GeðGlós Flashcards
ECT. Metabólísk áhrif.
- aukið regional cerebral blood flow
- aukið glucose utilization
- aukin oxygen consumption
- aukið blood-brain barrier permeability
Dópamín D2 blokkun á mismunandi stöðum í heilanum, veldur hverju?
Substantia nigra -> Extrapyram. einkenni - nigrostriatal pathway Mesolimbic kerfi -> Gegn geðrofseinkennum - mesolimbic pathway Prefrontal cortex -> Negatíf einkenni - mesocortical pathway Tuberofundibular -> Hækkað prólaktín - tuberofundibular pathway
Einkenni dópamínskorts.
Óyndi
Neikvæð einkenni
Vitsmunaleg skerðing
Gleðileysi
EPS.
Dystoniur
Parkisonismi
Akathesia
Serótónín (5HT2A) hömlun.
- Dópamín hömlun í mesolimbic braut jafnmikil og hjá gömlu (conventional) lyfjunum
- Snýr við D2 hömlun í nigro-striatal nógu mikið til að minnka EPS
- Eykur dópamín losun í mesocortical braut nógu mikið til að bæta vitræna þætti (cognition)
Neuroleptic malignant syndrome.
Hiti > 38°C Veruleg extrapyramidal einkenni Truflun á ósjálfráða kerfinu: Hár BÞ, hraður hjartsláttur, svitnar mikið, missir þvag/hægðir Oft veruleg hækkun á CK Sjaldgæft Lífshættulegt
Hvað er sérstakt við Abilify?
- kynslóðar geðrofslyf
dópamin system stabilizer
Eituráhrif lithiums.
Fyrst: Taltruflun, léleg samhæfing hreyfinga,skjálfti
Væg (2,5): Breyting á meðvitund, krampar, hyperextensio útlima, fettur og brettur, meðvitundarleysi eða dauði
Áhrif áfengis á heilann.
Áfengi hefur bælandi áhrif á heilann (agónisti fyrir GABA en antagónisti á glutamat)
Áfengisfráhvarf. Einkenni.
A.m.k. tvö eftirfarandi átta einkenna:
- ofvirkni í sjálfráða taugakerfinu (↑BÞ, ↑púls, ↑hiti/sviti)
- handskjálfti
- svefnleysi
- ógleði/uppköst
- ofskynjanir
- óeirð “psychomotor agitation”
- kvíði
- krampi
Tremmi. Einkenni.
rugl, minnkuð áttun, skjálfti!!, óeirð, ofskynjanir, ofvirkni sjálfráða taugakerfisins
Einkenni þunglyndis.
ICD-10: Hafa a.m.k. 2 af 3 kjarnaeinkennum (DIE)
D epressed mood - Lækkað geðslag
I nterest, lack of /Anhedonia - Áhugaleysi/Gleðileysi
E nergy, lack of - Þreyta/Minnkuð virkni
og að auki a.m.k. 2 eða fleiri viðbótareinkenni: (SPASS)
S elf-esteem (sjálfsmat lægra en áður) P essimism / Hopelessness (svartsýni/vonleysi) A ppetite (matarlyst minnkuð/aukin) S leep disturbance (svefnröskun)
S uicidal thoughts (sjálfsvígshugsanir)
(SIC)
S ocial interactions decrease (minni samskipti)
I deas of guilt (sektarkennd/sjálfsásakanir)
C oncentration reduced (einbeitingarröskun)
Varað í amk 2 vikur.
Einkenni þunglyndis sem hafa klínískt vægi mtt lyfjameðferðar.
Eftirfarandi einkenni hafa klínískt vægi m.t.t. lyfjameðf.:
Algert gleði-/áhugaleysi Anhedonia
Árvaka (vakna > 2 klst. fyrr) Late insomnia
Veruleg tregða eða eirðarleysi Psychomotoric ret/agt
Depurð mest á morgnana Early depression
Veruleg minnkun á kynhvöt Libido
Veruleg minnkun á matarlyst Appetite
Þyngdartap (>5% á 4 vikum) Weight loss
(ALPELAW)
Talað um “somatic syndrome” ef 4+ til staðar
Flokkun geðlægðar í væga, meðal og djúpa.
DIE SPASS SIC
2+ 2 => væg geðlægð F32.0
2+ 3-4 => meðaldjúp geðlægð F32.1
DIE SPASS SIC ALPELAW
3 4+ og (yfirleitt) 4+ => djúp geðlægð
Dysthymia. Greining.
Væg, viðvarandi (2 ár) depurð sem mætir ekki skilmerkjum geðlægðar: Dysthymia (óyndi)
10% áhætta þá á geðlægðarlotu per ár
(Double depression)
Líkur á nýrri þunglyndislotu eftir 1,2,3.
Ef ein geðlægðarlota => 50% líkur á nr. 2
Ef tvær lotur => 70% líkur á nr. 3
Ef þrjár lotur => 90% líkur á nr. 4
SSRI lyf. Áhrif og aukaverkanir.
- Blokka endurupptöku serótóníns (velgja, niðurgangur, aukinn kvíði stundum í 4-6 daga, kynlífstruflun, svitna meira, svefnröskun, extrapyramidal aukaverkanir)
- Væg andkólvirk áhrif geta komið fram lík áhrifum M1 antagónista (munnþurrkur, þvagretension, hægðatregða, hraðtaktur, sjóntruflun, truflun skammtímaminnis) - sérstaklega af Seroxati sem einnig veldur oftar þyngdaraukningu en hin SSRI lyfin (ca. 1 af hverjum 4 þyngist), en hefur jafnframt öflugri kvíðavirkni en hin SSRI lyfin
SSRI lyf. Frábendingar, varúð, alvarlegar aukaverkanir, aðrar aukaverkanir, láta lækni vita ef.
Frábendingar:MAO-I innan 2/52, þrönghornsgláka
Varúð: flogaveiki, AV-blokk (>1. Gr), nýlegt hjartadrep, hjartabilun, ofstarfsemi skjaldkirtils, misnotkun kókaíns og skyldra lyfja
Alvarlegar aukaverkanir: Örlyndi, flog, serótónín heilkenni, háþrýstingur, hjartsláttartruflanir, lækkað Na+
Notendur geta sumir haft: Ógleði, aukinn kvíða og svefntruflun fyrstu vikuna, liprari hægðir/niðurg.
Notendur láti lækni vita ef: Útbrot, þvagtregða, mikill handskjálfti, örlyndi, slæmur höfuðverkur
Geðklofi. Neikvæði einkenni.
Óvirkni, einangrun, áhugaleysi, hugsana- og
hugmyndafátækt, fámælgi, tilfinningaleg
flatneskja
Geðklofi. Jákvæð einkenni.
Ranghugmyndir, skyntruflanir,
hugsanatruflanir, catatonia
Geðklofi. Vitræn einkenni.
Rannsóknir hafa sýnt að einstaklingar með
geðklofa hafa mjög oft skerðingu á vitrænum
Þáttum svo sem einbeitingu, vinnsluminni
(working memory) og getu til að skipuleggja
hugsanir og athafnir (executive functions)
Geðklofi. Greiningarskilmerki.
Tvö eða fleiri til staðar í amk mánuð -Ranghugmyndir -Ofskynjanir -Hugsantruflanir (disorganized speech) -Grossly disorganized or catatonic behavior -Negative symptoms B. Social/occupational dysfunction C.Einkenni staðið í amk 6 mánuði D.Útilokun schizoaffective/bipolar E. Útilokun áhrifa vímuefna
Cognitíf einkenni geðklofa tengjast?
minnkaðri dópamín virkni í prefronatal cortex (D1 viðtakar)
Rapid cycling geðhvörf. Hversu ört?
Tíðar sveiflur geðlægðar eða örlyndis í alls 4 skipti á 12 mánuðum flokkast í DSM-IV/-5 sem “rapid cycling” form geðhvarfa
algengara hjá konum
Cyclothymia. Greiningarskilmerki.
Nái geðlægðir ekki tilskilinni lengd – (2 vikur) og vari örlyndi alltaf skemur en 4 daga er talað um cyclothymiu (hringlyndi) eða vægan sveiflusjúkdóm
Meðferðarnálgun í cyclothymiu þarf stundum að vera svipuð og í geðhvörfum
5 víddir persónuleikans.
N: Neurotismi; “taugaveiklun” E: Extroversion; “félagslyndi” O: Openness; “nýjungargirni” A: Agreeableness; “ að vera geðþekkur” (eða ekki !) C: Conscientiousness; “samviskusemi”
Persónuleikaröskun. A, B, C.
A hópur: Klikkhausar (Mad), furðufuglar og sérvitringar; Paranoid, schizoid og schizotypal *
B hópur: Vondir strákar (Bad), dramatískir, hrifnæmir, reikulir: Antisocial, borderline, histrionic, narcissistic*
C hópur: Fórnarlömbin (Sad) kvíðnir, daprir: Avoidant, dependent og obs.-compulsive
Borderline. Greiningarskilmerki.
Óstöðug-of sterk-sambönd við aðra
Hvatvísi
Tíðar tilfinningasveiflur (mín/klst/dagar)
Reiði (að mestu innra með sj.)
Síendurtekið sjálfsskaðandi atferli
Óstöðug sjálfsmynd*
Langvinn tómleikatilfinning
Ótti við að vera yfirgefinn
Vægar og skammvinnar raskanir á raunveruleikamati, “örsturlun”*
> 5 af 9 einkennum þurfa að vera til staðar
OCD. Þráhyggja. Greiningarskilmerki.
A. Þráhyggja
- Endurteknar hugsanir eða hugmyndir sem eru uppáþrengjandi og óviðeigandi og valda kvíða og vanlíðan
- Hugsanir eru ekki áhyggjur af hlutum í daglegu lífi
- Einstaklingurinn reynir að bægja frá eða ignorera hugsanirnar eða neutralizera þær með hugsunum eða athöfnum
- Gerir sér grein fyrir að þráhyggjuhugsanir eru sprottnar úr hans eigin hugarheimi
OCD. Árátta. Greiningarskilmerki.
Árátta:
- Endurtekin hegðun eða hugsanaferli sem einstaklingi finnst hann verði að viðhafa sem viðbrögð við þráhyggju
- Beinast að því að fyrirbyggja eða minnka vanlíðan við ákveðnar aðstæður
OCD. Lyfjameðferð.
Clomipramine (Anafranil)
SSRI + etv rison, seroquel
DBS í OCD.
Electróða leidd að capsula interna anterior eða subthalamic nucleus
Marktækur bati hjá 60%
Ofsakvíðakast. Greiningarskilmerki.
Mikil ótta, hræðslutilfinning með líkamlegum einkennum þar sem 4 eða fleiri af eftirtöldum einkennum koma skyndilega (oftast að því er virðist upp úr þurru) og ná hámarki innan 10 mínútna og standa í 10-30 mínútur:
- Hraður og/eða þungur hjartsláttur
- Sviti
- Skálfti
- Andþyngsli/köfnunartilfinning
- Brjóstverkur
- Ógleði, magaóþægindi
- Svimi eða yfirliðakennd
- Óraunveruleikakennd (Derealization)
- Hræðsla við að deyja (hjartaáfall?, heilablóðfall?)
- Dofi
- Hrollur eða kuldatilfinning
