FÉLAGSFRÆÐI

Question 1

Megindlegar aðferðir

Answer 1

Megindlegar aðferðir eru stórar rannsóknir þar sem hlutir eru skoðaðir útfrá almennu sjónarhorni. Eins og Gallup könnun. Niðurstaðan væri þá mögulega að 28% segjast kjósa Sjálfstæðisflokkinn en 15% Samfylkinguna. Eða að 72% segjast ætla að horfa á áramótaskaupið. Eitthvað svoleiðis. Almennar kannanir.

Question 2

Eigindlegar aðferðir

Answer 2

Eigindlegar eru minni rannsóknir þar sem er farið dýpra í efnið. Þá eru kannski tekin viðtöl við fáa einstaklinga en farið djúpt í efnið. Þar væri niðurstaðan meira í ætt við að flóttamenn á Íslandi upplifi fordóma þar sem þeir vinna eða að þau upplifi sig sem óvelkomin. En þetta er ekki niðurstaða þar sem þú getur gefið % eða alhæft um stórt mengi af fólki.

Question 3

Menning

Answer 3

Allt sem maður lærir eða býr til og það flyst svo á milli kynslóða
DÆMI: verkfæri, siðir, tungumál og trúarbrögð

Question 4

Staðalímynd

Answer 4

Ýktar eða rangar hugmyndir um samfélög eða hópa
DÆMI: Ljóskur eru heimskar

Question 5

Huglæg menning

Answer 5

Er allt sem er óáþreifanlegt
Dæmi: þjóðtrú, siðir og tungumál

Question 6

Efnisleg menning

Answer 6

allt sem er áþreifanlegt
Dæmi: borð og stóll

Question 7

Menningarkimi

Answer 7

þegar hópur fólks sker sig út frá samfélaginu
DÆMI: goth

Question 8

áskipuð staða

Answer 8

það vísar í líffræðilega stöðu eins og aldur og kyn

Question 9

áunnin staða

Answer 9

það er staða sem við vinnum okkur inn eins og menntun eða gifta okkur

Question 10

ráðandi staða

Answer 10

það er sú stða sem við vinnum við á vinnumarkaðinum eins og að vera kennari, tollvörður eða jafnvel nemandi

Question 11

hlutverk

Answer 11

það er staða sem segir til um hvernig samskipti við aðra eiga að vera og þessari stöðu fylgja hlutverk.
Hlutverk geta verið mismunandi.
Kennari hefur ákveðið hlutverk gagnvart nemendum sínum en svo hefur hann önnur hlutverk utan vinnu, t.d. pabbi

Question 12

hlutverkatogstreita

Answer 12

Þegar að erfittt er að uppfylla væntinga milli tveggja hlutverka
DÆMI þegar kennari er bundin trúnaði við nemendur. en nemandi leita til kennanrins vegna ofebeldisbrots, kennarinn ber skyld til þess að tilkynna það og brýtur þar með trúnaðinn

Question 13

Stöðutogstreita

Answer 13

Þegar fólk gegnir tveimur hæutverkum í einu. Þegar foreldrar þurfa að gera á milli atvinnu og fjölskyldunar
DÆMI fótboltaleikur hjá barninu en á sama tíma er mikilvægur fundur í vinnunni

Question 13

Stöðutogstreita

Answer 13

Þegar fólk gegnir tveimur hæutverkum í einu. Þegar foreldrar þurfa að gera á milli atvinnu og fjölskyldunar
DÆMI fótboltaleikur hjá barninu en á sama tíma er mikilvægur fundur í vinnunni

Question 14

Félagsmótun

Answer 14

Ferli þar sem þú lærir leikreglur samfélagsins. hefst við fæðingu og lýkur aldrei

Question 15

Félagsmótuna aðilar

Answer 15

Þeir helstu er fjölskylda, skóli, vinir, áhugamál og fjölmiðlar

Question 16

Frummótun

Answer 16

Á sér oftast stað innan fjölskyldunar þau kenna undirstöðureglur samfélagsins

Question 17

Víxluð mótun

Answer 17

Þegar að börn kennar fullorðnum eitthvað

Question 18

endurmótun

Answer 18

þegar að fólk lendir í nýrri reynslu og þarf að mótast á ný
DÆMI skilnaður eða einhverskonar meðferð (áfengi eða vímuefni)

Question 19

Gildi

Answer 19

Hugmyndi eða reglur sem samfélög búa til sem segir til um rétta hegðun

Question 20

Formleg viðmið

Answer 20

Eru reglur sem fylgja gildum samfélags og eru allt sem er skráð niður
landslög og skólareglur

Question 21

Óformleg viðmið

Answer 21

Þær reglur sem samfélagið setur
Klæðnaður og hegðun

Question 22

Félagslegt taumhald

Answer 22

Refsing sem á sér stað ef ekki er farið eftir regum samfélagsins
Formlegt: sekt eða fangelsisdómur
Óformlegt: illt augnaráð

Question 23

frávik

Answer 23

Ekki afbrot en brot á viðmiðum samfélagsins
þegar að einstaklingur hegðar sér eða klæðir sig skringilega
Dulið frávik er þegar að einstklingur segist ekki gera eitthvað en gerir það í laumi. Dæmi að segjast ekki að drekka

Question 24

Menningarnám

Answer 24

Þegar að fólk stelur menningu annars hóps

Question 25

Kjarnafjölskylda

Answer 25

fjölskylda sem samanstefdur af tveimur foreldrum og börnum þeirra

Question 26

Stórfjölskylda

Answer 26

Fjölsykda sem samnstednur af afa og ömmu og niður

Question 27

innvensl

Answer 27

þegar ætlast er að einstaklingur giftist innan hópsins

Question 28

útvensl

Answer 28

þegar ætlast er að einstaklingur giftist út fyrir hópinn

Question 29

Einkvæni

Answer 29

þegar karl og kona giftast

Question 30

raðvensl

Answer 30

Þegar einstaklingur á í tveimur eða fleirum innkvænum á lífsleiðinni, en ekki á sama tíma

Question 31

fjölkvæni

Answer 31

þegar maður er giftur fleiri en einni konu

Question 32

fjölvensl

Answer 32

samband milli einstaklings sem er giftur mörgum af hinu kyninu á sama tíma

Question 33

fjölveri

Answer 33

þegar kona á fleiri en einn mann

Question 34

Sifjaspell

Answer 34

kynferðislegar athafnar á milli náskyldra aðilla
Oft valdamisræmi, einn misnotar annan

Question 35

hollustuklemma

Answer 35

þegar að einstaklingur þarf að velja á milli tveggja aðilla sem báðir ætlast til þess að þú veljir sig og sýnir þeim trúnað
DÆMI börn í skilnaði

Question 36

opin sambönd

Answer 36

Þegar að giftir einstaklingar leita út fyrir sambandið, sofa hjá öðrum en eru samt í sambandi

Question 37

kynjatvíhyggja

Answer 37

hugmyndin um að það séu bara til tvö kyn - kona og karl

Question 38

kynhlutverk

Answer 38

væntingar sem samfélagið gerir til okkur af því af hvaða kyni við tilheyrum
Oft með náms eða starfsval

Question 39

Jafnréttisbarátta

Answer 39

Bárátta fyrir réttndum á milli kalla og kvenna, njóta sömu réttinda

Question 40

Hvenær fengu kvennmenn kosningarétt á Íslandi

Answer 40

1920

Question 41

Súffragettur

Answer 41

Þýðir kosningaréttur
Þær sem börðust fyrir kosningarétt kvenna voru kallaðar súfragettur

Question 42

Bylgjur feminisma

Answer 42

Réttindabaráttu kvenna er skipt upp í 4 bylgjur
1. kosningaréttur kvenna
2. sjálfsákvörðunarétt yfir eigin líkama og sömu laun
3. baráttumál um hlutgervingu kvenna
4. baráttu gegn kynferðis0fbeldi og áreitni

Question 43

Hlutgerving kvenna

Answer 43

þegar litið er á konur sem hluti
ekki komið fram við þær eins og manneksjur

Question 44

Klámvæðing

Answer 44

Þegar að viðhorf á grófu efni smitast inn á önnur svið. texta, mydnir og tísku

Question 45

gagnkynhneigðarhyggja

Answer 45

hugmyndakefri sem gengur út á að gagnkynhneigð er réttari og eðlilegri en aðrir

Question 46

Hinsegin

Answer 46

hugtak yfir minnihlutahópa sem varða kynhneigð

Question 47

kynsegin

Answer 47

fólk sem skilgreinir kyn sitt utan kynjatvíhuggjunar
eins og að vera bæði karl og kona eða hvorugt

Question 48

bleikþvottur

Answer 48

þegar að stofnanir eða fyrirtæki nota málefni hinsegin fólks til þess að bæta ímynd sína

Question 49

kynræntjsálfræði

Answer 49

rétturinn til þess að breyta skráningu kyns eða hafa það hlutlaust
Sett í lög á ÍSLandi árið 2019

Question 50

Kynþáttafordómar

Answer 50

neikvæðar og rangar hugmyndir um fólk af ólíkum kynþáttum

Question 51

Hversdagsfordómar

Answer 51

fórdómar sem eiga sér stað dagsdaglega gagnvart öðrum kynþátt, kyni eða hinsegin
Ef talað er við svarta manneskju á ensku

Question 52

Opnir fordómar

Answer 52

fordómar sem eiga sér stað opinberlegar
hrópa eitthvað niðurlægandi

Question 53

dulldir fordómar

Answer 53

Fordómar sem eru ekki viðurkenndir
ef fólk fær verri þjónustu eða horft á það með illu auga

Question 54

Minnihlutahópar

Answer 54

hópur sem er í verri félagslegri stöðu en ananr ráðandi hópur, hefur minni völd í samfélaginu - hafa ekki sömu réttnid og tækifæri og aðrir ríkjandi hópar
hinsegin fólk, svart fólk og fólk frá öðrum löndum pólverjar

Question 55

Forréttindablinda

Answer 55

Að vera ekki meðvitaður um forréttindi sína og gera sér ekki grein fyrir að ekki allir hafi sömu forréttindi

Question 56

Innflytjendur

Answer 56

einstklingar sem eru fæddur erlendis og eiga foreldra sem eru einning fæddir erlendis

Question 57

Inner kynslóð innflytjenda

Answer 57

Þegar að einstklingur sem fæddur er á Íslandi þar sem að annar eða báðir foreldrar eru innflytjendur

Question 58

flóttafólk

Answer 58

einstklingar sem flýja heimland sitt vegna átaka, trúabragaða eða ofsóknar

Question 59

Kvótaflóttafólk

Answer 59

er þegar að stjórnvöld bjóði hópum flóttafólks til landsins

Question 60

Fjölmenningarhyggja

Answer 60

þegar að fólk sem hefur ólían menningarlegan bakgrunn starfar eða býr saman og haefur sömu réttindi og tækifæri

Question 61

Félagslegur hreyfanleiki

Answer 61

vísar til þess hversu mikla möguleika fólk hefur til að færa sig á milli stétta

Question 62

Láréttur félagslegur hreyfanleiki

Answer 62

er þegar að einstklingur færist um hlutverk í svipaðri stöðu, með sömu laun og virðnug

Question 63

lóðréttur félagslegur hreyfanleiki

Answer 63

er þegar að einstklingur getur hækkar og lækkað um hlutverk, önnur laun og mismunandi virðing

Question 64

Þrælahald

Answer 64

Misrétti á fólki þar sem að það er notað sem eign annara
Nútímaþrælahald er kallað mansal

Question 65

mansal

Answer 65

er glæpastarfsemi sem felst í að selja menn
Fólk er selt sem vinnuafl eða kynlífsþrælar

Question 66

Erfðastétt

Answer 66

Þegar fólk fæðist inn í stétt og getur ekki breytt henni
Fæðist fætkur = verður alltaf fátækur

Question 67

lénsveldi

Answer 67

Þegar aðalsmenn áttu lönd sem bóndar bjuggu á og unnu á í skiptum fyrir vernd. Konungar gerðu svo samninga við aðalsmenn svo að þeir hétu stuðningi.
Aðalsmenn þurftu ekki að borga skatta því bóndar pg kirkjur gerðu það (sem voru í eign aðalsmanna)

Question 68

Stéttaskipting

Answer 68

Fyrirkomulag sem einkennir stöðu fólks út frá mentun, störfum og eignum
Lágstétt - millistétt - efristétt

Question 69

Algild fátækt

Answer 69

Þegar að einstklingur hefur ekki efni á lífsnauðsynjum s.s. heilbrigðiþjónustu, húsaskjóli mat og fötum

Question 70

Afstæð fátækt

Answer 70

Þegar að einstklingur á ekki efni á samfélagslegum nauðsynjum s.s. heilbrigðisþjónustu, lyfjum, menntun og auka áhugamálum

Question 71

Bókstafatrú

Answer 71

Fólk sem heldur að það eigi að fylgja honum ritaða orðii eða kennisetningu í einu og öllu - tengt trúabragði sínu

Question 72

Áhrif trúabragða á menningu

Answer 72

ÞEgar að trúabrögðin seta sín áhrif á menningu
til dæmis jól, páskar, fara í krikju og fermast

Question 73

Eingyðistrú

Answer 73

Trúabrögð sem trúa aðeins á einn guð
Kristin, Islam og gyðingar

Question 74

Fjölgyðistrú

Answer 74

Trúabrögð sem trúa á fleiri en ein guð
átrúnaður grikkja og rómverja

Question 75

Karl Marx

Answer 75

taldi trúabrögð verkfæri fyrir ríka til þess að nota fátæka sem vinnuafl og lofa þeim sæti í himaríki

Question 76

Émil Durkheim

Answer 76

Taldi að trúabrögð gegndu mikilvægu hlutverki í að halda samfélaginu saman

Question 77

Max Weber

Answer 77

Setti fram kenningu um það hvers vegna iðnbylting byrjaði á vesturlöndum
Hann taldi að kristilegiur trúarsöfnuður var mikið sterkari og hafði mikil áhrif

Question 78

Menntun og félagsleg staða/stéttaskipting

Answer 78

Stéttskipting einstaklings myndast meða við mentun og félagslegra stöðu hans í lífinu

Question 79

Dulda námskráin

Answer 79

Allt sem að einstklingur lærir í skólanum án þess að það sé stefna skólans að kenna það
Til dæmis að eignast vini

Question 80

Vinnumarkaðurinn

Answer 80

er mjögg kynskiptur. Störf geta skipst í karla og kvenna störf - Ljósmóðir og skipstjóri

Question 81

Atvinnuleysi

Answer 81

getur verið tímabundið og langtímabundið þar sem að fólk tekst ekki að finna vinnu þrátt fyrir að leita lengi
Getur haft mikilar afleiðingar á einstklinga

Question 82

áhrif atvinnuleysis

Answer 82

Fjárhagslegar afleiðingar - engar tekjur koma inn og getur ekki lengur séð fyrir sér

Félasglegar afleiðingar - hefur áhrif á sjálfmynd fólks, fólk á til að eingangra sig og fer ekki út að hitta aðra

Heilsufraslegar afleiðingar - getur fylgt skömm, höfnunartilfinning, kvíði þunglyndi og fleira

Question 83

Vinstri og hægri í stjórnmálum

Question 84

Einræðisríki

Answer 84

þegar öll völd ríkisins eru í höndum eins mans eða lítils hóps

Question 85

Lýðræði

Answer 85

Þegar hver og einn einstklingur hefur jafna rétt til þess að hafa áhrif á stjórn samfélagsins
Almenningur ræður

Question 86

Beint lýðræði

Answer 86

Var að almenningur kemur saman til þess að ráða einhverju eða taka ákvarðanir

Question 87

Óbeint lýðræði

Answer 87

Þegar almenningur velur einhverja til þess að ráða eða taka ákvarðanir

Question 88

Völd

Answer 88

Máttur, forræði eða yfirráð einhvers
Sá sem hefur vadl ákveður hvað skuli gera við tilteknar aðstæður

Question 89

Hefðbundið lögmætt vald

Answer 89

Þegar að ákveðinn hópur ræður vegna þess að það hefur alltaf verið þannig
Konugsfjölskyldur

Question 90

Max Weber

Answer 90

Sagði að vald væri möguleikin á að stjórna hegðun annarra - Með eða án samþykki þeirra
Taldi að vald væri byggt á annað hvort valdabeitingu eða lögmætu valdi
Taldi að lög væru skipt í 3
1. hefðbundið lögmátt vald
2. lögmætt rökrétt vald
3. vald tengt persónutöfrum

Question 91

Vald tegnt persónutöfrum

Answer 91

Þegar að einstaklingur fær vald vegna frægðar eða gáfu sinnar
Hitler og Gandhi

Question 92

Lögmætt rökrétt vald

Answer 92

Þegar að einstklingur hefur rétt á að beita völdum sínum
Dómari

Question 93

Lýðveldi

Answer 93

Þegar að æðsti valdahafi er kosinn af almenning

Question 94

Borgarleg óhlýðni

Answer 94

felst i því að fara ekki eftir ákveðnum lögum, kröfum eða skipunum stjórnvalda án þess að beita ofbeldi
Martin Luther King