloopt het cognitie-proces?

Answer 17

PRINCIPIUM LITIS

• schriftelijke eis (libellus): eerste verklaring v/d feiten die worden onderzocht door rechter, indien toelaatbaar - wordt dit officiële gerechtsakte
• verweer/prescripties: drie vormen (zie andere card)
• eindigt met LC
• NB: eiser die niet opdaagt, verliest + verweerder die na drie aanmaningen niet opdaagt, wordt veroordeeld bij verstek, als verweerder niet verweert ,wordt vordering toegewezen voor de LC is afgesloten

MEDIUM LITIS

• mondelinge procedure (incl. bewijsvoering)
• rechter ondervraagt partijen (feiten aanhoren en onderzoeken) - geen partijautonomie!
• bewijstlastverdeling: wie iets stelt, moet bewijzen
• bewijsmiddelen: zie aparte card

VONNIS

• verplicht binnen 3j. na LC
• eventueel tussenvonnis (interlocutoir): men kan nog bewijs leveren om vrijgesproken te worden en bedrag kan nog wijzigen
• veroordeling afhankelijk v. wat gevorderd wordt (zie aparte card)
• kracht eindvonnis = gezag v. gewijsde

HOGER BEROEP

• ingesteld bij rechter die vonnis in 1AL heeft gewezen
• schriftelijk verslag v/d rechter: rechter die zijn standpunt over het appel op schrift moet stellen
• dan legt appellant het appel en dossier voor aan hogere rechter (keizer)

EXECUTIE

• manu militari (met OH-geweld): overhandiging zaak
• op persoon (gijzeling) of vermogen (inbeslagname)

Question 18

Wat is obscure libel i/h cognitieproces?

Answer 18

Wanneer het libellus (schriftelijke eis) i/e cognitie-proces niet begrijpbaar is

Question 19

Welke drie vormen v. verweer/prescripties kunnen voorkomen i/h cognitie-proces?

Answer 19

• procedurele excepties (bv. onbevoegde rechter)
• dillatoire exceptie (bv. uitstellen omdat je nog niet moest betalen)
• peremptoire exceptie (over eis of procedure zelf, mag ook later in de procedure) (bv. toegeven dat je geld geleden hebt, maar zeggen dat het wel was kwijtgescholden nadien)

Question 20

Wat zijn de gevolgen v/d litis contestatio i/h cognitie-proces?

Answer 20

• passief onovererfelijke acties worden overerfelijk (bv. boete gaat naar erfgenamen als beklaagde sterft)
• acties met termijn worden tijdloos (bv. verborgen gebreken bij koop binnen het jaar)

Question 21

Wat houdt de Calumnia-eed in i/h cognitieproces?

Answer 21

zweren om niet alleen te procederen om de andere lastig te vallen

Question 22

Vertel iets meer over de bewijslastverdeling i/h cognitieproces

Answer 22

Wie iets stelt moet het bewijzen

• eiser t.a.v. eis
• verweerder t.a.v. excepties (= eiser in verweer)
• evt. omkering bewijslast (verweerder moet bewijzen dat eis ongegrond is) als er een sterk vermoeden speelt tgo de eiser

Question 23

Vertel iets meer over de bewijsmiddelen i/h cognitieproces

Answer 23

• partijverklaring bij ondervraging door rechter (verweerder kan bekennen)
• partij-eed (vordering bewezen wanneer eiser partij-eed aflegt of verweerder hem niet wilt afleggen)
• schriftelijk bewijs (officiële akten vs. onderhandse akten)
• getuigenbewijs (minimum twee)

Question 24

Waaruit kan de veroordeling bestaan i/h cognitieproces?

Answer 24

• geldbedrag
• teruggave (restitutio) bij actio in rem, bij possessoire actie of contractsanctie
• overdracht v. eigendom (dare, bv. veroordeling tot afgifte)
• verschaffen bezit of genot (tradere)
• verrichten v/e handeling (mere facere)

Question 25

Hoe zijn de Instituten v. Justinianus opgebouwd en wat is het verschil met de Digesten?

Answer 25

• Boek 1: personae (rechssubjecten)
• Boek 2-3: res (welke rechten zijn er?)
• Boek 4: actiones (rechtsmiddelen, hoe kunnen we rechten hard maken, procesrechtelijke context)

Verschil met Digesten: Digesten zijn meer casuïstisch

Question 26

Waarop zijn de Instituten v. Justinianus gebaseerd?

Answer 26

geïnspireerd door Gaius’ Institutiones (ca. 160 n.Chr.)

Question 27

Hoe was de rechtsbevoegdheid geregeld bij de Romeinen?

Answer 27

• afhankelijk v/d statusleer
• status libertatis: slaaf of vrij?
• status civitatis: Romeins burger of niet (verdwenen in 212 n.Chr. want Caligula gaf iedereen Romeins burgerrechten i/d Constitutio Antoniana)
• status familiae: status binnen de familie
  sui iuris (van eigen recht): altijd pater familias (eigenstandig), heeft familiale vermogen en dus ook R&P
  alieni iuris (v. andermans recht): gezagsonderworpen aan pater familias, geen vermogen en geen eigen R&P, kunnen geen proces aangaan

Question 28

Wie maakte deel uit van de Romeinse familia?

Answer 28

• pater familias: alle macht, oudste nog levende ascendent, alle gezag
• uxor: niet altijd onder de manus, eerst wel, later meer rechten
• filius in potestate: gezangsonderworpen zoon (onder manus), duurt zolang PF leeft
• filia in potestate: gezagsonderworpen dochter
• geadopteerde personen: zelfde status als filius/a
• geadrogeerde personen: iemand die voordien niet onder iemands gezag stond, vaak bij keizers
• slaven

Question 29

Waarop is het verwantschap in een Romeinse familia gebaseerd?

Answer 29

op gezagsverwantschap en niet alleen op bloedverwantschap

Question 30

Waarvan hangt de handelingsbekwaamheid bij de Romeinen af?

Answer 30

• leeftijd (‘oud en wijs genoeg zijn’, meerderjarig vanaf 25j.)
• geslacht: vrouwen hadden tot Justinianus een voogd nodig, nadien niet meer (mannen en vrouwen dan gelijk), mannen altijd vanaf bepaalde leeftijd bekwaam geacht
• geestesvermogen: krankzinnigen en geldverspillers hebben curator nodig

Question 31

Waarvan hangt de delictsbekwaamheid bij de Romeinen af?

Answer 31

• vermogen: procederen alleen zinvol tegen iemand met vermogen (bv. in formula-proces moet verweerder geldbedrag betalen, dus slaaf is niet delictsbekwaam)
• leeftijd: hele jonge mensen hebben nog geen besef, dus geen delict noemen (maar kan bv. wel diefstal zeggen ipv delict)
• geestesvermogen: krankzinnigen of oude mensen kunnen geen delict plegen

Question 32

Waaruit bestaat de macht v/d pater familias?

Answer 32

• manus (over de echtgenote): maar vrouw niet altijd onder maritale macht
• dominium (over de slaven): maar een censor controleert om de 5j. de behandeling v. slaven (dominium = eigendom)
• patria potestas (over de kinderen)

deze 3 categorieën v. personen zijn vermogensrechtelijk onmondig (want hebben geen vermogen)

Question 33

Vertel iets over de AHS v/d pater familias voor personen in zijn macht.

Answer 33

UIT DELICT
- ten volle aansprakelijk voor slaaf, maar kan schade betalen OF mogelijkheid tot noxae deditio (meesta al s prijs slaaf < prijs schade)

UIT CONTRACT

• beginsel: niet aansprakelijk (want heb je gewild, dus is géén delict)
• behoudens 3 actiones…utilis:
  1) actio…de peculio (peculium v. zoon/slaaf- voor bedrag peculium)
  2) actio…de in rem verso (bij verrijking - voor bedrag verrijking)
  3) actio…quod iussu (bij opdracht - voor volledig bedrag)

GEEN UITZONDERING UIT CONTRACT OF DELICT?
- natuurlijke verbintenis (afdwingbaar van zodra deels uitgevoerd)

Question 34

Wat is de enige uitzondering op de straf van geldboete i/h formulaproces?

Answer 34

Als eigenaar v/e slaaf aansprakelijk is voor delict door slaaf, dan kan die noxae deditio doen i.p.v. schade betalen.

Question 35

Indien de eigenaar van een slaaf of de pater familias voor een contractuele handeling v. zijn zoon niet aansprakelijk is volgens de drie uitzonderingen v. niet ASH uit contract voor persoon in zijn macht, is de betaling die de eigenaar or PF dan toch doet een schenking of de uitvoering v/e verbintenis

Answer 35

natuurlijke verbintenis die wordt uitgevoerd blijft een verbintenis, is dan geen schenking

Question 36

Manus-huwelijk:

1) Wat is het?
2) Hoe kan het ontstaan?
3) Wat is de status v/d vrouw in dit huwelijk?

Answer 36

• manus-huwelijk = vrouw verliest vermogen en komt onder gezag v. PF
• kan ontstaan door:
  1) Confarreatio (formeel): ceremonie met offerkoeken (vergelijkbaar met ons huwelijk)
  2) Coemptio (formeel): man koopt vrouw
  3) Usus (verjaring): na 1j. samenwonen (tenzij trinoctium = middel tegen usus)
• status vrouw = status filia in potestas

Question 37

Welke soorten huwelijk waren er bij de Romeinen?

Answer 37

1) matrimonium: geen formaliteit (confarreatio of coemptio) nodig, Romeinse burgers met intentie om duurzame levensgesmeenschap te vormen en kinderen te krijgen
2) Concubinatus: geen affectio maritalis (bv. geen kinderen willen)
3) Contubernium: zoals matrimonium, maar dan slaaf-slavin of meester-slavin

Huwelijkssluiting niet wettelijk geregeld (kan dus ook informeel)

Question 38

Hoe kan de echtscheiding gebeuren bij de Romeinen?

Answer 38

• kon informeel

- onderlinge toestemming of door eenzijdige opzegging (repudium) door man of vrouw

Question 39

Wat was de juridische relevantie v/h huwelijk of de scheiding i/h Romeinse recht?

Answer 39

WETTIGHEID KINDEREN (o.a. voor erfrecht)

• kinderen volgen bij matrimonium de status v/d vader bij de verwekking
• anders de status v/d moeder bij de geboorte
• behoudens favor libertatis (moeder ook maar op één moment vrij tijdens zwangerschap, dan wordt kind vrij geboren)

TOEPASSELIJKHEID SCHENKINGSVERBOD TUSSEN ECHTGENOTEN
- enkel wanneer echtgenoten eigen vermogen hebben (dus zonder manus)

Question 40

Hoe eindigt de potestas bij een filius/filia in potestate?

Answer 40

• overlijden pater familias of diens verlies v. vrijheid of burgerrecht
• filius: ook emancipatie (= vrijlaten kind uit eigenlijke kernfamilie, bv. als die zelf pater familias wordt door te huwen)
• filia: door manus v. echtgenoot als ze huwt (dus blijft alieni iuris)

Question 41

Hoe kunnen een filius/filia in potestate toch eigen vermogen hebben (want normaal hebben ze er geen)?

Answer 41

FILIUS en FILIA

• Bona materna (nalatenschap v/d moeder)
• Bona adventica (cadeau v. iemand anders)

FILIUS

• peculium castrense (legervermogen) (gewone peculium is v. pater familias)
• peculium quasi castrense (geld verdiend als ambtenaar)

Question 42

Hoe begint en eindigt het slavenschap?

Answer 42

BEGIN:

• krijgsgevangenschap
• geboren worden uit slavin
• zichzelf verkopen (bv. vrij persoon verkleedt zich als slaaf, laat zich verkopen en gaat snel lopen, wordt gevat, dan word je als straf slaaf)

EINDE

• vrijlating (manumissio)
• vrij kopen

Question 43

Waarom kan iemand op jonge leeftijd toch sui iuris worden en hoe wordt dit georganiseerd?

Answer 43

• eigen vermogen zonder gezag door de PF wanneer de PF bijvoorbeeld overlijdt en de kinderen nog jong zijn

INFANTES (‘nog niet kunnen praten’)

• tot 7j.
• kunnen geen RH verrichten - wordt gedaan door voogd/tutor

IMPUBERES (‘nog niet geslachtsrijp zijn’)

• meisjes tot 12j. // jongens tot 14j.
• kunnen zelfstandig RH verrichten wanneer voordelig voor hen
• negotium claudians bij meerzijdige contracten (hinkende RH)
• kunnen geldige RH stellen met bijstand v. tutor/voogd

MINORES VIGINTI QUINQUE ANNIS (tot 25j.)

• zelfstandig verrichte RH i.b. geldig
• maar: bij nadeel kan ‘in integrum restitutio’ (herstel in oude toestand) gevraagd worden (nadeel moet wel bewezen worden)
• uitzonderingen: hier ook na 25j. curator vereist
  1) de furiosi (geesteszieken)
  2) geldzieken/verkwisters

Question 44

Waren er al rechtspersonen bij de Romeinen?

Answer 44

• nog geen algemene theorie want er waren geen bedrijfsvennootschappen
• wel teksten waarin collectief in rechte optreedt

Question 45

Wat is het summa divisio i/h erfrecht en waarom zijn deze electief concurrent?

Answer 45

• intestaat erfrecht = geen handeling voor de dood, geen testament
• testamentair erfrecht = wel testament op stuk papier

beide mogelijkheden sluiten mekaar uit

Question 46

Wat is het verschil tussen heres en legatarius?

Answer 46

HERES = erfgenaam

• zowel naar intestaat- als testamentair erfrecht
• voornaamste/primaire opvolger v/d overledene
• kunnen schulden krijgen

LEGATARIUS = legataris

• opvolger, maar andere persoon dan heres (bv. vriend)
• krijgt bepaalde delen toegewezen
• altijd positief vermogensbestanddeel

Question 47

Wat is het verschil tussen opvolging onder algemene en bijzondere titel?

Answer 47

ALGEMENE TITEL
- nalatenschap = geheel v. goederen

BIJZONDERE TITEL

• legaat = één specifiek goed
• positief vermogensbestanddeel

Question 48

Waaruit bestaat de erfenis i/h R.R.?

Answer 48

• zaken
• vorderingsrechten (ervingsrechten)
• (schulden: waren er zelden, pas vanaf 2de E. v.Chr. deel v/d erfenis)

Maar: niet alle rechten zijn overerfelijk:

• vruchtgebruik (want gecreëerd voor langstlevende echtgenoot)
• vordering uit iniuria (want het is te persoonlijk)

Question 49

Wanneer gaat een schuld uit een delict teniet?

Answer 49

als gedaagde sterft vooraleer LC afgesloten is

Question 50

Hoe kan de ASH v/d erfgenaam beperkt worden?

Answer 50

HERES SUUS (huisgenoot-erfgenaam)

• beneficium abstinendi: recht om de erfenis te weigeren
• van bij het begin v/d erfenis afblijven, dus ook geen positief bestanddeel nemen

HERES EXTRANEUS (buitenstaander-erfgenaam)
- kan verwerpen als ze 'nee' antwoorden op vraag of ze erfgenaam willen zijn of niet

Question 51

Hoe kunnen heredes de erfenis verkrijgen?

Answer 51

• sui heredes: automatisch, v. rechtswege, maar kunnen beneficium abstinendi inroepen
• extranei heredes: kunnen expliciet verwerpen, krijgen de vraag

Question 52

Hoe wordt het testament geregeld?

Answer 52

• erfstelling vereist (= benoeming erfgenamen)
• aanwezigheid getuigen vereist
• erfstelling ondertekend door erflater én getuigen

Question 53

Wat is het verschil tussen res corporales en res incorporales?

Answer 53

respectievelijk fysiek tastbaar en niet fysiek tastbare goederen
voorbeeld niet fysiek: rechtsvordering, erfdienstbaarheid, schulden, zakelijke rechten

Question 54

Wat is het verschil tussen roerende en onroerende goederen + wat is onroerend door bestemming + relevantie v/h onderscheid?

Answer 54

• roerende: alles wat je kunt bewegen
• onroerende: alles wat je niet kunt bewegen
• onroerend door bestemming: bv. mesthoop: RG als is om te verkopen, OG als is om land te bemesten

verschil relevant voor:

• verschillende verjaringstermijnen
• OG kan men niet stelen
• andere wijze v. leveren

Question 55

Wat is het verschil tussen res mancipi en res nec mancipi?

Answer 55

• res mancipi: alles wat nodig was voor het boerenbedrijf (belangrijk voor Romeinen) (bv. dieren die als afgericht lastdier werden gebruikt, slaven, landelijk drukkende erfdienstbaarheden, percelen in Italië, zowel grond als stedelijke, zoals een huis)
  overgedragen door mancipatio en in iure cessio
• res nec mancipi: alles wat niet res mancipi is, overgedragen door traditio

Question 56

Heeft het onderscheid tussen res mancipi en res nec mancipi gedurende de hele periode v/h Romeinse recht bestaan?

Answer 56

Nee, afgeschaft bij Justinianus.

Alleen bestaan in klassieke tijd.

Question 57

Wat is het verschil tussen de actio en de ius?

Answer 57

IUS

• recht dat je hebt, als je beschikt over actie
• i/d richting van ons modern subjectieve recht
• vermogensbestanddeel zelf

ACTIE

• aanspraak op vermogensbestanddeel
• rechtsvordering, rechtsmiddel
• manier om ius tot uitdrukking te brengen of te handhaven

Question 58

Wat is het verschil tussen de actio in rem en actio in personam?

Answer 58

ACTIO IN REM

• goederenrechtelijke actie
• als het puur gaat om een zaak
• als iemand kan procederen tegen bezitter v/h goed met de eigendomsactie

ACTIO IN PERSONAM

• gaat om verbintenis
• kan voortvloeien uit delict
• volgt uit contract/verbintenis
• relatie persoon/persoon

Question 59

Wat is het verschil tussen absolute en relatieve rechten? En wat is een bijna absoluut recht?

Answer 59

ABSOLUTE RECHTEN

• rechten tgo iedereen
• actio in rem

RELATIEVE RECHTEN

• rechten tussen mensen met verbintenis (contracterende partijen)
• actio in personam

BIJNA ABSOLUUT RECHT
- bij verpanding of vervreemding door beschikkingsonbevoegde (nemo plus regel)

Question 60

Welke 3 zakenrechtelijke posities (hoedanigheden) moeten we onderscheiden?

Answer 60

RECHTHEBBENDE
- juridische macht

BEZITTER

• feitelijke macht (bv. wie fiets steelt is bezitter zonder rechthebbende te zijn)
• heeft de zaak werkelijk onder zich maar voor zichzelf
• voorbeeld: dief
• middellijk (onrechtstreeks): goed bezit door houder namens de bezitter
• onmiddellijk (rechtstreeks): bezitter is ook houder v/h goed

HOUDER

• heeft zaak onder zich, maar nadat het geleend is
• geen bedoeling om het voor zichzelf te houden
• voorbeeld: lener

Question 61

Wat is het verschil tussen bezitter TGT en TKT?

Answer 61

BEZITTER TGT

• iets kopen zonder dat je weet dat er iets fout is
• voorwaarden: normale prijs + normaal uitziende verkoper + normale buurt

BEZITTER TKT:
- iets kopen ondanks je weet dat er iets mis is

Question 62

Bij welke soort rechten kunnen vermogensrechten wel of niet worden overgedragen i/h Romeinse recht?

Answer 62

alleen absolute rechten: zakelijke rechten, i.v.m. actio in rem, tegenover iedereen (bv. recht v. eigendom, erfpacht, maar niet allemaal, vruchtgebruik bv. niet)

relatieve rechten niet overdraagbaar: i.v.m. actio in personam (vandaag wel overdraagbaar)

Question 63

Als een eigenaar iets uitleent? Wie is rechtstreeks bezitter, onrechtstreeks bezitter en houder?

Answer 63

de eigenaar is onrechtstreeks bezitter en de lener is houder

Question 64

Wanneer wordt het onderscheid tussen bezitter TGT en TKT interessant?

Answer 64

Als die vraag gesteld wordt weet je dat er een complicatie is want de vraag wordt pas relevant wanneer de rechthebbende zijn zaak niet in de hand heeft (bv. iets verkocht door iemand die geen eigenaar was)

Question 65

Wat is het hoofdkenmerken van de zakelijke vorderingen (actiones in rem) en wat zijn de verschillende zakenrechtelijke posities die iemand kon hebben volgens Hahn?

Answer 65

Numerus clausus (gesloten systeem)

Vijf zakenrechtelijke posities die iemand kon hebben:

1) eigenaar zijn
2) pand hebben
3) dienstbaarheid hebben (vruchtgebruik en erfdienstbaarheid)
4) zaak bezitten
5) erfgenaam zijn

maar was niet perfect, want bezitter had niet per se recht

Question 66

Wat zijn de zakenrechtelijke vorderingen?

Answer 66

1) rei vindicatie (bescherming dominium - eigendom)
2) actio in rem (bescherming erfpacht)
3) actio Publiciana (petitoire bescherming verjaringsbezit)
4) actio hypothecaria (bescherming pandrecht)
5) actio confessoria (bescherming erfdienstbaarheid)
6) actio confessoria (bescherming vruchtgebruik)

Question 67

Wat zijn de kenmerken van een zakenrechtelijke vordering? (die ze onderscheiden v. persoonlijke vorderingen)

Answer 67

ZAAKSGEVOLG

• volgrecht: zaak volgen (waar de zaak zich ook bevindt, je kan die als eigenaar gaan halen)
• tegen bezitter revindicatie instellen (bv. rechthebbende met eigendomsrecht vs. bezitter die verkregen heeft van niet-eigenaar)
• nemo plus-regel geldt

VOORRANGSRECHT
- zakelijke vordering gaat voor persoonlijke vordering

PRIORITEIT
- oudste recht heeft voorrang

Question 68

Wat is het verschil tussen dominium, possessio en detentio?

Answer 68

• dominium = recht v. eigendom
• possessio = feitelijke macht over een zaak
• detentio (possessio naturalis) = houderschap (feitelijke macht krachtens een rechtsverhouding met een andere)

Question 69

Wat is de kernvraag om te weten of iemand bezitter of houder is?

Answer 69

Is deze zaak van jou?

Ja = bezitter (beweert TGT/TKT eigenaar te zijn)
Nee = houder (bv. huurder, bewaarnemer)

Question 70

Wat is eigendomselasticiteit?

Answer 70

mogelijkheid om eigendom te belasten met beperkt recht (bv. erfdienstbaarheid, vruchtgebruik)

als belasting wegvalt - opnieuw volledig recht

Question 71

Hoe worden eigendom en verjaringsbezit beschermd in het Romeinse recht?

Answer 71

• eigendom: revindicatie

- verjaringsbezit: actio publiciana (maar geldt niet tgo de eigenaar zelf)

Question 72

In normale omstandigheden gaan eigendom en bezit samen. Maar als de eigenaar de zaak niet in handen heeft, wie is dan bezitter en wie is houder? + wanneer gaan die twee niet samen?

Answer 72

• eigenaar is middellijke bezitter
• diegene die zaak in handen heeft is onmiddellijke bezitter en houder

gaan niet samen bv. wanneer zaak verloren of gestolen is

Question 73

Welke vormen van vicieus bezit hebben we gezien en wat betekent vicieus?

Answer 73

• met geweld verkregen (vi)
• heimelijk verkregen (clam - diefstal)
• ter bede (precario) = zaak die eerste opvordering wordt teruggegeven (lijkt op bruikleen, maar géén termijn) (vicieus bezit t.o.v. eigenaar)

vicieus = op gebrekkige wijze (verliest altijd proces)

Question 74

Wie zijn de houders met een bezitsinterdict?

Answer 74

Kunnen méérr dan gewone houder (bv. huurder, pachter, bruiklener)

• pandhouder
• sequester
• precarist (t.a.v. derden)
• erfpachter

Question 75

Wat zijn de functies v. bezit?

Answer 75

1) politioneel (ordehandhaving, hebben en beschermen v. iets)
2) processueel (bezitter = verweerder // eiser = diegene die zegt dat zaak hem toebehoort, bewijslast!)
3) verjaring: maakt verjaring mogelijk

Question 76

Hoe vaststellen of iemand bezitter is, zonder causa te weten?

Answer 76

• corpus: feitelijke macht
• animus: bezitswil, de wil voor jezelf te bezitten
  combinatie = bezit

voorbeeld: bruikleen = géén bezit, je bent houder want geen bezitter voor jezelf

Question 77

Hoe wordt bezit overgedragen + 4 vormen?

Answer 77

Traditio = fysiek overgaan v. hand tot hand (vormloos)
voorbeeld: bij OG rond het land lopen

Vormen:

1) traditio simplex (bv. sleutels overhandigen v. wijnkelder)
2) traditio symbolica, omdat goed te groot is (bv. door poort stappen
3) Traditio brevi manu: houder wordt bezitter (bv. verhuurder verkoopt huis aan huurder), haalt feitelijke macht niet uit mekaar
4) Constitutium possessorium: bezitter wordt houder (bv. je verkoopt auto, maar mag die af en toe nog gebruiken), haalt feitelijke macht wel uit mekaar

Question 78

Wat zijn de rechtsgevolgen van bezit?

Answer 78

1) interdicta (bezitsactie): possessoire actie, bescherming tegen inbreuk v. anderen
2) Ius tollendi: bezitter TGT mag aangebrachte verbeteringen wegnemen, tenzij eiser waarde wil vergoeden (bezitter TKT kan dat niet)
3) Retentierecht: toepassing ENAC, zolang eigenaar de zaak opeist, weigert een redelijke vergoeding te betalen voor de noodzakelijke en nuttige gemaakte kosten, kan bezitter tegen de revindicatie verweren (bv. garage moet auto niet teruggeven als je de reparatie niet betaalt)
4) bezitter TGT (v. moederzaak) wordt eigenaar v/d vruchten (die moederzaak voortbrengt)
5) bezitter TGT kan eigenaar worden door verjaring

Question 79

Wat zijn de voorwaarden waaronder de bezitter TGT v/d moederzaak eigenaar wordt v/d vruchten die de moederzaak voortbrengt?

Answer 79

1) zodra afgescheiden v/d moederzaak (geen vruchtgebruik)
2) als eigenaar zijn zaak opeist, moet bezitter TGT én de niet -geconsumeerde vruchten die nog aanwezig zijn afgeven aan eigenaar (niet via revindicatie want bezitter TGT is eigenaar)

Question 80

In welke 2 categorieën kan de wijze v. eigendomsverkrijging ingedeeld worden?

Answer 80

1) ius naturale (originair) = onbelaste eigendom, verkregen v. niemand, eigendom zelf opbouwen
2) ius civile (door overdracht of verjaring) = zoals bij de vorige eigenaar, derivatief, indien belaste eigendom, neem je belasting mee over en word je blote eigenaar

Question 81

Wat zijn de wijzen op naar ius naturale eigendom te verkrijgen?

Answer 81

1) occupatio: toe-eigenen v/e zaak die van niemand is of van prijsgegeven zaak
2) alluvio: aanspoeling
3) specificatio: zaaksvorming (bv. grondstof wordt verwerkt tot ander product: bewerker eigenaar wanneer zaak niet uit mekaar te halen valt)
4) commixtio: vermenging (graan wordt bij ander graan gegoten)
5) accessio: natrekking (verbinden bijkomende zaak aan hoofdzaak, bv. motor geplaatst in schip), als bezitter TGT is kan die v. eigenaar vergoeding krijgen, als eigenaar kwade trouw kan bewijzen moet hij niets betalen
6) fructum perceptio: vruchttrekking (bv. vruchten op boomgaard), bezitter TGT krijgt vrucht na afscheiding met moederzaak
7) Thesauri inventio: schatvinding, maar moet toevallig zijn, eigen eigendom indien op eigen grond, delen met eigenaar grond indien op andermans grond

Question 82

Wat zijn de 2 categorieën voor eigendomsverkrijging naar ius civile?

Answer 82

• door overdracht (derivatief - door levering)

- door verkrijgende verjaring (usucapio - voor RG)

Question 83

Wat zijn de voorwaarden voor eigendomsverkrijging door overdracht?

Answer 83

• LEVERING (traditio) = feitelijke overdracht macht (maar zegt nog niets over aard, bv. huur, bruikleen, schenking…), zegt niets over bezitter worden of eigenaar worden, vroeger nog twee andere wijzen (mancipatio en in iure cessio)
• BESCHIKKINGSBEVOEGDHEID V/D VERVREEMDER (want nemo plus; moet eigenaar of gemachtigde v/d eigenaar zijn, bv. pandcrediteur of hypotheekhouder)
• GESCHIKTE TITEL (causa): uitleggen waarom traditio, rechtsgrond, reden voor eigendomsoverdracht want handeling laat niet zien wat bedoeling (bv. koop, uitkering, damnatielegaat, schenking, bruidsschat, stipulatie) (niet: huur, pand, bewaarneming)
• PRIJSBETALING (nodig voor eigendomsoverdracht bij koop)

Question 84

Wat waren de twee alternatieven voor traditio als levering van de zaak vroeger?

Answer 84

• mancipatio = rituele handeling (weegschaalhouder, getuigen, etc.) om eigendom v. res mancipi over te dragen
• in iure cessio = schijnproces voor praetor volgens legisactio-proces: bij geen verweer werd je eigenaar

Question 85

Wat kan de verkrijger doen indien er geleverd wordt door een niet-beschikkingsbevoegde?

Answer 85

verkrijger kan zich verdedigen tegenover iedereen, behalve de eigenaar

in R.R. was RBH niet vereist (zoals dat vandaag wel is) naast HBH. Eigendomsoverdracht was pas bij levering dus men kon verkopen zonder eigenaar te zijn

koper wordt géén eigenaar (wegens nemo plus)

verkoper TKT: koper kan geen eigenaar worden door verkrijgende verjaring want zaak is furtief (blijft dat zolang niet in macht v/d eigenaar)

verkoper TGT: koper kan na 3j. ongestoord bezit via verkrijgende verjaring eigenaar worden (extra voorwaarden indien RG), tijdens die 3j. is bezitter possessoir en petitoir beschermd (bezitsacties en één petitoire, nl. actio publiciana, nog geen revindicatie want is geen eigenaar)

bij actio publiciana staat alleen echte eigenaar nog hoger want heeft revindicatie en is sterker

Question 86

Wat zijn de termijnen voor verkrijgende verjaring voor OG en RG vanaf het Justiniaanse recht?

Answer 86

• RG: 3j.

- OG: geen meer (voordien was er 1j. voor OG en 2j. RG)

Question 87

Hoe houden de revindicatie en de actio publiciana zich?

Answer 87

Revindicatie gaat voor op actio publiciana, echte eigenaar staat sterker

Question 88

Waarom bestaat de rechtsfiguur van de verkrijgende verjaring?

Answer 88

Het recht houdt er niet van dat eigendom en bezit in verschillende handen zin, wil een feitelijke toestand op gegeven moment legaliseren

Question 89

Wat zijn de voorwaarden voor verkrijgende verjaring?

Answer 89

1) possessio = bezit (corpus + animus) (wil om daadwerkelijk te bezitten, krankzinnige kan dit bijvoorbeeld niet)
2) res habilis (vatbaar voor verjaring, in de handel en niet furtief)
3) titulus (zoals bij eigendomsoverdracht, maar minder streng)
4) Fides (= goede trouw v/d verkrijger bij bezitsverkrijging)
5) Tempus (= tijdsverloop 3j. sinds Justinianus, geen verkrijgende verjaring meer voor OG)

Question 90

Wat houdt de bevrijding van aanspraken van derden in?

Answer 90

wat Justinianus toepast op OG, na bepaalde tijd geen eigenaar maar wel verweren tegen alle aanspraken van ander (eerder tenietgaan van die aanspraken dan opbouwen v. bepaald recht door tijdsverloop)

Question 91

Wat zijn de vereisten voor bevrijding v. aanspraken v. derden?

Answer 91

ONROERENDE ZAKEN

• langdurig bezit
• zaak vatbaar voor verjaring (in de handel en niet furtief)
• goede trouw bij bezitsverkrijging
• bezit (corpus + animus)
• tijdsverloop 10j. of 20j. (indien partijen in andere provincie)

ZONDER TITEL

• zeer langdurig bezit
• furtief is irrelevant
• goede trouw bij bezitsverkrijging (wordt aangenomen, andere moet bewijzen v. niet)
• bezit (corpus+animus)
• tijdsverloop: 30-40 jaar
• verjaring v. revindicatie e.a. zakenrechtelijke vorderingen

Question 92

Krijg je onbelaste eigendom nadat aan vereisten voor bevrijding van aanspraken van derden is voldaan?

Answer 92

er is geen eigendomsovergang, maar er is wel een onbelaste eigendom, een onaantastbare positie, mogelijkheid je te verweren zelfs tegen de echte eigenaar, de facto ben je wel eigenaar maar veeleer omdat iemand anders niets meer kan claimen dan dat je een eigendomsrecht hebt opgebouwd

Question 93

Hoe kan eigendom beschermd worden?

Answer 93

• met actie: revindicatie (eigendomsbewijs nodig)
• met verweermiddel: exceptio iusit domini (eigendomsbewijs nodig)
• actio publiciana (bewijs v. bezitsverkrijging krachtens geldige titel)
• actio negatoria: tegen iemand die beweert een vruchtgebruik of een erfdienstbaarheid te hebben, vereist bewijs v. eigendom

Question 94

Hoe kan eigendom bewezen worden?

Answer 94

Niet gemakkelijk, werd meestal bewezen door iemand (meestal jezelf) die gedurende bepaalde termijn bezit heeft gehad en door verjaring aanwijsbaar eigenaar is geworden, dan moet je niet ver teruggaan in de keten van overdrachten tot het moment dat de zaak i/d handel kwam

Alternatief: bezit verkrijgen zodat iemand anders (de beweerde eigenaar) dan zijn eigendom moet bewijzen (en dat is dus moeilijker)

Question 95

Wat is een belangrijk kenmerk v. zakelijke rechten?

Answer 95

absoluut: handhaafbaar jegens iedereen

Question 96

Wat zijn de twee categorieën zakelijke rechten? (+ geef de lijst)

Answer 96

ZAKELIJKE GENOTSRECHTEN

• erfpacht
• opstal (= recht om eigenaar te zijn v. gebouw op andermans grond, max. 50 j.)
• vruchtgebruik
• erfdiensbaarheden

ZAKELIJKE ZEKERHEIDSRECHTEN

• fiducia: tijdelijke volledige eigendomsoverdracht tot zekerheid (bestond bij Justinianus niet meer, vandaag wel terug)
• pand
• hypotheek

Question 97

Erfpacht: inhoud, totstandkoming, tenietgaan, rechtsmiddelen

Answer 97

INHOUD
- overdraagbaar gebruiksrecht v. grond tegen betaling canon (meestal van overheid)
TOTSTANDKOMING
- uiteraard geen levering nodig
- sluiten v. soort pachtcontract voor LT (traditioneel 99j.)
TENIETGAAN
- 3 jaar geen canon betalen
- geen melding maken v. vervreemding
RECHTSMIDDEL:
- actio in rem
- possessoire acties

Question 98

Vruchtgebruik: inhoud, totstandkoming, tenietgaan, rechtsmiddelen

Answer 98

INHOUD
- andermans goed gebruiken en er de vruchten v. plukken (natuurlijke en burgerlijke)
- hoogstpersoonlijk recht gekoppeld aan persoon v. vruchtgebruiker
- slechts overdraagbaar voor de duur v/d oorspronkelijke vruchtgebruik
TOTSTANDKOMING
- legaat
- voorbehoud bij eigendomsoverdracht
- afspraken versterkt met stipulaties (pactiones en stipulationes, contract met afspraken)
- verkrijgende verjaring (door gedragen als vruchtgebruiker)
TENIETGAAN
- overlijden vruchtgebruiker of persoon aangesteld door vruchtgebruiker
- afstand v/h recht (al dan niet in ruil voor geld)
- tenietgaan v/h goed (bv. door aardverschuiving of overlijden slaaf)
- samenkomen met blote eigendom in één hand (vermenging)
- verjaring (non usus: niet gebruikt)
RECHTSMIDDELEN
- actio confessoria: bescherming v/h recht v/d vruchggebruiker
- possessoire acties: opvolgers v. bezitsinterdicten genieten deze bescherming

Question 99

Als vruchtgebruik zo een bezwaring is v. eigendom, wat hou je dan nog over als blote eigenaar?

Answer 99

verwachting dat vruchtgebruik ooit eindigt en het goed weer je volle eigendom wordt

Question 100

Wanneer vruchtgebruik ontstaat door een voorbehoud bij eigendomsoverdracht, worden dan de posities van de vervreemder en de verkrijger?

Answer 100

vervreemder = vruchtgebruiker
verkrijger = blote eigenaar

Question 101

Wat is een bezitsinterdict?

Answer 101

middel om bezit terug te krijgen door bevel v/d praetor, eigenlijk gelijke werking als bezitsactie, geen v. beide rechtsmiddelen verlangt bewijzen v/e recht v/d eiser, alleen de feitelijke macht

Question 102

Erfdienstbaarheden: inhoud, totstandkoming, tenietgaan, rechtsmiddelen

Answer 102

INHOUD
- bevoegdheid eigenaar heersend erf om bepaalde handelingen te verrichten op het lijdend erf
- geen gesloten systeem: partijen kunnen vrij andere erfdienstbaarheden in het leven roepen als aan vereisten is voldaan
TOTSTANDKOMING
- pactiones et stipulationes (afspraken versterkt met stipulaties)
- voorbehoud bij vervreemding
- verkrijgende verjaring (10/20j.)
TENIETGAAN
- afstand v/h recht
- tenietgaan goed
- samenkomen met eigendom in één hand (vermenging)
- verjaring (non usus)
RECHTSMIDDELEN
- actio confessoria
- possessoire acties
- ook als erfdienstbaarheid niet op juiste manier is gevestigd, maar wel gedoogd (actio publiciana)

Question 103

Wat zijn de voorwaarden om erfdienstbaarheden in het leven te kunnen roepen? (dus ook die die niet opgelijst staan)

Answer 103

• enige nabijheid
• duidelijk nut voor heersend erf
• eigenaar lijdend erf moet iets dulden of iets nalaten (zelden iets doen)
• uitoefening ervan is steeds mogelijk (eeuwige oorzaak) (bv. wel leem winnen om huis mee te bouwen maar niet om erna op de markt te gaan verkopen)

Question 104

Pand en hypotheek: kenmerk, inhoud, totstandkoming, tenietgaan, rechtsmiddelen

Answer 104

KENMERKEN
- pand: RG in pand geven, bij niet-betaling is RG v. pandhouder, contract pas tot stand na overhandiging
- hypotheek: OG, SE mag zaak verkopen als SA niet betaalt, overhandiging niet vereist (want niet mogelijk,) dus stille verpanding, SA kan zaak zelf nog gebruiken
INHOUD
- recht SE om zich te verhalen op goed SA (of een ander)
- verpander blijft eigenaar en als hij verjaringsbezitter is loopt de verjaring door
TOTSTANDKOMING
- pandcontract (ook hypotheek): reëel contract tussen SE/SA met of zonder overhandigging
- accessoir recht = hoofdschuld vereist (schuld ontstaat doordat eerste verbintenis niet wordt nageleefd)
- verpander is beschikkingsbevoegd
TENIETGAAN
- executoriale verkoop
- voldoen hoofdschuld
- afstand recht SE
- schuldverzuim = SA wil nakomen, maar SE blijft in gebreke
- vermenging
- langdurig bezit: zaak bevrijd v. aanspraak pandhoudende SE
RECHTSMIDDELEN
- acto hypothecaria (petitoir)
- possessoire acties (bij vuistpand)

Question 105

Welke bronnen voor verbintenissen onderscheidt Gaius in zijn Institutiones?

Answer 105

• ex contractu (2 partijen worden het eens met elkaar)
• ex delictu (private delicten tussen 2 burgers) (publieke delicten waren zeldzaam)
  was niet van hem zelf: kwam van Aristoteles (vrijwillige en onvrijwillige verbintenissen)

Question 106

Welke bronnen v. verbintenissen onderscheidt Gaius in zijn res cottidianae sive aurea?

Answer 106

• ex contractu
• ex delictu
• ex variis causam figuris (= uit verschillende oorzaken) (zaakwaarneming, onverschuldigde betaling, damnatielegaat en actio de effusis vel delictis)

Question 107

Wat is een damnatielegaat?

Answer 107

bv. vorderingsrecht op erfgenamen

Question 108

Wat is een actio de effussi vel delictis?

Answer 108

actie tegen zaken die naar beneden zijn gegooid of gegoten

Question 109

Wat zijn volgens Justinianus’ Instituten de bronnen v. verbintenissen?

Answer 109

• ex contractu
• quasi ex contractu (zoals uit contract maar geen consensus of mandaat, bv. zaakwaarneming of voogdij)
• ex maleficiu (uit delict)
• quasi ex maleficiu (a.h.w. uit delict, schade aangericht, bv. actio de effusis vel delictis)

Question 110

Wat hebben alle bronnen v. verbintenissen (dus volgens Gaius en Justinianus) gemeen?

Answer 110

Het zijn allemaal civiele verbintenissen, actio nodig

Question 111

Hoe ontstaat een natuurlijke verbintenis + voorbeeld + kenmerken

Answer 111

door een RH ontstaat juridisch erkende verplichting die niet afdwingbaar is

voorbeeld: contract gesloten door slaaf of gezagsonderworpen zoon zonder eigen vermogen (als SA betaalt, is dit wel terecht, maar SE kan het niet opeisen

kenmerken:

• nakoming is géén onveschuldigde betaling
• kunnen versterkt worden door pand of borgtocht
• verrekening is mogelijk (bv. in mindering brengen op en schuld v/d SE)

Question 112

Kunnen verbintenissen verjaren?

Answer 112

Nee, verbintenissen kunnen niet tenietgaan door
louter verstrijken tijd
maar: de vordering (actie) kan wel verjaren (verbintenis wordt dan vergelijkbaar met natuurlijke verbintenis)

Question 113

Hoe kunnen verbintenissen tenietgaan?

Answer 113

• nakoming (bv. SA betaalt) - ook delegatie is mogelijk
• afstand (acceptilatio)/kwijtschelding (cf. actus contrarius)
• novatie (schuldvernieuwing): schuld gaat over in nieuwe verbintenis (moet nieuw element bevatten), subjectieve en objectieve novatie
• compensatio (verrekening): twee verbintenissen tussen twee personen
• vermenging: SA en SE vallen samen in één persoon (bv. vader is SA en zoon is SE, vader sterft)
• prestatie onmogelijk
• ontbindende voorwaarde: modern

Question 114

Wat wordt bedoeld met delegatie i/h kader v. tenietgaan v. verbintenissen?

Answer 114

SE machtigt SA om schuld te betalen a/e derde aan wie SE zelf nog iets verschuldigd is

twee oude verbintenissen vallen weg en er ontstaat een nieuwe verbintenis

Question 115

Wat betekent het actus contrarius-principe?

Answer 115

• actus contrarius-principe = schriftelijk vastgesteld dat er schuld was, dan nu schriftelijk vaststellen dat je er afstand van doet

Question 116

Vergelijk kort het Romeinse en het Belgische delictenrecht.

Answer 116

Romeins:

• gesloten systeem (BE: onrechtmatige daad = ruimer)
• verschillende delicten met verschillende ASH-regels en boeteberekening (BE: één onrechtmatige daad en schuld moet bewezen worden en boete wordt abstract berekend)
• bij delict komt boete (BE: bij onrechtmatige daad: SV)

Question 117

Wat zijn de kenmerken van Romeinse delictsancties? (opsomming)

Answer 117

1) gericht op boete
2) passief onovererfelijk
3) cumulatie tegen mededaders
4) noxale ASH

Question 118

Vertel iets meer over de boete bij delictsantcties

Answer 118

delicten bestraft door gelegaliseerde vergelding (boet werd in oudste recht niet gezien als SV)

• ofwel zuiver penale acties, strafgericht: actio furti en actio iniuriarum
• ofwel daarnaast ook andere vordering voor SO (voor toegebrachte schade of vermogensnadeel) (reipersecutoir, bv. revindicatie)
• cumulaties mogelijk: gevorderde bedrag is gemegnde actie, nl. straf én SV

(acties o.g.v. LA zijn niet cumuleerbaar)

Question 119

Vertel iets meer over de cumulatie tegen mededaders bij delictsancties

Answer 119

• één verbintenis tegenover elke mededader (elke mededader kan veroordeeld worden voor volledige straf)
• anders zou er risicospreiding zijn en zou het veiliger zijn om in groep delicten te plegen

Question 120

Vertel iets meer over de noxale ASH bij delictsancties

Answer 120

• eigenaar aansprakelijk stellen ipv slaaf
• afweging waarde slaaf vs. boete
• geldbedrag betalen of slaaf uitleveren (noxae deditio)
• uitzondering op het formula-proces

Question 121

Welke delicten hebben we besproken?

Answer 121

• zaaksbeschadiging (Lex aquilia)
• diefstal (furtum)
• kwetsing vrije personen (iniuria)

Question 122

Wat is de bron v/d lex aquilia en waarvan gaat ze uit en hoe is dat geëvolueerd?

Answer 122

plebisciet uit 286 n.Chr.
ging uit v. boetedoening (dader moet gestraft worden, niet idee v. compensatie voor SO)
geëvolueerd naar boetedoening + SV

Question 123

Hoe moeten we zaaksbeschadiging interpreteren?

Answer 123

• vernielen en bederven i/d ruime zin (bv. ook verscheuren, verspillen, uitgeven)
• schade moet door persoonlijk en fysiek handelen zijn toegebracht
• doden onder LA? = actief handelen, persoonlijk en fysiek, hulpmiddel (bv. zwaar) kan nog wel, maar moet rechtstreeks zijn
• vereist redelijk direct causaal verband
• indien niet rechtstreeks: praetor kan wat helpen door actio in factum te geven of actio LA utilis

Question 124

Kan nalaten onder LA vallen?

Answer 124

• wel als er eerst handelen is en nadien nalaten

- en anders vragen aan praetor voor actio in factum

Question 125

Wat zijn de voorwaarden voor ASH voor zaaksbeschadiging en dus om de actio LA in te kunnen stellen?

Answer 125

1) schade: zaaksbeschadiging, R.R. kent geen ASH voor zuivere vermogensschade of immateriële schade, wel verlies als oorzaak voor schade (dan actio in factum), indien vrij persoon kan die wel een actio legis aquiliae utilis
2) onrechtmatigheid: handelen zonder rechtvaardigingsgrond (dus overvallen worden en met geweld beantwoorden valt er niet onder, geweld mocht worden beantwoord met geweld)
3) Schuld: in concrete (samenhang met omstandigheden en intenties), allergeringste schuld volstaat, verwijt nodig, opzet NIET vereist (dus per ongeluk wilt niet per se zeggen geen schuld), indien gelaedeerde zelf ernstig verwijt geen mogelijkheid o.g.v. LA
4) causaliteit

Question 126

Als een tekst gaat over een overledene en de toepassing van LA op de zaak, waar gaat het dan over en waarom?

Answer 126

• slaaf

- want zaaksbeschadiging pas later in receptie ruimer geïnterpreteerd, aanvankelijk geen doden v. vrije personen

Question 127

Wie kan een vordering o.g.v. LA instellen en wie in het bijzonder niet?

Answer 127

• eigenaar v. beschadigde zaak = actio legis Aquiliae
• bezitter TGT = actio in factum
• vruchtgebruiker en pandhouder = actio legis aquiliae utilis

NIET: huurders, bruikleners, bewaarnemers (allen die feitelijke macht uitoefenen krachtens rechtsverhouding)

Question 128

Hoe wordt de boete bij een veroordeling o.g.v. LA berekend?

Answer 128

officiële tarieven: hoogste waarde afgelopen jaar of hoogste waarde 30 dichtstbijzijnde dagen (verschillende mogelijkheden)

niet marktwaarde v. slaaf, maar belang dat eigenaar had dat slaaf was blijven leven (lijkt ook te worden toegepast op andere vormen v. zaaksbeschadiging)

dubbel voor wie ontkent

belangrijke evolutie in LA = naar gemengde aspect v. straffen en SV ipv enkel straffen

Question 129

Hoe wordt furtum (diefstal) geïnterpreteerd?

Answer 129

breed geformuleerd:

• diefstal
• verduistering (iets hebben en houden alsof het van jezelf is)
• joyriding
• ook: diefstal v/h bezit (verpander neemt in pand gegeven zaak weg bij SE)

Question 130

Hoe wordt furtum (diefstal) geïnterpreteerd?

Answer 130

diefstal = bedrieglijk toe-eigenen v/e roerende zaak

ook:

• verduistering (iets hebben en houden alsof het van jezelf is)
• furtus usus (bv. joyriding) = gebruik zonder toestemming eigenaar
• bewust aannemen v/e onverschuldigde betaling
• diefstal v/h bezit (verpander neemt in pand gegeven zaak weg bij SE)

zeer ruim: voorbeelden v. opgejaagde pauw en gedagvaarde muilezeldrijver

Question 131

Wie kan de actio furti instellen en hoe wordt de boete berekend?

Answer 131

WIE?

• eigenaar
• pandSE (want pand dient als zekerheid en nu is die zekerheid weg, uitgangspunt wordt waarde vordering en niet waarde v/d zaak, alles wat meer gekregen wordt dan waarde vordering moet pandSE aan eigenaar geven)

BEREKENING BOETE

• heterdaad = 4x waarde gestolen zaak + continue achtervolging (ook al duurt die lang)
• buiten heterdaad = 2x waarde gestolen zaak

Question 132

Wat zijn de mogelijke acties bij furtum?

Answer 132

• actio furti (diefstalactie) = zuiver penale vordering voor wie er belang bij heeft dat de zaak niet verdwijnt (eigenaar, maar ook pandSE, koper TGT v/e slaaf, vruchtgebruiker, huurder, pachter)
• extra vereiste van solventie voor custodiaplichtige die actio furti instelt (custodiaplicht verleent bevoegdheid om diefstalactie i/t stellen)
• ook reipersecutoire actie = herstel vermogensnadeel (voor eigenaar, revindicatie dief of derde als tegen bezitter om zaak terug te krijgen of condictio ex causa furtiva tegen dief of erfgenamen om waarde v/d zaak terug te krijgen als localisatie niet mogelijk is)

beide actio’s zijn electief concurrent (soms zijn beide mogelijk en dan moet je kiezen - revindicatie heeft als nadeel dat eigendommoeilijk te bewijzen is, maar anderzijds kan je de prijs daarbij zodanig hoog leggen dat dief de zaak toch teruggeeft ipv betaalt)

alternatief: publieke strafvervolging

Question 133

Hoe zit het met diefstal van zaken die onder custodiaplichtigen stonden?

Answer 133

• custodiaplichtige solvent = aansprakelijk jegens eigenaar wegens diefstal
• voller heeft actio furti (niet eigenaar, want die heeft actie uit aanbesteding als voller in gebreke blijft)
• als voller na actio furti zaak niet kan teruggeven, dan krijgt eigenaar zelf actio furti
• wie grootste probleem heeft, krijgt actio furti, dus zolang voller geld genoeg heeft, heeft eigenaar geen probleem

Question 134

Wat is de inhoud van kwetsing v. vrije personen?

Answer 134

• mishandeling (fysiek)

- belediging (verbaal)

Question 135

Kwetsing v. vrije personen:

• inhoud
• ASH-graad
• actie (soort, erfelijk?, termijn, boete)

Answer 135

INHOUD

• mishandeling (fysiek)
• belediging (verbaal)

ASH-graad
- gekwalificeerd opzet (opzet + intentie om te kwetsen)

ACTIE = actie iniuriam

• zuiver penaal (schade aan vrije personen niet i/t schatten)
• passief en actief onovererfelijk
• instellen binnen 1j.
• berekening boete: voorstel eiser, rechter oordeelt naar billijkheid

Question 136

Som de aansprakelijkheden op voor de drie delicten

Answer 136

actio LA = allerlichtste schuld (verwijtbaarheid, maar geen opzet)
furtum = boos opzet
iniuria = gekwalificeerd opzet

Question 137

Som de aansprakelijkheden op voor de drie delicten en wat is essentieel om ASH te hebben bij delicten?

Hoe zit dat bij de quasi-delicten?

Answer 137

DELICTEN
verwijt nodig voor ASH!

actio LA = allerlichtste schuld (verwijtbaarheid, maar geen opzet)
furtum = boos opzet
iniuria = gekwalificeerd opzet

QUASI-DELICTEN

• geen verwijtbaarheid vereist (ook al is die er vaak)
• risico-ASH (= verbonden met de hoedanigheid v/d persoon, bv. beroep, functie als voogd,…)

Question 138

Wat zijn de kenmerken v/d verbintenissen quasi ex delictu voor herbergier, stalhouder en schipper?

Answer 138

• ASH voor personeel
• quasi ex delictu, dus buitencontractueel
• gebaseerd op vooronderstelde schuld
• culpa in eligendo
• vordering: actio in factum

Question 139

Wat zijn de kenmerken v/d verbintenissen quasi ex delictu voor bewoners v. bovenetages?

Answer 139

• ASH verbonden met bewoning (niet bezit, dus kan ook huurder zijn)
• risico-ASH, maar regres is mogelijk (bewoner kan in tweede proces schade doorgeven aan echte dader)
• actio de deiectis vel effusius (tegen iedere bewoner mogelijk ongeacht schuld of daderschap, niet cumulatief, betaling door één bewoner bevrijdt de anderen maar regresvordering mogelijk)
• boeteberekening: 2x schade, 50 goudstukken bij doden vrij man, boete naar billijkheid bij verwonding vrij man)

Question 140

Wat zijn de kenmerken v/d verbintenissen quasi ex delictu voor bewoners v. bovenetages?

Answer 140

• ASH verbonden met bewoning (niet bezit, dus kan ook huurder zijn)
• risico-ASH, maar regres is mogelijk (bewoner kan in tweede proces schade doorgeven aan echte dader)
• actio de deiectis vel effusius (tegen iedere bewoner mogelijk ongeacht schuld of daderschap, niet cumulatief, betaling door één bewoner bevrijdt de anderen maar regresvordering mogelijk)
• actio in factum indien uit bv. pakhuis iets naar beneden gegooid door werklieden of leerlingen
• boeteberekening: 2x schade, 50 goudstukken bij doden vrij man, boete naar billijkheid bij verwonding vrij man, o.a. ook inkomstenderving)

Question 141

Wat is een belangrijk verschil tussen ons contractenrecht en het Romeinse contractenrecht

Answer 141

Romeins contractenrecht = gesloten systeem

• geen algemeen contractenrecht
• enkel contract wanneer een actie bestaat

Question 142

Wat is het verschil tussen contracten bona fides en contracten naar strikt recht?

Answer 142

BONA FIDES
- hoofdbeding is uitbreidbaar en elke uitbreiding is bindend (bv. koop, uitgebreid naar levering, plaats, termijn,…)
- nevenbedingen vormen a.h.w. onderdeel v/d hoofdovereenkomst (worden daardoor meegenomen i/d reguliere contractacties)
- partijen jegens elkaar o.g.v. contract aansprakelijk wanneer handelen in strijd met goede trouw
- moderne termen: redelijkheid en billijkheid
- kan je meer naar eigen inzicht invullen (meer kadercontract, bv. prijs en zaak bij koop, rest invullen)
STRIKT RECHT
- hoofdbeding niet uitbreidbaar (bv. bruikleen = geen rente op uitgeleend geld)
- nevenbedingen enkel aanleiding tot verweermiddel (kunnen enkel beperken)
(nog niet volledig)
- rechter minder ruimte bij bepalen procesbedrag en om rekening te houden met bijkomende afspraken
- actio de dolo (als je wil eisen) en exceptio doli

Question 143

Wanneer wordt het onderscheid tussen contracten bona fides en contracten strictum iuris relevant?

Answer 143

wanneer partijen zich willen beroepen op onbehoorlijk gedrag v. andere partij, je moet zorgen dat je juiste actie kiest bij begin procedure

Question 144

Wat zijn de weinige algemene kenmerken van contracten in het Romeins recht?

Answer 144

1) prestaties moeten mogelijk zijn (bv. in de handel zijn)
2) ASH gerelateerd aan het belang (utiliteitsbeginsel: meer belang = meer ASH)
3) derden zijn i.b. uitgesloten
4) verzuim vereeuwigt de verbintenis (bv. als slaaf niet geleverd wordt en sterft, dan vervalt de voorwaarde v/d mogelijke prestatie)
5) consensus

Question 145

Wat is een conventio?

Answer 145

Overkoepelende term

Elk contract is conventio, maar niet elke conventio is contract, pactum is ook conventio

Question 146

Vanaf wanneer spreek je in het tegenwoordige recht van een contract?

Answer 146

• consensus volstaat i.b.
• weinig dwingend recht: partijautonomie
• maar: consumentenbescherming
• tussen partijen gemaakte afspraken met juridisch relevante inhoud is een obligatoire overeenkomst (waaruit verbintenissen volgen)

Question 147

Wat is het verschil tussen een contract en een pactum?

Answer 147

• pactum = conventio die niet tot de verbintenisscheppende overeenkomsten behoort
• geen actio, wel een exceptio
• bv. ruil = niet juridisch afdwingbaar
• kunnen wel juridisch relevant zijn, rechter moet met pacta rekening houden

Question 148

Wat houdt het gesloten contractsysteem in bij de Romeinen?

Answer 148

• inhoud en vorm zijn al bepaald
• slechts beperkt aantal contracten kan bron zijn v/e verbintenis en worden bepaald door hun inhoud en vorm
• beperkte partijautonomie: als men wil dat afspraak afdwingbaar is, dan moet het obligatoire OK zijn
• door keuze contract wordt deel v/d prestaties weergegeven

Question 149

Wat zijn de openingen i/h gesloten contractensysteem v/d Romeinen? (opsomming)

Answer 149

• stipulatio
• nevenbedingen
• Innominaatcontracten

Question 150

Wat is een nevenbeding? + kenmerken

Answer 150

nevenbeding = nadere afspraken toegevoegd aan contract (als in Romeins contract waaruit verbintenis ontstaat)

• uitbreidend bij bona fide-contracten
• bij BF-contracten afdwingbaar met acties uit hoofdovereenkomst
• bij contracten stricti iuris alleen beperking hoofdbeding
• pactum is enkel ter verweer

Question 151

Wat is een stipulatio? + kenmerken

Answer 151

stipulatio = voorgeschreven vorm v. vraag en antwoord waarmee partijen afdwingbare verplichtingen i/h leven kunnen roepen (contractus verbis)

• lege huls: alleen formaliteiten (inhoud kan onbegrensd, als maar aan vorm v. stipulatio is voldaan)
• wat uit zichzelf niet bindend is, toch bindend maken
• inhoudsbegrenzing: niet contra bonos mores (mag niet strijdig zijn met wettelijke voorschriften of met OO/GZ)
• voorbeeld: ruilen koe tegen paard
• indien partij doof: laten afleggen tegen slaaf of gezagsonderworpen zoon
• geen geschrift nodig voor totstandkoming (wel voor bewijs)
• causale stipulatio zegt waarom stipulatio gesloten werd (abstracte niet)
• één verplichting

Question 152

Wat is een innominaatcontract? + kenmerken

Answer 152

innominaatcontract = wederkerige afspraken die niet kunnen worden gekwalificeerd als één v/d benoemde contracten

• verbintenis ontstaat pas wanneer één v/d partijen de prestatie verricht
• andere krijgt actie om tegenprestatie te vorderen (actio praescriptis verbis)
• of kan eigen prestatie terugvorderen (condictio causa data cause non secuta)

Question 153

Wat is een innominaatcontract? + kenmerken

Answer 153

innominaatcontract = wederkerige afspraken die niet kunnen worden gekwalificeerd als één v/d benoemde contracten (en waarvan betaling geen afspraak is)

• verbintenis ontstaat pas wanneer één v/d partijen de prestatie verricht
• andere krijgt actie om tegenprestatie te vorderen (actio praescriptis verbis)
• of kan eigen prestatie terugvorderen (condictio causa data cause non secuta)

Question 154

Wat zijn de kenmerken v/e contractus re?

Answer 154

• consensus + levering (afgifte zaak in handen TP)
  (komt dus ook tot stand indien afgifte in handen v. verkeerde, dan is het onverschuldigde betaling)
• contracten: verbruiklening (strikt R.), bruikleen, bewaargeving, pand
• bruikleen/verbruikleen afhankelijk v. specieszaken of genuszaken

Question 155

Som de 4 mogelijke wijzen van totstandkoming v/e contract op + minimumvereisten om een geldig contract te hebben

Answer 155

• contractus re (consensus + overhandiging)
• contractus verbis (consensus + rituele bewoordingen)
• contractus litteris (consensu + ondertekende schuldbekentnis)
• contractus consensu (consensus aantonen)

Question 156

Wat zijn de kenmerken v/e contractus verbis?

Answer 156

• consensus + formele bewoordingen (spondesne, spondeo)
• verbintenis moet kunnen gesteld worden i/e vraag en TP moet kunnen toezeggen
• stipulatio
• eenzijdige verbinding promessor
• bewijsakte (louter ter bewijs v. plaatsvinding stipulatio, niet noodzakelijk voor totstandkoming)

Question 157

Wat zijn de kenmerken v/e contractus litteris?

Answer 157

• consensus + handgeschreven schuldbekentenis
• klacht over niet-uitbetaalde geld: als kredietverschaffer wil dat eerst schuldbekentenis wordt ondertekend, maar nadien het geld niet verschaft, kan diegene die de schuldbekentenis ondertekende zich hier nadien op beroepen want wanneer het geld dan opgevorderd wordt kan hij zich met de exceptio non nummeratae pecuniae verweren, SE zal dan moeten aantonen dat hij wel geld gegeeven heeft (moet wel binnen de 2 j., nadien bindende schuldbekentenis)

Question 158

Wat zijn de kenmerken v/e contractus consensu?

Answer 158

• consensus volstaat (maar moet aantoonbaar zijn)
• BF (onbeperkt uitbreidbaar met nevenbedingen)
• contracten = koop, huur, vennootschap, lastgeving
• lijken op contracten, maar Romeinen hebben het zo nooit willen noemen: eenzijdige toestemming v. schenking, toezegging bruidsschat

Question 159

Wat zijn pacta nuda?

Answer 159

pacta nuda = afspraken buiten gesloten contractensyssteem die niet beschermd zijn

• hoogstens morele verplichting
• wederkerige afspraken, maar geen partij is prestatie nagekomen (anders innominaatcontract)
• eenzijdige toestemming: die geen benoemd contract of stipulatio is
• doet geen verbintenis (met actio) ontstaan, maar wel verweermiddel (exceptio)

Question 160

Wat is het verschil tussen nietigheid v/e contract en ontkrachting?

Answer 160

• nietigheid: wanneer in strijd met wettelijke regeling (bv. schenkingsverbod tussen echtgenoten, onzedelijke inhoud zoals stipulatio om iemand te vermoorden, onmogelijke prestatie en onmogelijke voorwaarden, dan wordt het onvoorwaardelijk contract)
• ontkrachting: contract is geldig gesloten, maar kan niet worden afgedwongen omdat belanghebbende partij zich kan verzetten en de verbintenis met verweer wordt ontkracht

Question 161

Kenden de Romeinen ontbinding v/e contract?

Answer 161

alleen als het was ingebouwd i/h contract, indien niet dan kon alleen de uitwerking anders zijn

Question 162

Om welke redenen kan een contract ontkracht worden?

Answer 162

• bedreiging
• bedrog
• wettelijke bepalingen
• onzedelijke oorzaak

Question 163

Om welke redenen kan een contract ontkracht worden?

Answer 163

BEDREIGING, DWALING OF BEDROG

• contract blijft geldig
• twee penale acties als verweer:
• actio quod metus causa (bij bedreiging) (als gedaagde niet meewerkt aan herstel in oude toestand, veroordeling tot 4x)
• actio de dolo (bij bedrog) (als gedaagde niet meewerkt, eiser schat belang en rechter beslist naar billijkheid)

WETTELIJKE BEPALINGEN - voorbeelden

• verbod geld uit te lenen aan gezagsonderworpen zoon zonder toestemming PF (exceptie = exceptio SC Macedonia = vordering tot terugbetaling afweren - kind kan geld houden)
• vrouw mag zich niet voor ander borg stellen of verbinden voor andermans schuld (exceptio SC Velleiani)

ONZEDELIJKE OORZAAK

Question 164

Wat kan iemand doen wanneer die onder geweld of bedreiging etc. een contract heeft gesloten?

Answer 164

(contract blijft geldig!)

maar: twee acties (met penaal karakter) als verzet tegen vordering:
- actio quod metus cause (bij bedreiging)
- actio de dolo (bij bedrog)

Question 165

Welke personen kunnen de nietigheid v/e contract inroepen?

Answer 165

(sommige personen beschikken over rechtsmiddel om herstel in oude toestand te vorderen)

• minderjarigen: bij benadeling door hun onervarenheid of bij vervreemding v. hun OG zonder gerechtelijke toestemming
• vrouwen wanneer echtgenoot hun grond behorende tot de bruidsschat zonder hun toestemming vervreemdt

Question 166

Kan je volgens het Romeinse recht rechten verkrijgen als derde door het optreden v/e ander?

Answer 166

I.b. niet, behalve via slaaf of gezagsonderworpen kind die contract aangaat (PF of meester krijgt deze rechten dan)

• geen cessie v. vorderingen (persoonlijke vorderingen kunnen niet worden overgedragen)
• stipulatie tussen 2 partijen kan in 2 gevallen werken voor een derde: bij eigen belang v/d stipulator en bij boetebeding (bv. zie p. 44 in SV)
• geen derdenbeding (uitzondering!)

Question 167

Kan je volgens het Romeinse recht rechten verkrijgen als derde door het optreden v/e ander?

Answer 167

I.b. niet, behalve via slaaf of gezagsonderworpen kind die contract aangaat (PF of meester krijgt deze rechten dan)

• analoog daaraan vertegenwoordiger lokale overheid verkrijgt rechten voor de gemeenten en curator/voogd voor degenen die aan hun zorg zijn toevertrouwd als zij voor hen iets bedingen (uitzonderingen op mogelijkheid verkrijgen rechten via vertegenwoordiging)
• geen cessie v. vorderingen (persoonlijke vorderingen kunnen niet worden overgedragen)
• stipulatie waarbij stipulator beding dat prestatie zal worden verricht voor derde die geen partij is = onmogelijk (behalve bij eigen belang v/d stipulator en bij boetebeding)
• geen derdenbeding (uitzondering!)

Question 168

Wat is de uitzondering op de onmogelijkheid v/e derdenbeding i/h Romeins recht?

Answer 168

• geld uitgeleend op verzoek v/e ander en in diens naam, dan is het die andere die kan terugvorderen en niet diegene die heeft uitbetaald
• praetorische stipulaties: iemand belooft op bevel v/d rechter iets ten behoeve v. afwezige (bv. uitbetaling v/h vonnis)

Question 169

Wat is het verschil tussen species- en genuszaken?

Answer 169

SPECIES = individuele zaak

• meeste zaken, geen massaproductie bij Romeinen (behalve bv. dakpannen)
• impossibilim nulle obligatio
• voorbeeld: slaaf die sterft kan niet vervangen worden
• besluit: zaak opgehouden te bestaan = leveren onmogelijk en verbintenis onmogelijke dingen verdwijnt
• kan soms aan SA worden toegerekend (evt. SV)

GENUS = soortzaak

• vervangbaar want niet uniek
• bepaald naar maat, gewicht, getal (bv. geld, olie)
• verbintenis kan niet onmogelijk worden

Question 170

Wat als een nog mogelijke prestatie niet wordt nagekomen?

Answer 170

• genus non perit (gaat nooit verloren)
• beroep op overmacht gaat niet
• ASH voor debiteur

Question 171

Wat als een onmogelijk geworden prestatie niet werd nagekomen?

Answer 171

• toerekenbaarheid aan SA hangt af v. reden waarom prestatie onmogelijk is geworden
• de grens = criterium = ASH-graad

Question 172

Hoe werd bij de Romeinen de grens tussen toerekenbaar en niet-toerekenbaar tekortkomen getrokken? Wat is het verschil met nu?

Answer 172

individueel per contractstype vastgesteld
oorzaak vaststellen waardoor verbintenis niet meer kan worden uitgevoerd:
- natuurrampen en grote calamiteiten (vis/casus maior caeli en vis maior paedonis)
- toeval (zonder schuld SA) (casus minor: bv. diefstal buiten schuld SA of zaaksbeschadiging door derden)
(tegenwoordig: overmacht en toeval als algemene oorzaken)

Question 173

Met welk fenomeen krijgen we te maken bij het toerekenbaar tekortkomen bij onmogelijk worden v/d prestatie?

Answer 173

aansprakelijjkheidsgraden

Question 174

Wat is het utiliteitsbeginsel en welk voorbeeld illustreert het goed?

Answer 174

standaardaansprakelijkheid

utiliteitsbeginsel = ASH is gerelateerd a/h nut dat men bij het contract heeft, hoe groter het nut, hoe groter de ASH

voorbeeld: beide zaak onder je, maar bruikleen (je mag gebruiken) verschilt van bewaargeving (je mag niet gebruiken)
bruikleen: culpa + dolus: grotere ASH, voor opzet, maar ook als iemand de zaak zou stelen, want je hebt custodiaplicht
bewaargeving: enkel dolus: enkel voor wat door jouw opzet met zaak verkeerd gaat (bv. zaak onder bewaring gewoon op straat zetten en iemand neemt het mee)

Question 175

Hoe kan de ASH afwijken v/d standaard-ASH?

Answer 175

• belang voor partijen in concreto (kan grond zijn om grotere zorgvuldigheid te eisen dan onder normale omstandigheden)
• zaak buiten contractuele grenzen brengen, zelfs bij overmacht (bv. zaak voor binnen in bruikleen hebben en buiten gebruiken)
• bewaarnemer neemt op eigen initiatief iets in bewaring
• nadere regeling in nevenbeding (alleen afdwingbaar bij BF-contracten): contract heeft al ASH, maar men kan die zwaarder maken

Question 176

Hoe kan de ASH afwijken v/d standaard-ASH?

Answer 176

• belang voor partijen in concreto (kan grond zijn om grotere zorgvuldigheid te eisen dan onder normale omstandigheden)
• zaak buiten contractuele grenzen brengen, zelfs bij overmacht (bv. zaak voor binnen in bruikleen hebben en buiten gebruiken)
• bewaarnemer neemt op eigen initiatief iets in bewaring
• nadere regeling in nevenbeding (alleen afdwingbaar bij BF-contracten): contract heeft al ASH, maar men kan die zwaarder maken

Question 177

Wat zijn de gevolgen v/h al dan niet toerekenen v/e tekortkoming?

Answer 177

als iemand aansprakelijk is:

• schadevergoeding tot hoogte v. zijn belang
• opschorting andere prestatie (ENAC)

Question 178

Wat is het risico in technische zin?

Answer 178

wie draagt het financieel nadeel bij overmacht (bv. als specieszaak tenietgaat door iets dat aan niemand te wijten is zoals een blikseminslag)

• hoofdregel: casum sentit dominus (niemand concreet aansprakelijk, dan is eigenaar aansprakelijk)
• bij koop: periculum est emptoris (kopier draagt risico: moet koopwaar betalen en krijgt koopwaar niet geleverd)
• verschil met nu: koopbelofte = koopcontract = eigendom gaat over
• bij Romeinen: risico gaat over bij koopcontract, zelfs wanneer nog geen eigenaar en dus voor de levering

Question 179

Waarom is het een logische redenering dat een slaaf die neergebliksemd wordt niet meer moet geleverd worden, maar wel betaald?

Answer 179

• slaaf = specieszaak - verbintenis tot leveren gaat teniet als zaak teniet gaat
• betaling = genuszaak - verbintenis te leveren kan niet teniet gaan

Question 180

Wat wordt bedoeld met verzuim en wat moet de SE doen?

Answer 180

verbintenis wordt niet nagekomen, maar is wel nog steeds mogelijk

SE moet ingebrekestelling sturen met termijn om alsnog prestatie te verrichten

Question 181

Wat wordt bedoeld met mora debitoris en mora creditoris?

Answer 181

MORA DEBITORIS (schuld bij debiteur)

• vereeuwiging verbintenis: SA kan zich niet meer disculperen of op overmacht beroepen
• moratoire intresten: rente over vordering verschuldigd

MORA CREDITORIS (schuld bij SE, bv. niet thuis zijn als men komt leveren)

• beperking ASH debiteur (alleen nog aansprakelijk voor dolus)
• recht op vergoeding schade die voortvloeit uit vertraging, moet vergoed worden aan debiteur tot deze vergoed is kan die eigen prestatie opschorten

Question 182

Waarom is verzuim relevant?

Answer 182

feit dat iets had gekund maar niet gebeurd is, doet iets met het risico, met de ASH

Question 183

Wat is het verschil tussen het recht vandaag en het Romeins recht wat betreft ontbinding?

Answer 183

in R.R. geen principieel recht op ontbinding, geen algemene mogelijkheid

• contract is contract
• ontbinding maar mogelijk bij één v/d 3 ontbindende voorwaarden, nl.

1) vervalbeding
2) voorbehoud v. beter bod
3) koop op proef

Ontbinding in uitzonderlijke gevallen:

1) laesio enormis (benadeling v. meer dan de helft)
2) verborgen gebreken bij koop

Question 184

Wat is het verschil tussen contracten en quasi contracten?

Answer 184

Bij quasi contracten mist consensus

Question 185

Wat zijn de 4 reële contracten (contractus re) en wat is het wezenskenmerk v. deze contracten?

Answer 185

• verbruikleen
• bruikleen
• bewaargeving
• pand/hypotheek

consensus én zaak (res) moet door TP in ontvangst worden genomen (traditio)

Question 186

Wat zijn de kenmerken van verbruikleen?

Answer 186

• strictu iuris
• genuszaak
• eigendom gaat over
• slechts één verbintenis = teruggave (zelfde hoeveelheid v. dezelfde soort en kwaliteit)
• genus perire non potest (dus kan je niet beroepen op overmacht)
• condictio = vordering bij niet-nakoming v/e teruggave
• er kan maar mutuum zijn voor zover er gegeven is, meer is niet mogelijk (wegens stricti iuris)

Question 187

Waarom kan bij verbruikleen niet worden afgesproken dat er bijvoorbeeld 1000 meer teruggegeven moet worden?

Answer 187

nevenbeding bij strikt iuris kan alleen als verweer dienen
dus als minder was afgesproken kan je dat afdwingen met nevenbeding, maar als meer is afgesproken niet want nevenbeding kan lening niet groter maken, geen rente
dus: debiteur moet maximum terugbetalen wat hij heeft ontvangen, minder kan wel als er consensus was in nevenbeding

Question 188

Hoe kan aan een verbruikleen wel rente toegevoegd worden?

Answer 188

• in aparte stipulatio (2de contract) want verbruikleen is strictu iuris (afdwingbaar met actie voor stipulatio, maar niet met de condictio)
• via oneigenlijke bewaargeving v. soortzaken (is BF-contract en daarbij kan wel nevenbeding overeengekomen worden waarin rente staat en kan afgedwongen met vorderingen uit hoofdovereenkomst)
  (want: als je andermans geld gebruikt is het redelijk dat je daar een rente voor betaalt, dat is voorbeeld v/d objectieve goede trouw waar BF voor staat)

Question 189

Wat zijn de kenmerken v. bruikleen?

Answer 189

• bona fides: dus eventuele nevenbedingen zijn ook afdwingbaar want rechtsverhouding steunt op billijkheid en redelijkheid)
• genus- én specieszaken
• eigendom gaat niet over (eigenaar is middellijke bezitter, houder is onmiddellijke bezitter)
• één hoofdverbintenis = zelfde zaak teruggeven (in goede staat en op afgesproken tijdstip)
• bij soortzaken: niet verbruiken
• aansprakelijkheid = custodia
• actio commodati directa (= vordering tot teruggave voor bruikleengever, evt. met SV)
• actio commodati contraria (= vordering tot terugbetaling kosten voor bruikleennemer, heeft ook retentierecht)

Question 190

Wat zijn de kenmerken v. bruikleen?

Answer 190

• bona fides: dus eventuele nevenbedingen zijn ook afdwingbaar want rechtsverhouding steunt op billijkheid en redelijkheid)
• genus- én specieszaken
• eigendom gaat niet over (eigenaar is middellijke bezitter, houder is onmiddellijke bezitter)
• één hoofdverbintenis = zelfde zaak teruggeven (in goede staat en op afgesproken tijdstip)
• bij soortzaken: niet verbruiken
• aansprakelijkheid = custodia (dolus + culpa)
• actio commodati directa (= vordering tot teruggave voor bruikleengever, evt. met SV)
• actio commodati contraria (= vordering tot terugbetaling kosten voor bruikleennemer, heeft ook retentierecht)

Question 191

Wat zijn de kenmerken van bewaarneming?

Answer 191

• roerende zaken (genus en species)
• eigendom gaat niet over
• bewaarnemer mag zaak niet gebruiken (anders furtum)
• eigenaar = middellijke bezitter
• houder = onmiddellijke bezitter
• één hoofdverbintenis = teruggeven v/d in bewaring genomen zaak
• actio depositi directa = vordering voor bewaargever voor teruggave
• actio depositie contraria = vordering voor bewaarnemer voor eventuele kosten
• ASH = dolus, lichte ASH (tenzij bewaarnemer wordt betaald of die zelf had aangeboden te bewaren)

Question 192

Welke 3 nevenvormen van bewaargeving hebben we besproken?

Answer 192

1) bewaargeving uit nood (oproer, brand, instorting, schipbreuk)
2) oneigenlijke bewaargeving (eigendom gaat wel over en rente kan ook)
3) professionele bewaarder (sequestratio)

Question 193

Wat is een sequester?

Answer 193

• professionele bewaarder
• 2 partijen procederen over zaak en die wordt in bewaring gegeven tot vonnis
• sequester geeft zaak aan winnende partij
• actio depositi tegen sequester

Question 194

Wat zijn de kenmerken v/e contractus verbis?

Answer 194

• strictu iuris
• stipulatio (bv. voor rente bij bruikleen)
• partijen: stipulator en promessor
• formele bewoordingen (spondesne, spondeo)
• beide partijen moeten aanwezig zijn (ook kind of slaaf)
• schriftelijke akte niet nodig voor totstandkoming, wel voor bewijs
• één verbintenis: promessor (indien twee verbintenissen, bv. ruil, 2 stipulatios)
• lichte ASH (want bewust gehandeld, factum)
• acties alléén voor stipulator: condictio (bij specieszaak, vastgesteld geldbedrag of hoeveelheid soortzaken) en actio ex stipulation (als prestatie bestaat uit handelen)
• causaal (met reden) of abstract (zonde reden)

Question 195

Wat zijn de kenmerken v. koop/verkoop-contracten?

Answer 195

• wederzijdse hoofdverplichtingen (leveren/betalen)
• consensus over zaak en prijs
• zaak moet nauwkeurig bepaald zijn
• handelingsbekwaamheid vereist
• beschikkingsbevoegdheid niet vereist
• BF, dus SV kon geëist worden
• andere afspraken: dicta et promessa

Question 196

Wat is een variant op het koopcontract die we hebben gezien?

Answer 196

koop com scriptura (slechts minderheid)

• schriftelijke vorm v/h koopcontract
• indien partijen voor deze schriftelijke vorm kiezen, dan komt contract pas tot stand op moment dat de akte is ondertekend

Question 197

Wat is laesio enormis?

Answer 197

wanneer veel te lage prijs overeengekomen wordt: contract komt tot stand maar de verkoper kan wegens disproportionele betaling ontbinding koopcontract vorderen (vandaag)

Question 198

Waarom is beschikkingsbevoegdheid i.t.t. bij ons, bij de Romeinen niet nodig? Waarom moet verkoper bij de Romeinen niet per se de eigenaar zijn?

Answer 198

Bij ons:
- eigendomsovergang op moment contract (kan dus enkel als verkoper eigenaar was)

Bij Romeinen:

• eigendomsovergang pas bij levering (beschouwden koop vanuit koop op de markt)
• dus koop kon totstandkomen, maar problemen zullen rijzen bij eigendomsoverdracht (levering)

Question 199

Waarom moest bij de Romeinen geen eigendom worden overgedragen bij kop en aleen bezit?

Answer 199

komt nog uit het oudere recht waarbij eigendom nog geen uitgekristalliseerd begrip was, maar eerder een soort positie van rechtsbescherming dan een abstract recht op zich

Question 200

Wat zijn de verplichtingen v/d verkoper?

Answer 200

• vacua possessio = bezit overdragen (geen eigendom
• promissor in stipulatio is daartoe wel verplicht)
• geen dolus begaan
• vrijwaren tegen uitwinning (actie v. eigenaar, pandcrediteur, vruchtgebruiker, vermeende slaaf)
  (uitwinning: als verkoper geen onbelaste eigendom overdraagt, moet hij ervoor instaan dat koper ongestoord bezit kan hebben

o Slaagt de verkoper in het verdedigen van de koper of stelt hij de eiser schadeloos, dan voldeed hij aan zijn verplichtingen.
o Als koper zelf de verdediging op zich moet nemen en verliest, zal hij de verkoper met de actie uit koop (actio empti) wegens uitwinning kunnen aanspreken voor zijn belang.

• vrijwaren tegen verborgen gebreken (maar caveat emptor: koper moet voorzichtig zijn) (actio redhibitoria en actio quanti minoris)
• custodiaplicht tot aan levering

Question 201

Welke acties had de koper bij verborgen gebreken?

Answer 201

acties voor de koper

• actio redhibitoria: vordering binnen halfjaar, koop terugdraaien en verkoopprijs terugbetalen
• actio quanti minoris: vordering binnen jaar, vermindering koopprijs voor wat hij zou betalen indien kennis v/h gebrek

Question 202

Wat zijn de algemene kenmerken van huur-verhuur bij de Romeinen?

Answer 202

• consensueel
• zaak, arbeid of bepaald werk
• actio locatio en actio conducti
• bona fides: nevenbedingen behoren tot contract
• verschillende verplichtingen, ASH-graden en risicoverdeling

Question 203

Hoe kan de pachter toch beschermd zijn wanneer het land verkocht wordt dat hij pacht?

Answer 203

• pachter alleen rechten tgo verpachter
• als verpachter grond verkoopt en in koopcontract nevenbeding opneemt dat pachter beschermt, dan kan verpachter schade verhalen bij koper wegens schending nevenbeding

Question 204

Wat zijn de kenmerken van huur/pacht (locatio-conductio rei)?

Answer 204

• locator = verhuurder (genot en gebruik v/d zaak afstaan) (intentioneel element is zorgvuldigheid materieel element is goede zaak uitzoeken, anders culpa in eligendo)
• conductor = huurder (huur/pacht betalen + zaak in goede staat teruggeven) (meest nauwgezette zorgvuldigheid)
• variant op pacht: deelpacht (= deel v. opbrengst afstaan in natura)
• geen huurbescherming (koop breekt huur, vandaag anders)
• risicoverdeling: natuurramp en grote calamiteiten voor verpachter, toeval voor pachter

Question 205

Wat zijn de kenmerken v/d Romeinse vennootschap?

Answer 205

• twee of meer vennoten werken samen voor gemeenschappelijk belang (winst of gezamenlijk beroep)
• géén RPH (dus nog geen bescherming als afgescheiden vermogen)
• winst/verlies onderling verrekend (maar géén societas leonina = leeuwenbeding verboden, dus geen vennoot die uitsluitend in de winst deelt)
• ontbinding door dood/opzegging vennoot
• zorgvuldigheid als voor eigen zaken (eigen schuld voor wie onzorgvuldig vennoot uitkiest, want eigen zaken is maatstaf)
• actio pro socio (= contractuele vordering voor vennoten): beheerst door goede trouw, bruikbaar om afrekening te eisen, ontbinding of liquidatie te vorderen

Question 206

Wat is een lastgeving of opdracht? + kenmerken

Answer 206

= opdrachtnemer (mandatarius/procurator) verbindt zich ertoe om iets te doen voor de opdrachtgever (principaal, mandator)

• om niet of tegen beloning (anders zou het aanneming v. werk zijn)
• eens begonnen moet je verder uitvoeren
• opdrachtnemer aansprakelijk voor dolus en culpa
• actio mandati directa (= prestatie afdwingen, vordering voor lastgever tegen lastnemer)
• actio mandati contraria (= voor kosten en evt. honorarium, actie voor lastnemer tegen lastgever)
• ontbinding: dood v/e partij of opzegging door beide partijen

Question 207

Wat i een pactum legitimum (schenking)?

Answer 207

= iets geven met bedoeling dat het direct v/e ander wordt en in geen geval terugkeert

• alleen o.g.v. vrijgevigheid, gulheid of om ander te belonen
• totstandkoming door vormvrije, aanvaarde toezegging
• aanvaarde toezegging = schenker verplicht begunstigde bezit te verschaffen (begunstigde heeft zelfs vordering tot nakoming)
• herroepbaar bij wangedrag begiftigde
• verboden tussen echtgenoten
• vanaf bepaald bedrag registratie vereist
• schenking terzake des doods is herroepbaar
• schenking kan onder last, afdwingbaar met actio praescriptis verbis (bepaling aan schenking koppelen, bv. slaaf schenken die na 3j. vrijgelaten moet worden)

Question 208

Welke 3 quasi contracten (verbintenissen quasi ex-contractu) hebben we besproken?

Answer 208

1) zaakwaarneming (bona fide)
2) onverschuldigde betaling (stricti iuris)
3) ongerechtvaardige verrijking

Question 209

Wat zijn de kenmerken v. zaakwaarneming?

Answer 209

• zaakwaarnemer voorkomt aanslag op het vermogen v/d principaal
• “mandaat zonder consensu”
• verbintenissen a.h.w. uit contract
• zaakwaarnemer = diegene die handelt
• principaal = diegene in wiens belang wordt gehandeld
• eens begonnen, moet tot goed einde worden gebracht (maar: slechts inspanningsverbintenis, kosten moeten vergoed worden ook indien doel niet bereikt)
• zaakwaarnemer moet kosten dragen die voortvloeien uit onbehoorlijke zaakwaarneming
• actio negotiorium gestorum directa en contraria
• ASH is omstreden (lichte schuld of nauwgezette zorgvuldigheid?)
• na verbod tot waarnemen slechts actie bij verrijking principaal (moet kosten dus niet meer betalen die gemaakt zijn na verbod v. verdere inmenging)
• oneigenlijke zaakwaarneming (p. 57 SV)

Question 210

Wat is de onverschuldigde betaling? (+ kenmerken)

Answer 210

• “verbruiklening zonder consensus”
• betaling of levering bij vergissing
• vergissing over feiten (!) (bv. onjuiste vooronderstelling dat prestatie verschuldigd was)
• geen vergissing over rechtsregels (rechtsdwaling) want iedereen geacht het recht te kennen
• dus: niet bewust (indien bewust = schenking)
• eigendom gaat over zonder titel
• condictio indebiti = actie v. strikt recht om onverschuldigde betaling terug te vorderen (3 voorwaarden op andere slide)

Question 211

Wat zijn de 3 voorwaarden voor de condictio indebiti?

Answer 211

1) gezamenlijke handeling: partijen zijn bij elkaar geweest
2) eigendomsoverdracht: dus niet geven v/e zaak of verschaffen v. bezit is geen onverschuldigde betaling
3) behouden zonder rechtsgrond: wanneer er geheel geen rechtsgrond is of bij schenking onder opschortende voorwaarde en die voorwaarde valt weg

Question 212

Wat is een condictie een veelzijdige actie? Noem nog enkele condicties die we gezien hebben

Answer 212

formula waarin staat dat ‘indien blijkt dat A aan B iets moet, dan moet u hem hiervoor veroordelen en anders moet u vrijspreken’

• geen reden waarom, niet aan specifieke situatie gebonden
• komt heel veel voor (p. 58 SV)
• condictio furtiva
• condictio causa data causa non secuta
• condictio ob turpem causam
• condictio iuventiana

Question 213

Wat kennen wij vandaag dat bij de Romeinen wel al wortels had, maar nog geen concrete rechtsfiguur bestond?

Answer 213

“ongerechtvaardigde verrijking” - Romeinen hadden dat wel uitgesproken als algemeen beginsel, maar heeft nooit in het edict v/d praetor gestaan

Aanknopingspunten:

• aangepaste zaakwaarnemingsactie
• actio de rem in verso
• condictio iuveniana
• hereditatis petitio

Vooral in ME stevig mee bezig geweest

Question 214

Wat is een condictie? Noem nog enkele condicties die we gezien hebben

Answer 214

Condictie = persoonlijke actie van strikt recht tot terugvordering van een bepaalde geldsom of zaak.

formula waarin staat dat ‘indien blijkt dat A aan B iets moet, dan moet u hem hiervoor veroordelen en anders moet u vrijspreken’

• geen reden waarom, niet aan specifieke situatie gebonden
• komt heel veel voor (p. 58 SV)
• condictio furtiva
• condictio causa data causa non secuta: je eigen prestatie terugvorderen
• condictio ob turpem causam: ontvangst van het geld of goed door de aangesprokene een daad was geweest in strijd met de goede zeden
• condictio iuventiana: vordering toegekend terwijl tussen SE en gedaagde geen contact is geweest, ze hebben geen verbintenis willen nakomen, maar langs een omweg is het geld waar de één recht op had bij de ander terechtgekomen

Question 215

Hoe is het CIC in Italië geïntroduceerd?

Answer 215

• West-Romeinse rijk was al gevallen, maar Justinianus verovert Italië wel nog
• Sanctio Pragmatica pro petitione Vegilii (554)
• pragmatieke sanctie: keizerlijke beslissing om CIC in te voeren in Italië in samenwerking met paus Vigilius
• Vigilius deed zich voor als rechterhand v. god en Justinianus heeft hem kunnen overtuigen om CIC als geldend recht in te voeren
• de tekst van Vigilius gaf hem hier dus toestemming voor

Question 216

Wat was de politieke achtergrond voor de pragmatische sanctie?

Answer 216

• twee zwaardenleer
• paus vertegenwoordiger geestelijke macht en keizer vertegenwoordiger wereldlijke macht
• kregen elk een zwaard van goed
• geestelijke macht staat boven wereldlijke macht want keizer houdt beugel v/h paard vast waar paus op zit
• paus beweert dus belangrijker te zijn dan de keizer en ijvert voor scheiding tussen hen en voor het zelf benoemen v. bisschoppen

Question 217

Van wanneer dateren de Instituten van Gaius ongeveer?

Answer 217

160 n.Chr.

Question 218

In welke periode situeert het Romeinse juristenrecht zich vooral en waaruit bestond het zoal?

Answer 218

• klassieke periode: 100 v.Chr. - 250 n.chr.

- diverse commentaren (o.a. op het edict en op andere juristen)

Question 219

Uit welke periode stamt het meeste keizerlijke recht en wat was de naam en de inhoud hiervan?

Answer 219

• principaat (va. 27 v.Chr.) - Dominaat (284-565 n.chr.)

- constitutiones (beslissingen in processen, algemene normen)

Question 220

Waaruit bestond het CIC v. Justinianus?

Answer 220

• Institutiones (533): leerboeken, inleiding v/h recht + wetboek (algemeen)
• Digesten (533): fragmenten v. Klassieke Romeinse juristen (casuïstisch)
• Codex (529/234): verschillende onderwerpen, antwoorden v. keizers onder mekaar, beslissingen voor concreet geval
• Novellen (na 534): geheel v. nieuwe wetgeving, alles wat na Justinianus is uitgevaardigd

Question 221

Is er tijdens de middeleeuwen veel gevonden over het Romeinse recht?

Answer 221

weinig te vinden over de teksten

‘duistere’ middeleeuwen

Question 222

Vertel iets over de school v. Bologna.

Answer 222

• 1088
• CIC vanaf dan tot codificaties in 19e E. basistekst voor juridisch onderwijs in Europa
• oprichting universiteit Bologna (nadien ook andere steden in Europa)
• opnieuw bezig met juridisch onderwijs waarbij teksten v. Justinianus worden gebruikt
• zijn boeken worden van onder het stof gehaald en opnieuw centraal punt v/d rechtenopleiding (pas in 17de E. concurrent v. natuurrecht, daarna van landen die eigen wetboeken hebben)
• ging fundament vormen voor ME en latere rechtswetenschap

Question 223

Vertel iets over de glossatoren.

Wie was de eerste glossator, wat waren zijn glossetekens en wie waren zijn vier leerlingen en hoe werden ze genoemd?

Answer 223

• Italiaanse juristen die zich in Bologna rond 1100 bezighielden met studie en onderwijs R.R.
  personen die glossen maken
• glossen = verklarende kanttekeningen (marginale of interlineaire)
• ook kruisverwijzingen
• ook allegaties (= aanhalen andere teksten) via similia of contraria
• rond 1260: CIC door glossen beschreven
• naast glossen: collegedictaten, samenvattingen, discussies
  ***
  eerste glossator = Irnerius, +/- 1120
  glossetekens: Y. of Yr.
  leerlingen (quattuor doctores):
• Bulgarus (standaardmening, strikt recht)
• Martinus (creatieve oplossingen, billijkheid)
• Jacobus
• Hugo

Question 224

Vertel iets over de postglossatoren/commentatoren.

Answer 224

• schrijven meer in losse boeken

- op basis v. praktisch geval een oplossing zoeken

Question 225

Vertel iets over de humanisten.

Answer 225

• 16de E. (FR)
• historische benadering: gaan op zoek naar meest zuivere tekst (en dus niet die v/d glossatoren)
• streven naar oorspronkelijk Justiniaans recht en zetten zich af tegen de ME
• interpolatiekritiek (waren tegen compilaties en interpolaties)
• (interpolaties = schrappen/wijzigen v. verouderde teksten, tegenspraak wegwerken hoewel dat soms zelf voor tegenspraak zorgde)

Question 226

Vertel iets over het natuurrecht en de historische school.

Answer 226

NATUURRECHT
= poging om het recht v/e andere kant te bekijken, uitgaan v. wat je nodig hebt om een rechtssysteem op te bouwen (studeerkamerrecht)
- gaat uit v/d rede i.p.v. overgeleverd R.R.
- eerste serieuze concurrent voor R.R. (geen basis in CIC, althans niet bewust)
- wortels in Spaanse laatscholastiek
- recht ontwikkeld door de rede i.p.v. door boek (cf. Verlichting), soort ideaalrecht
- was oorspronkelijk meer religieus, maar Hugo de Groot (centrale figuur) bracht daar verandering in

HISTORISCHE SCHOOL

• op zoek naar de bronnen/wortels v/h recht (dat was R.R.)
• komen tot wetboek dat dicht bij R.R. ligt (i.t.t. code civil: beïnvloed door Natuurrecht)
• Duitse school hard beïnvloed door Digesten v. Justinianus (sommige teksten komen gewoon terug)

Question 227

Wat zijn de 5 verschillen tussen het Romeinse recht en het hedendaags privaatrecht?

Answer 227

1) Romeins privaatrecht > huidig privaatrecht
2) Procesrecht staat voorop in R.R. (en niet materieel recht)
3) R.R. gaat uit v. concrete casuspositie (i.p.v. geschreven wettekst of algemeen rechtsbeginsel)
4) Romeinse staat was nog géén rechtsstaat (dus geen secundaire rechtsregels)
5) andere hiërarchie i/d rechtsbronnen (verhouding wetgeving, rechtspraak en rechtswetenschap is veranderd in de tijd, toen juridische oersoep)

Question 228

Geef de chronologie algemeen en die van de Romeinen.

Answer 228

Klassieke Oudheid: 500 v.Chr. - 500 n.Chr.
ME (500-1500)
Nieuwe tijd (1500-2005)
***
Koningstijd (753/650 v.Chr. - 509 v.Chr.)
Republiek (509 v.Chr. - 27 v.Chr.)
Principaat (27 v.chr. - 284)
Dominaat (284 - 476/565 val WRR of 1453 val ORR)

Question 229

Waarom zijn er voor de start v/d Koningstijd 2 verschillende data?

Answer 229

753 v.Chr. volgens Romeinse geschiedenis (stichting Rome)

650 v.Chr. archeologisch materiaal is niet ouder, dus beginpunt gebaseerd op archeologie

Question 230

Wat was kenmerkend voor de Koningstijd?

Answer 230

Absoluut koningsschap

• koningen hadden imperium (= ongedeelde staatsmacht)
• Romeinen geregeerd door Koningen (alles was zaak v/d konig en zijn mannetjes)

Question 231

Hoe wordt de macht beperkt in de Republiek?

Answer 231

• twee consuls
• collegialiteit: controle v. elkaar en door elkaar (= beveiliging tegen dictatuur)
• annuïteit: max. 1 jaar
• in noodgeval wel mogelijkheid tot aanstelling dictator voor halfjaar
• op de duur ook ambtsdeling bij andere magistraten (praetoren, censoren, aedielen, quaestoren, volkstribunen)

Question 232

Tussen welke 2 bevolkingsgroepen was er een machtsstrijd i/d Republiek en waartoe heeft deze machtsstrijd uiteindelijk geleid?

Answer 232

• patriciërs (adel)
• plebejers (volk)
• (slaven uitgesloten)

gevolg: staking op de heuvel door plebejers (patriciërs doen toegevingen)

Question 233

Wat was de taak van de juristen tijdens de Republiek?

Answer 233

• cavere: opstellen juridische documenten
• respondere: juridisch advies geven
• agere: procesbijstand voor de praetor verlenen

Question 234

Wat was het belang van de jurist Quintus Mucius Scaevola? (+ periode)

Answer 234

• 100 v.Chr.
• toepassing onderscheid genus (algemeen) en species (bijzonder) op het recht
• geeft aanzet tot wetenschappelijke benadering (ontstaan v. verschillende scholen)

Question 235

Waarin verschilt het Principaat v/d Republiek?

Answer 235

• ‘light fase’ van de Keizertijd
• nieuwe functie (eerste keizer = Augustus) die uitdrukkelijk bovenaan staat (dus net nog trapje hoger dan consuls, praetoren,…)
• doen alsof Republiek nog bestaat

Question 236

Wat was de machtsbasis v/d keizer in het Principaat?

Answer 236

• imperium proconsulare maius
• tribunicia potestas = vetorecht in Rome
• auctoritas = persoonlijk gezag

Question 237

Wat waren de juridisch belangrijke gebeurtenissen i/h Principaat?

Answer 237

• 212 n.Chr.: Constitutio Antoniniana: bijna alle vrije inwoners v/h Romeinse rijk verkrijgen Romeins burgerschap
• ander proces: cognitio extraordinaria komt op vanuit de keizerlijke provincies

Question 238

Wat waren de rechtsbronnen tijdens het Principaat?

Answer 238

VERSCHILLENDE TYPEN CONSTITUTIONES (= keizerlijke wetgeving, nieuwe rechtsbron)

• rescripta: terugschrijvingen met oplossing voor één concreet geval, door keizerlijk kanselarij (ambtenarenapparaat)
• decreta: gerechtelijke uitspraken v/d keizer
• mandata: opdrachten (keizerlijke ambtsinstructie)
• edict: keizer kon als ambtnaar ook edciten maken

WETTEN (tot na 96 n.Chr.)

EDICTEN

• vastlegging in Edictum Perpetuum (+/- 130 n.Chr.) in opdracht v. keizer Hadrianus
• inperking zelfstandige betekenis edicten (worden minder belangrijk)
• praetor gaat geen nieuwe edicten meer uitbrengen, geen jaarlijkse vervanging meer (wel aanpassingen aan formula mogelijk)

SENAATSBESLUITEN

• worden belangrijker
• nemen deel v/d verdwenen volksvergadering over

JURISTENRECHT

• gestuurd door keizer (verlening ius respondendi, nl. recht om openbaar namens keizer juridisch advies te geven, soort keurmerk aan bepaalde juristen verleend door keizer)
• daardoor vaak advies in voordeel v/d keizer
• subtiele beperking zelfstandigheid juristen

Question 239

Wie waren de belangrijkste juristen:

• bij het begin v/d jaartelling?
• rond 160 n.Chr.
• 3e eeuw

Answer 239

BEGIN JAARTELLING

• Sabinianen: Sabinus en Cassius
• Proculianen: Proculus en Labeo

ROND 160 n.Chr.
- Gaius

3e EEUW

• hofjuristen Papianus, Ulpianus (tabel inkomstenderving) en Paulus
• beantwoorden juridische vragen v/d keizer

Question 240

Wat was kenmerken voor het Dominaat?

Answer 240

• meer absolutistisch vorstenschap
• minder diplomatie dan in Republiek
• keizer = echte keizer
• iedere schijn dat het om een republiek ging, viel weg
• het wordt een rommeltje

Question 241

Wie was de eerste keizer tijdens het Dominaat?

Answer 241

Diocletianus

Question 242

Wat was kenmerkend voor de instituties tijdens het Dominaat?

Answer 242

• rijksdeling oost en west
• tetrarchie = vier mannetjes bovenaan
• twee augusti (keizers)
• twee caesers (hulpkeizers, opvolgers)

Question 243

Wat werd een tweede belangrijke organiserend factor tijdens het Dominaat?

Answer 243

opkomst christendom

• belangrijke organiserende factor
• sociale vrede bewaren

Question 244

Wat waren de rechtsbgronnen tijdens het Dominaat?

Answer 244

• keizerlijke wetgeving nu ook in vorm v. leges generales (= algemene wetten die gelden voor alle gelovigen)

Question 245

Wie deden een eerste poging tot codificering v/h Romeinse keizerlijke recht?

Answer 245

Gregorianus en Hermogenianus (rond 300)

op privé initiatief voor we het nodig had en wie het kon betalen

Question 246

Citeerwet: jaartal + doel

Answer 246

426: ordening juristenrecht als praktische oplossing
- alleen Paulus, Ulpianus, Gaius, Modestinus en Papianus mochten worden geciteerd
- waren wellicht op de meeste plaatsen wel beschikbaar

Question 247

Wat was het doel v. Justinianus’ zijn wetgevingsproject?

Answer 247

wou rijk bij mekaar brengen en rechtseenheid creëren

was eerder compilatie dan codificatie

Question 248

uit welke onderdelen bestond de Justiniaanse wetgeving?

Answer 248

CODEX (leges)

• verzameling keizerlijke recht
• vervangt Codex Theodosianus

INSTITUTIONES

• naar het voorbeeld van Gaius, maar geactualiseerd
• leerboeken, inleiding i/h recht

DIGESTEN (ius)

• verzameling juristenrecht (‘knipselkrant’)
• lastigste gedeelte
• afkortingen- en commentarenverbod

NOVELLEN

• nieuwe keizerlijke wetgeving
• niet meer door Justinianus zelf gebundeld

Question 249

Wat was het probleem voor de school v. Bologna en de Duitse keizer Barbarossa?

Answer 249

• wou nieuwe constituties toevoegen
• Italië verzette zich
• uiteindelijk aanvaarden de 4 doctores het gezag van de keizer
• in ruil werd de school v. Bologna autonoom verklaard

Question 250

Wat was de controverse tussen Bulgarus en Martinus over de interpretatie v/h CIC?

Answer 250

• Bulgarus hield vast a/d oorspronkelijke en grammaticale betekenis v/d teksten (indien tegenspraak: oplossen via de geest v/d oorspronkelijke bedoeling v. Justinianus) = Rigur iuris
• Martinus wilde uitzonderingsgevallen bij elkaar zoeken in CIC en dan veralgemenen, extinctief interpreteren en dan vervolgens beschouwen als nieuwe hoofdregel = aequitas

Question 251

Vertel iets over het canonieke recht.

Answer 251

• recht toegepast door kerkelijke rechters
• gewoonterecht en va. 12de E. ook R.R.
• hadden ook eigen gezaghebbende teksten/rechtsbronnen (bijbelcitaten of uitspraken kerkelijke vaders, bv. decretium Gratiani 1140, Liber extra 1234…)
• van belang voor personen- en familierecht, erfrecht, contractenrecht (bredere benadering dan R.R.) en procesrecht
• had veel invloed want kerk stond sterk en canoniek recht werd makkelijker aanvaard dan R.R., ook invloed buiten de kerk

Question 252

Vertel iets over de School van Orléans.

Answer 252

• verdedigden lijn v. Martinus
• zoekten progressiever naar oplossingen, naar maatschappelijke behoeften en creatievere oplossingen
• voorbeeld: lichaam niet in geld waardeerbaar, maar vrouw evt. wel want minder huwelijkswaarde indien litteken
• twee belangrijkste representanten v/d school v. Orléans: de Revigny en de Belleperche

Question 253

Vertal wat over de School van Salamanca.

Answer 253

• Spaanse laatscholastiek (= terugkeren naar de scholastiek)
• scholastiek = dialectische wijze waarop in ME werd onderwezen, nl. vanuit tegenstellingen (via argumenten pro en contra)
• methode die werd toegepast o.a. door moraaltheoloog Thomas van Aquino (13de E.)
• summa theologia (werk v. Aquino) ingevoerd als leerboek
• belangrijkste representanten waren: de Soto, Covarruvias, de Molina en Lessius
• ook Hugo de Groot beïnvloed door Spaanse laatscholastiek

Question 254

Vertel iets over de moraaltheologie v. Thomas van Aquino?

Answer 254

• vragen die moraaltheologie stelt zijn nauw verwant met die v/h recht
• voorbeeld: zijn overeenkomsten bindend?
• moraaltheologie: alle overeenkomsten zijn bindend
• recht: enkel contracten met geldige toestemming en wettelijke vormvereisten zijn bindend

Question 255

Wat is een belangrijke passage uit de Summa Theologia v. Aquino?

Answer 255

• passage over restitutieleer
• verdelende rechtvaardigheid v/d natuurlijke orde hersteld door herstellende rechtvaardigheid
• iedere inbreuk op natuurlijke orde = zonde die goedgemaakt moet worden
• balans herstellen
• SV is geen straf, maar compensatie v. wat weg is

Question 256

Humanisme:

• periode en locatie ontstaan
• belangrijkste kenmerk
• belangrijke gebeurtenissen in die periode

Answer 256

PERIODE en LOCATIE
- 15/16e E. - Frankrijk

BELANGRIJKSTE KENMERK

• interpolatiekritiek: terug naar oorspronkelijke teksten
• kritische geest: mentaliteitsverandering, men wil zelf op zoek gaan, controleren of wat traditioneel aanvaard is, wel correct is, experimenten leiden tot vergroting v. kennis, binnenkomen Griekse bronnen
• ook juridisch humanisme en Natuurrecht

BELANGRIJKE GEBEURTENISSEN

• Romeinse rijk valt weg (ORR/Byzantijnse rijk veroverd door Turken die nieuw geloof meebrengen)
• Griekenland: volksverhuizingen, Grieks materiaal geraakt in Italië
• 1492: Islam wordt vervangen door katholicisme in Spanje + ontdekking Amerika door Colombus (Spanje wordt machtiger en er komt meer rijkdom)
• 1517: reformatie: eerste kritische geluid tegen katholicisme

Question 257

Wat zijn de kenmerken v/h juridisch humanisme?

Answer 257

1) historische benadering - belangstelling voor de oudheid: kijken naar maatschappelijke achtergrond, kenmerken v/d verschillende juristen in de Digesten nagaan,…
2) tekstkritiek: wetenschap hoe een tekst eruit moet zien, fouten en tegestrijdigheden eruit halen, poging het oude klassieke Romeinse recht terug te vinden
3) interpolatiekritiek: ‘laagje Justinianus’ er af halen, wijzigingen v. Justinanus teniet doen
4) Palingenese (wedergeboorte): uitknippen v. fragmenten uit de Digesten en sorteren per boek of auteur
5) Institutensysteem: heel het Romeinse recht terug gaan systematiseren volgens het systeem van de Instituten. (De systematiek die wordt losgelaten op het Corpus Iuris (<=> ME: gewoon Codex Justinianus volgen)

Question 258

Wat waren de twee richtingen i/h juridisch humanisme?

Answer 258

• historiserende (Cujas)

- systematiserende (Donellus)

Question 259

Waar werd het humanisme i/d noordelijke Nederlanden verdergezet?

Answer 259

• sinds medio XVII: de Hollandse Elegante School

Question 260

Welke belangrijke wijziging ondergingen delictsancties tijdens de receptie in 15/17de E.?

Answer 260

verloren hun penaal karakter

Question 261

Hoe is de regeling v. delicten geëvolueerd?

Answer 261

VAN (bv. ten tijde v. XII Tafelen)

• vergelding (talio: afkopen v. weerwraak - boete)
• penaal karakter
• hield geen rekening met werkelijke schade
• oog om oog, tand om tand (hetzelfde aandoen)

NAAR (bv. bij LA wel al gemengd, nl. boete en SV)

• schadevergoeding (compensatie voor wet verloren is)
• nu: ook smartengeld
• vergoeding voor het SO

vroeger keek men eerst naar de dader, nu naar het SO
- oude systeem was slecht en ontwikkelde maatschappijen hadden dit door

Question 262

Tot welk domein behoorden de Romeinsrechtelijke delicten en die van ons?

Answer 262

• R.R.: privaatrecht (gelaedeerde moest reageren)

- nu: publiekrecht

Question 263

Welke 3 Romeinsrechtelijke delicten hebben we besproken en welk delict kwam het vaakst voor?

Answer 263

• Damnum iniuria datum (vaakst)
• Furtum
• Iniuria

Question 264

Damnum iniuria datum:

• actie
• soort vordering
• kenmerken actie
• ASH
• boete

Answer 264

ACTIE = actio legis aquiliae
SOORT VORDERING = gemengd (penaal + SV
KENMERKEN = passief onovererfelijk (tenzij na LC)
ASH = lichte schuld, dus zware ASH
BOETE = hoogste waarde afgelopen jaar (doden res mancipi) of waarde afgelopen 30 d. (verbrand, gebroken, vernield) - verdubbeld indien ontkend

Question 265

Furtum

• actie
• soort vordering
• kenmerken actie
• ASH
• boete

Answer 265

ACTIE = actio furti (kan naast revindicatie ingesteld worden) (furtum is ook onrechtmatig gebruik)
SOORT VORDERING = zuiver penaal
KENMERKEN ACTIE = passief onovererfelijk (tenzij na LC)
ASH = opzet, dus lichte ASH (want opzet aantonen is zeer moeilijk)
BOETE = 4x waarde zaak indien heterdaad, anders 2x

Question 266

Iniuria

• actie
• soort vordering
• kenmerken actie
• ASH
• boete

Answer 266

ACTIE = actio iniuriarum
SOORT VORDERING = zuiver penaal
KENMERKEN ACTIE = actief en passief onovererfelijk want te persoonlijk (behalve na LC)
AHS = lichte ASH want gekwalificeerd opzet (ruimer dan opzet want je moet ook bedoeling hebben gehad om te kwetsen)
BOETE = billijkheid, maar SO kan helpen door schatting te doen (maar als SO verliest moet hij verweerder 10% betalen)

Question 267

Wat zijn de algemene kenmerken van delictsacties bij de Romeinen?

Answer 267

1) i.b. penaal (gericht op boete, niet SV)(uitz.: noxae deditio)
2) passief onovererfelijk
3) cumuleren tegen mededaders: één actie tegen elke dader

Question 268

Wat zijn de verschillen tussen de Romeinse regeling v. delicten en onze onrechtmatige daad?

Answer 268

ROMEINSE REGELING

• geen uniforme regeling
• boete, economische vergelding
• delicten kennen verschillende ASH-graden
• sanctionering bepaalde concrete vormen v. schade = lacuneuze regeling (bv. geen regeling voor doden vrij man)
• diverse berekeningswijzen v/h procesbedrag
• passief onovererfelijk

ONRECHTMATIGE DAAD

• wel uniforme regeling
• schadevergoeding
• schuld: één ASH-graad
• algemeen recht op SV (bv. alimentatie nabestaanden gedode man, smartengeld wegens veroorzaken schade)
• reële schade (wat heeft SO echt geleden) passief overerfelijk

Question 269

Wat betekent passief/actief overerfelijk en geef de 4 combinaties.

Answer 269

overerfelijk = erfgenamen kunnen i/h proces treden
actief/passief = rol v. eiser of verweerder i/h proces

• actief overerfelijk = erfgenamen SO kunnen vordering instellen
• actief onovererfelijk = ze kunnen dat niet
• passief overerfelijk = vordering kan worden ingesteld tegen erfgenamen dader
• passief onovererfelijk = dit kan niet

Question 270

Wat zijn de quasi delicten + welke 4 aansprakelijkheden hebben we hier gezien?

Answer 270

• aansprakelijkheid zonder schuld
• niet schuld is bepalend, wel hoedanigheid
• risico-ASH

besproken aansprakelijkheden:

1) bewoner v. etage voor iets wat naar beneden valt
2) eigenaar v. dieren
3) schippers, herbergiers en stalhouders voor personeel
4) rechter

Question 271

Vertel iets over de aansprakelijkheid voor iets wat van verdieping naar beneden valt.

Answer 271

• bloempotactie: actio de effusius vel delictis
• bewoner v/d verdieping van waar iets viel
• moet niet eigenaar zijn

Question 272

Wat ziijn de essentiële elementen om van damnum iniuria datum te kunnen spreken?

Answer 272

DAMNUM (schade)

• moet bewezen worden
• ook schade i.v.m. zaak (aandacht voor werkelijk opgetreden schade en het belang voor het SO)
• doden/verwonden vrije persoon = geen smartengeld (want lichaam vrij burger niet in geld waardeerbaar)
• ME: gerechtigden tot SV: berekening o.b.v. Ulpianustabel
• smartengeld voor vrouwen wegens minder waard
• smartengeld indien verzocht: voor iedereen bij wie lichamelijke schade werd veroorzaakt
• uitbreiding schadebegrip in Natuurrecht: elke vorm v. aantasting (lichaam, eer, goede naam)

INIURIA (ten onrechte)

• introductie v. schuld (culpa) als criterium: Mucius Scaevola (ca 100 v.Chr.)
• ook op privéterrein (voorbeeld boomsnoeien)

DATUM (toegebracht)

• causaal verband
• bij indirect causaal verband: actio LA utilis (analoge actie) of actio in factum
• bij LA was rechtstreeks optreden vereist, bij losser causaal verband kwam men in de problemen
• praetor erkende dit en gaandeweg kwamen er aangepaste acties (utilis of in factum)

Question 273

Wat zijn de essentiële elementen om van damnum iniuria datum te kunnen spreken?

Answer 273

DAMNUM (schade)

• moet bewezen worden
• ook schade i.v.m. zaak (aandacht voor werkelijk opgetreden schade en het belang voor het SO)
• doden/verwonden vrije persoon = geen smartengeld (want lichaam vrij burger niet in geld waardeerbaar)
• ME: gerechtigden tot SV: berekening o.b.v. Ulpianustabel
• smartengeld voor vrouwen wegens minder waard
• smartengeld indien verzocht: voor iedereen bij wie lichamelijke schade werd veroorzaakt
• uitbreiding schadebegrip in Natuurrecht: elke vorm v. aantasting (lichaam, eer, goede naam)

INIURIA (ten onrechte)

• introductie v. schuld (culpa) als criterium: Mucius Scaevola (ca 100 v.Chr.)
• ook op privéterrein (voorbeeld boomsnoeien)

DATUM (toegebracht)

• causaal verband
• bij indirect causaal verband: actio LA utilis (analoge actie) of actio in factum
• bij LA was rechtstreeks optreden vereist, bij losser causaal verband kwam men in de problemen
• praetor erkende dit en gaandeweg kwamen er aangepaste acties (utilis of in factum)

Question 274

Vertel iets over Huge de Groot.koop

Answer 274

• centrale figuur in het Natuurrecht
• inleiding tot de Hollandse rechtsgeleerdheid
• over recht v. oorlog en vrede (schuldbeginsel)
• in grote mate schatplichtig aan School v. Salamnca
• over scheiding tussen privaatrecht en strafrecht
• Vijf belangrijke uitgangspunten:
  1) afblijven v. wat aan ander toebehoort
  2) teruggeven v. wat wij v. ander houden of baten die wij daaruit trekken
  3) verplichting om beloften na te komen
  4) verdiend zijn v. straf tussen de mensen

Schuldbeginsel (Verschuldensprinzip) = niemand is aanpsrakelijk zonder schuld, dus geen schuld betekent niet gehouden zijn tot SV (geen risico-ASH)

• risico-ASH (misdaad door wetduiding) bestaat alleen in het ius civile en was niet acceptabel i/h Natuurrecht volgens Hugo de Grote
• was van mening dat het wel bestond, maar alleen in ius civile
• Natuurrecht vond dat je moest zoeken naar de schuldige

Toepassing restitutieleer i/h Natuurrecht

• iedere schending v. rechten die persoon toekomen geeft recht op SV (bv. iemand doden die anderen voorzag in levensonderhoud, dan moet dader levensonderhoud voorzien voor zij die niet meer hebben)
• schade is dus alles wat iemand minder heeft dan hem toekomt
• smartengeld: in eerste instantie tegen, maar in afwijking v. R.R. kan toch financiële compensatie worden gevorderd voor pijn, leed, littekens en verminkingen

Question 275

Wat als de beschikkingsonbevoegde verkoper toch het eigendomsrecht van een gekochte en geleverde zaak in handen krijgt voor de verjaring ?

Answer 275

• stelt bv reivindicatio in tegen de koper, dan heeft koper exceptio wegens het feit dat de zaak gekocht en geleverd is.
• Als de verkoper nadien toch om een of andere reden in het bezit komt van de zaak dan heeft de koper een actio publiciana tegen de verkoper op basis van het feit dat de zaak gekocht en geleverd is.

Question 276

Wat zijn de privileges v/e minderjarige die toch sui iuris is?

Answer 276

1. Benadeling = herstel in de oude toestand
2. Op grond van de leeftijd zijn bepaalde handelingen vernietigbaar:
   - Infantes (tot 7jaar): kunnen geen geldige rechtshandelingen verrichten, ze zijn volledig handelingsonbekwaam, enkel hun tutor/voogd kan geldige handelingen verrichten
   - Impuberes (tussen 7 – voor meisjes 12 jaar en jongens 14 jaar): kunnen zelfstandige rechtshandelingen verrichten (als die voor hen voordelig zijn) met bijstand van hun voogd.
   - Minores viginti quinque annis (tot 25 jaar)= puberes
   Jongens vanaf 14 jaar en meisjes van 12 jaar = volwassen MAAR niet meerderjarig dus nog altijd curator !!
   kunnen geldige rechtshandelingen verrichten met bijstand van hun curator.
   De rechtshandeling is geldig TENZIJ nadeel (herstel in de oude toestand)
   - Vanaf 25 jaar: volledig handelingsbekwaam
   Uitzondering: geesteszieken of geld zieken= curator

Question 277

Massentheorie van Bluhme.

Answer 277

Deze theorie wordt opgehangen aan de inscriptiones (aanduiding welk fragment uit welk werk komt van welke jurist). Blume ontdekte een zekere regelmaat in de fragmenten onder een titel. De juristen achter de Digesten hadden de teksten niet zomaar willekeurig opgesteld. Onder elke titel volgen eerst commentaren op de werken van Sabinus = Sabinusmassa, daarna commentaren op het Edict =Edictsmasse, nadien de werken van papinianus = Papinianusmasse en dan nog een restgroep = Appendixmasse.

PALIGENESIA is mogelijk door inscripties
Dit is het afzonderlijk sorteren van boek per boek en jurist per jurist door het uitknippen van fragmenten.

Question 278

Waarom werden tijdens de receptie de teksten van Justinianus gebruikt en niet die van Gaius?

Answer 278

werden eerder gevonden

Question 279

Wat betkent actio in het CIC en in het formula-proces?

Answer 279

• CIC: eis of vordering

- formula-proces: specifieke procesformule

Question 280

Is de onverschuldigde betaling een geldig koopcontract?

Answer 280

Onverschuldigde betaling is geen koopcontract, maar een quasi-contract dus het is geen geldig koopcontract

Question 281

Wat is naar klassiek Romeins recht het verschil tussen contractus en pacta / afspraken?

Answer 281

Contractus zijn voorzien van een in het Edict van de praetor opgenomen actie; voor pacta is een dergelijke actie in beginsel niet beschikbaar.

Question 282

Heeft de indeling van Gaius of juist die van Justininanus meer invloed gehad op de receptie van het Romeinse recht? Waarom?

Answer 282

Die van Justinianus, om de eenvoudige reden dat de tekst van de Instituten van Gaius eerst in 1816 teruggevonden is. De receptie begint al rond 1100.

Question 283

a. Hoe moet naar klassiek Romeins recht een huis in beginsel geleverd worden, wil de eigendom direct overgaan?

Answer 283

Een huis – indien gelegen in Italië – is een res mancipi en moet dus geleverd worden op formele wijze: ten overstaan van getuigen (mancipatio) of bij de magistraat (in iure cessio).

Question 284

Hoe moet naar klassiek Romeins recht een huis in beginsel geleverd worden, wil de eigendom direct overgaan?

Answer 284

Een huis – indien gelegen in Italië – is een res mancipi en moet dus geleverd worden op formele wijze: ten overstaan van getuigen (mancipatio) of bij de magistraat (in iure cessio).

Question 285

Wat is de receptie?

Answer 285

Receptie is de ontvangst van het rom recht in onze tijd, begint in 1100, aan de school van bologna waar men de teksten begint te bestuderen en les te geven, duurt tot 1900

Question 286

Schade door dieren:

- twee regelingen

Answer 286

TWEE REGELINGEN

• regeling die teruggaat op regeling uit XII Tafelen
• regeling die teruggaat op edict v/d curulische aedielen
• twee vormen v. ASH
• vorderingen hebben poenaal karakter en kunnen gecumuleerd worden

XII TAFELEN

• viervoetige niet-wilde dieren
• eigenaar (niet moment v. schade maar thans) aansprakelijk voor schade aangericht doro het dier in strijd met zijn aard (evt. noxaet deditio)
• actio pauperie
• subsidiaire vordering, want nagaan of iemand anders aangesproken kan worden (is dan aansprakelijk met actio legis aquiliae) (noxa caput sequitur)
• als dier sterft voor LC = actie gaat teniet

CURULISCHE AEDIELEN

• ook wilde dieren
• eigenaar wanneer dieren los liepen of onvoldoende waren aangelijnd op plaatsen waar dat niet verantwoord is
• geen noxae deditio
• schade aan vrij persoon: redelijk bedrag
• schade aan zaken: 2x schade

Question 287

Wat zijn de verplichtingen van de koper?

Answer 287

• prijs betalen (geheel of gedeeltelijk in geld, in geld = eigendom munten overdragen)
• vanaf levering rente over de koopprijs
• geen dolus bestaan
• risicoregel: periculum est emptoris (geldt voor overmacht, wanneer je niemand kunt aanspreken!), risico ligt bij koper vanaf contract, dus zelfs vóór de levering (vandaag is dat niet meer zo)
• emptor caveat = de koper moet uit zijn doppen kijken (vandaag veeleer een informatieverplichting voor de verkoper)

Question 288

Waar hielden de ME glossatoren en commentatoren zich mee bezig en wat was het doel daarvan?

Answer 288

• herinterpretatie CIC
• nieuwe betekenissen geven (bv. LA utilis ook voor doden vrij man en ook vergoeding voor vermogensbestanddeel, gemengde actie)
• doel: maatschappelijk aanvaardbaar maken (+/- inrichting inheems recht)