FÉLAGSFRÆÐI Flashcards
Megindlegar aðferðir
Megindlegar aðferðir eru stórar rannsóknir þar sem hlutir eru skoðaðir útfrá almennu sjónarhorni. Eins og Gallup könnun. Niðurstaðan væri þá mögulega að 28% segjast kjósa Sjálfstæðisflokkinn en 15% Samfylkinguna. Eða að 72% segjast ætla að horfa á áramótaskaupið. Eitthvað svoleiðis. Almennar kannanir.
Eigindlegar aðferðir
Eigindlegar eru minni rannsóknir þar sem er farið dýpra í efnið. Þá eru kannski tekin viðtöl við fáa einstaklinga en farið djúpt í efnið. Þar væri niðurstaðan meira í ætt við að flóttamenn á Íslandi upplifi fordóma þar sem þeir vinna eða að þau upplifi sig sem óvelkomin. En þetta er ekki niðurstaða þar sem þú getur gefið % eða alhæft um stórt mengi af fólki.
Menning
Allt sem maður lærir eða býr til og það flyst svo á milli kynslóða
DÆMI: verkfæri, siðir, tungumál og trúarbrögð
Staðalímynd
Ýktar eða rangar hugmyndir um samfélög eða hópa
DÆMI: Ljóskur eru heimskar
Huglæg menning
Er allt sem er óáþreifanlegt
Dæmi: þjóðtrú, siðir og tungumál
Efnisleg menning
allt sem er áþreifanlegt
Dæmi: borð og stóll
Menningarkimi
þegar hópur fólks sker sig út frá samfélaginu
DÆMI: goth
áskipuð staða
það vísar í líffræðilega stöðu eins og aldur og kyn
áunnin staða
það er staða sem við vinnum okkur inn eins og menntun eða gifta okkur
ráðandi staða
það er sú stða sem við vinnum við á vinnumarkaðinum eins og að vera kennari, tollvörður eða jafnvel nemandi
hlutverk
það er staða sem segir til um hvernig samskipti við aðra eiga að vera og þessari stöðu fylgja hlutverk.
Hlutverk geta verið mismunandi.
Kennari hefur ákveðið hlutverk gagnvart nemendum sínum en svo hefur hann önnur hlutverk utan vinnu, t.d. pabbi
hlutverkatogstreita
Þegar að erfittt er að uppfylla væntinga milli tveggja hlutverka
DÆMI þegar kennari er bundin trúnaði við nemendur. en nemandi leita til kennanrins vegna ofebeldisbrots, kennarinn ber skyld til þess að tilkynna það og brýtur þar með trúnaðinn
Stöðutogstreita
Þegar fólk gegnir tveimur hæutverkum í einu. Þegar foreldrar þurfa að gera á milli atvinnu og fjölskyldunar
DÆMI fótboltaleikur hjá barninu en á sama tíma er mikilvægur fundur í vinnunni
Stöðutogstreita
Þegar fólk gegnir tveimur hæutverkum í einu. Þegar foreldrar þurfa að gera á milli atvinnu og fjölskyldunar
DÆMI fótboltaleikur hjá barninu en á sama tíma er mikilvægur fundur í vinnunni
Félagsmótun
Ferli þar sem þú lærir leikreglur samfélagsins. hefst við fæðingu og lýkur aldrei
Félagsmótuna aðilar
Þeir helstu er fjölskylda, skóli, vinir, áhugamál og fjölmiðlar
Frummótun
Á sér oftast stað innan fjölskyldunar þau kenna undirstöðureglur samfélagsins
Víxluð mótun
Þegar að börn kennar fullorðnum eitthvað
endurmótun
þegar að fólk lendir í nýrri reynslu og þarf að mótast á ný
DÆMI skilnaður eða einhverskonar meðferð (áfengi eða vímuefni)
Gildi
Hugmyndi eða reglur sem samfélög búa til sem segir til um rétta hegðun
Formleg viðmið
Eru reglur sem fylgja gildum samfélags og eru allt sem er skráð niður
landslög og skólareglur
Óformleg viðmið
Þær reglur sem samfélagið setur
Klæðnaður og hegðun
Félagslegt taumhald
Refsing sem á sér stað ef ekki er farið eftir regum samfélagsins
Formlegt: sekt eða fangelsisdómur
Óformlegt: illt augnaráð
frávik
Ekki afbrot en brot á viðmiðum samfélagsins
þegar að einstaklingur hegðar sér eða klæðir sig skringilega
Dulið frávik er þegar að einstklingur segist ekki gera eitthvað en gerir það í laumi. Dæmi að segjast ekki að drekka
Menningarnám
Þegar að fólk stelur menningu annars hóps
Kjarnafjölskylda
fjölskylda sem samanstefdur af tveimur foreldrum og börnum þeirra
Stórfjölskylda
Fjölsykda sem samnstednur af afa og ömmu og niður
innvensl
þegar ætlast er að einstaklingur giftist innan hópsins
útvensl
þegar ætlast er að einstaklingur giftist út fyrir hópinn
Einkvæni
þegar karl og kona giftast
raðvensl
Þegar einstaklingur á í tveimur eða fleirum innkvænum á lífsleiðinni, en ekki á sama tíma
fjölkvæni
þegar maður er giftur fleiri en einni konu
fjölvensl
samband milli einstaklings sem er giftur mörgum af hinu kyninu á sama tíma
fjölveri
þegar kona á fleiri en einn mann
Sifjaspell
kynferðislegar athafnar á milli náskyldra aðilla
Oft valdamisræmi, einn misnotar annan
hollustuklemma
þegar að einstaklingur þarf að velja á milli tveggja aðilla sem báðir ætlast til þess að þú veljir sig og sýnir þeim trúnað
DÆMI börn í skilnaði
opin sambönd
Þegar að giftir einstaklingar leita út fyrir sambandið, sofa hjá öðrum en eru samt í sambandi
kynjatvíhyggja
hugmyndin um að það séu bara til tvö kyn - kona og karl
kynhlutverk
væntingar sem samfélagið gerir til okkur af því af hvaða kyni við tilheyrum
Oft með náms eða starfsval
Jafnréttisbarátta
Bárátta fyrir réttndum á milli kalla og kvenna, njóta sömu réttinda
Hvenær fengu kvennmenn kosningarétt á Íslandi
1920
Súffragettur
Þýðir kosningaréttur
Þær sem börðust fyrir kosningarétt kvenna voru kallaðar súfragettur
Bylgjur feminisma
Réttindabaráttu kvenna er skipt upp í 4 bylgjur
1. kosningaréttur kvenna
2. sjálfsákvörðunarétt yfir eigin líkama og sömu laun
3. baráttumál um hlutgervingu kvenna
4. baráttu gegn kynferðis0fbeldi og áreitni
Hlutgerving kvenna
þegar litið er á konur sem hluti
ekki komið fram við þær eins og manneksjur
Klámvæðing
Þegar að viðhorf á grófu efni smitast inn á önnur svið. texta, mydnir og tísku
gagnkynhneigðarhyggja
hugmyndakefri sem gengur út á að gagnkynhneigð er réttari og eðlilegri en aðrir
Hinsegin
hugtak yfir minnihlutahópa sem varða kynhneigð
kynsegin
fólk sem skilgreinir kyn sitt utan kynjatvíhuggjunar
eins og að vera bæði karl og kona eða hvorugt
bleikþvottur
þegar að stofnanir eða fyrirtæki nota málefni hinsegin fólks til þess að bæta ímynd sína
kynræntjsálfræði
rétturinn til þess að breyta skráningu kyns eða hafa það hlutlaust
Sett í lög á ÍSLandi árið 2019
Kynþáttafordómar
neikvæðar og rangar hugmyndir um fólk af ólíkum kynþáttum
Hversdagsfordómar
fórdómar sem eiga sér stað dagsdaglega gagnvart öðrum kynþátt, kyni eða hinsegin
Ef talað er við svarta manneskju á ensku
Opnir fordómar
fordómar sem eiga sér stað opinberlegar
hrópa eitthvað niðurlægandi
dulldir fordómar
Fordómar sem eru ekki viðurkenndir
ef fólk fær verri þjónustu eða horft á það með illu auga
Minnihlutahópar
hópur sem er í verri félagslegri stöðu en ananr ráðandi hópur, hefur minni völd í samfélaginu - hafa ekki sömu réttnid og tækifæri og aðrir ríkjandi hópar
hinsegin fólk, svart fólk og fólk frá öðrum löndum pólverjar
Forréttindablinda
Að vera ekki meðvitaður um forréttindi sína og gera sér ekki grein fyrir að ekki allir hafi sömu forréttindi
Innflytjendur
einstklingar sem eru fæddur erlendis og eiga foreldra sem eru einning fæddir erlendis
Inner kynslóð innflytjenda
Þegar að einstklingur sem fæddur er á Íslandi þar sem að annar eða báðir foreldrar eru innflytjendur
flóttafólk
einstklingar sem flýja heimland sitt vegna átaka, trúabragaða eða ofsóknar
Kvótaflóttafólk
er þegar að stjórnvöld bjóði hópum flóttafólks til landsins
Fjölmenningarhyggja
þegar að fólk sem hefur ólían menningarlegan bakgrunn starfar eða býr saman og haefur sömu réttindi og tækifæri
Félagslegur hreyfanleiki
vísar til þess hversu mikla möguleika fólk hefur til að færa sig á milli stétta
Láréttur félagslegur hreyfanleiki
er þegar að einstklingur færist um hlutverk í svipaðri stöðu, með sömu laun og virðnug
lóðréttur félagslegur hreyfanleiki
er þegar að einstklingur getur hækkar og lækkað um hlutverk, önnur laun og mismunandi virðing
Þrælahald
Misrétti á fólki þar sem að það er notað sem eign annara
Nútímaþrælahald er kallað mansal
mansal
er glæpastarfsemi sem felst í að selja menn
Fólk er selt sem vinnuafl eða kynlífsþrælar
Erfðastétt
Þegar fólk fæðist inn í stétt og getur ekki breytt henni
Fæðist fætkur = verður alltaf fátækur
lénsveldi
Þegar aðalsmenn áttu lönd sem bóndar bjuggu á og unnu á í skiptum fyrir vernd. Konungar gerðu svo samninga við aðalsmenn svo að þeir hétu stuðningi.
Aðalsmenn þurftu ekki að borga skatta því bóndar pg kirkjur gerðu það (sem voru í eign aðalsmanna)
Stéttaskipting
Fyrirkomulag sem einkennir stöðu fólks út frá mentun, störfum og eignum
Lágstétt - millistétt - efristétt
Algild fátækt
Þegar að einstklingur hefur ekki efni á lífsnauðsynjum s.s. heilbrigðiþjónustu, húsaskjóli mat og fötum
Afstæð fátækt
Þegar að einstklingur á ekki efni á samfélagslegum nauðsynjum s.s. heilbrigðisþjónustu, lyfjum, menntun og auka áhugamálum
Bókstafatrú
Fólk sem heldur að það eigi að fylgja honum ritaða orðii eða kennisetningu í einu og öllu - tengt trúabragði sínu
Áhrif trúabragða á menningu
ÞEgar að trúabrögðin seta sín áhrif á menningu
til dæmis jól, páskar, fara í krikju og fermast
Eingyðistrú
Trúabrögð sem trúa aðeins á einn guð
Kristin, Islam og gyðingar
Fjölgyðistrú
Trúabrögð sem trúa á fleiri en ein guð
átrúnaður grikkja og rómverja
Karl Marx
taldi trúabrögð verkfæri fyrir ríka til þess að nota fátæka sem vinnuafl og lofa þeim sæti í himaríki
Émil Durkheim
Taldi að trúabrögð gegndu mikilvægu hlutverki í að halda samfélaginu saman
Max Weber
Setti fram kenningu um það hvers vegna iðnbylting byrjaði á vesturlöndum
Hann taldi að kristilegiur trúarsöfnuður var mikið sterkari og hafði mikil áhrif
Menntun og félagsleg staða/stéttaskipting
Stéttskipting einstaklings myndast meða við mentun og félagslegra stöðu hans í lífinu
Dulda námskráin
Allt sem að einstklingur lærir í skólanum án þess að það sé stefna skólans að kenna það
Til dæmis að eignast vini
Vinnumarkaðurinn
er mjögg kynskiptur. Störf geta skipst í karla og kvenna störf - Ljósmóðir og skipstjóri
Atvinnuleysi
getur verið tímabundið og langtímabundið þar sem að fólk tekst ekki að finna vinnu þrátt fyrir að leita lengi
Getur haft mikilar afleiðingar á einstklinga
áhrif atvinnuleysis
Fjárhagslegar afleiðingar - engar tekjur koma inn og getur ekki lengur séð fyrir sér
Félasglegar afleiðingar - hefur áhrif á sjálfmynd fólks, fólk á til að eingangra sig og fer ekki út að hitta aðra
Heilsufraslegar afleiðingar - getur fylgt skömm, höfnunartilfinning, kvíði þunglyndi og fleira
Vinstri og hægri í stjórnmálum
Einræðisríki
þegar öll völd ríkisins eru í höndum eins mans eða lítils hóps
Lýðræði
Þegar hver og einn einstklingur hefur jafna rétt til þess að hafa áhrif á stjórn samfélagsins
Almenningur ræður
Beint lýðræði
Var að almenningur kemur saman til þess að ráða einhverju eða taka ákvarðanir
Óbeint lýðræði
Þegar almenningur velur einhverja til þess að ráða eða taka ákvarðanir
Völd
Máttur, forræði eða yfirráð einhvers
Sá sem hefur vadl ákveður hvað skuli gera við tilteknar aðstæður
Hefðbundið lögmætt vald
Þegar að ákveðinn hópur ræður vegna þess að það hefur alltaf verið þannig
Konugsfjölskyldur
Max Weber
Sagði að vald væri möguleikin á að stjórna hegðun annarra - Með eða án samþykki þeirra
Taldi að vald væri byggt á annað hvort valdabeitingu eða lögmætu valdi
Taldi að lög væru skipt í 3
1. hefðbundið lögmátt vald
2. lögmætt rökrétt vald
3. vald tengt persónutöfrum
Vald tegnt persónutöfrum
Þegar að einstaklingur fær vald vegna frægðar eða gáfu sinnar
Hitler og Gandhi
Lögmætt rökrétt vald
Þegar að einstklingur hefur rétt á að beita völdum sínum
Dómari
Lýðveldi
Þegar að æðsti valdahafi er kosinn af almenning
Borgarleg óhlýðni
felst i því að fara ekki eftir ákveðnum lögum, kröfum eða skipunum stjórnvalda án þess að beita ofbeldi
Martin Luther King
