Exams Flashcards
მოქმედებს თუ არა ნრომატიული წესები გვაროვნულ საზოგადოებაში?
ადამიანები სახელმწიფოს შექმნამდე აყალიბებდნენ სხვადასხვა სოციალურ ჯგუფებს და ამ სოციუმში ქცევის წესებს. წინასახელმწიფოებრივ საზოგადოებასი არსებიბდა მისაღები და მიუღებელი წესები, რომლებიც შესაბამისად აკრძალული იყო. მხოლოდ სახელმწიფოს შექმნის შემდეგ ყალიბდება ნორმატიული წესები, რომლებსაც გააჩნიათ ისეთი ნიშნები (ნორმატიული აქტი უნდა მიიღოს უფლებამოსილმა ორგანომ კანონმდებლობით დადგენილი წესით) , რაც გვაროვნულ საზოგადოებაში არ არსებობდა და შესაბამისად ნორმატიულიი წესებიც არ მოქმედებდა.
ვის მიერ იქმნება საზოგადიებრივი ურთიერთობების მარეგულირებელი წესები სახელმწიფომდელ საზოგადოებაში და ვინ ახორციელებს მათ დაცვაზე ზედამხედველობას?
წინასახელმწიფოებრივ პერიოდში საზოგადოება იყო თანასწორი, არ არსებობდა კერძო საკუთრება. არსებობდნენ უხუცესები, ხევისბერები თუმცა ისინი პატივისცემის გარდა არავიტარი პრივილეგიით არ სარგებლობდენ. გვაროვნული საზოგადოება თავის წევრებს საკმაოდ მკაცრ შეზღუდვებს უწესებდა, რომელტაც ყველა ერთნაირად ასრულებდა და დარღვევა იშვიათი იყო.
შეიძლება თუ არა, რომ სამართლის ნორმა ინდიფერენტულად იყოს განწყობილი მორალის მიმართ?
აღიარებული რომ მორალი საკმაოდ მწიდროდაა დაკავშირებული სმართალთან. ცხადია, თუ სამართალს მორალის გარეშე განვიხილავთ, მართლწესრიგი მიუღებელი იქნება. სამართალი ადამიანს ვერ ბიძგებს ამორალური საქციელისკენ. თუმცა სამართალი ნეიტრალურია მორალური ღურებულებების მიმართ. და მისი შეფარდება მორალური მოთხოვნიებებისგან დამოუკიდებლად ხდება. შესაბამისაც სამართალი ნაწილობრივ არის გულგრილი მორალის მიმართ.
სახელმიფო უფრო ადრე თუ სამართალი?
ნაწილი თვლის რომ სამართალი გაჩნდა პირველი, რადგან სახელმწიფო სამართლის გარეშე ვერ იარსებებს. მეორე ნაწილი კი თვლის, რომ სამართალი თვითონ ან ხალხის მიერ არ წარმოიშვა, მას სახელმწიფო ქმნის. ამოტომ უნდა გავიგოთ ზუსტად თუ რას ვუწოდებთ სახელმწიფოსა და სამართალს.
სახელმწიფო არის საზოგადოებრივ-პოლიტიკური გაერთიანება, რომელიც სამართლის ნორმებიტ მართავს საზოგადოებრივ ურთიერთობებს. სამართალი კი არის წესების სისტემა, რომელსა საელმწიფო ადგენს და სავალდებულოა შეასასრულებლად. თუ სახელმწიფო არ არის ვერავინ შექმნის სამმართალს. შესაბამისად ჯერ იქმნება სახელმწიფო, შემდეგ სამართალი.
რა უფრო ადრე და რომელი უფრო დიდ არეალზე მოქმედებს? მორალი , ჩვეულება, რელიგია, სამართალი
ამბობენ რომ მორალი და რელიგია ერთმანეთისგან არ უნდა გამიჯნო, ისინი სავარაუდოდ ერთდროულად ჩამოყალიბდნენ. მორალის ჩამოყალიბება ათასწლეულებით უსწრებს სამართალს და უფრო დიდ არეალზე მოქმედებს. მორალის გარდა ადამიანის საქციელზე დიდ გავლენას ახდენს რელიგია. ადრეული სამართლის ძეგლებსი ძირითად წყაროს სწორედ რელიგია წარმოადგენს. რელიგიასთან ერთად საზოგადოებაში მოქმედებდა ისეთი წესები, რომლებიც ხანგრძლივ პერიოდში სრულდება და გამოჩნდა ჩვეულებებები, რომლებიც წლების შემდეგაც დარჩა ადამიანის ქვეცნობიერში. მორალი ადამიანების შინაგანი დამოკიდებულებიდან მოდის, და ამით აიხსნება მისი პირველობა.
რა განსხვავებაა დადგენლ და სანქცირებულ წესებს შორის და რომელს უფრო მტკიცედ იცავს საზოგადოება და რატომ?
სამართალში ერთიანდება ორი სახის წესები: დადგენილი და სანქცირებული. დადგენილი წესი გულისხმობს ისეთ ნორმებს, რომლებიც დადგენილია სახელმწიფოს მიერ და მის შექმნამდე არ არსებობდა. სანქცირებულ წესებში იგულისხმება ის წესები რომლებიც სახელმწიფოსა და სამართლის ჩამოყალიბებამდე არსებობდა და სახელმწიფომ აღიარა მათი სავალდებულო ძალა.
ადამიანები დედამიწის ყველა ტერიტორიაზე თანაბრად ასრულებენ სანქცირებულ წესებს, რასაც ვერ ვიტყვით სახელმწიფოს მიერ დადგენილ წესებზე, რადგან შეიძლება ამ წესებს ყველა არ ეთანხმებოდეს და უარი თქვას მათ შესრულებაზე.
რა განსხვავებაა საჯარო და კერძო სამართალს შორის?
კერძო სამართალი აწესრიგებს კერძო პირთა შორის ურთიერთობებს, რომლებიც მყარდება პირთა თავისუფალი ნების გამოვლენისა და სხვა პირებთან ურთიერთობის დამყარების სურვილის საფუძველზე (კერძო ავტონომია). რაც შეეხება საჯარო სამართალს, ის შეიძლება ვთქვატ რომ სახელმწიფოსტის შექმნილი სამართალია, რომელზე დაყრდნობითაც მოქმედებს სახელმწიფო და მისი ორგანოები. ეს წესები და კანონები შეიძლება იყოს მოცემული კონსტიტუციაში ან სხვა საკანონმდებლო აქტში. მათზე დაყრდნობით ხდება საჯაროსამარტლებრივი ურთიერთობების დამყარება. საჯარო სამართლის შმადგენლობაში შედის: სახელმწიფო, კონსტიტუციური , საბაჟო, საგადასახადო, საპროცესო სამართალი. ასევე სისხლის სამართალიც, თუმცა დღეს მას სამართლის ცალკე სახედ გამოყოფენ.
რა ნიშნებით განსხვავდება სამართალი ჩვეულებისგან?
- სამარტალს ადგენს სახელმწიფო, ჩვეულებას რაიმე სოციალური ჯგუფი.
- სამართლის მოქმედების სფერო უფრო ფართოა ვიდრე ჩვეულების.
- ჩვეულება არ ხორციელდება სახელმწიფო იძულებით.
- ცვეულების შემთხვევაში რთულია სანქციების წინასწარ პროგნოზირება.
- სამარტალი ყალიბდება სპეციალური პროცედურების შემდეგ
- ჩვეულება მოქმედებს იმის გამო, რომ ის ფაქტობრივად სრულდება, სამართალი კი მოქმედებს იმისგან დამოუკიდებლად დაცულია თუ არა მისი მოთხოვნა.
ჩვეულება სამართლისგან განსხვავებით ინდიფერენტულია ეთიკის მიმართ, “ცუდი” ჩვეულებაც ჩვეულებაა.
რას გულისხმობს ბუნებითი სამართლის თეორია?
ბუნებითი სამართალი მოიცავს დროისა და სივრცის გარეშე არსებულ წესებს. ბუნებითი სამართლის წყარო შეიძლება იყოს ადამიანის ბუნება, ღვთის ნება და გონი. მას აქვს უნივერსალურობის პრეტენზია. იგი იცვლენა ეპოქების, დროისა და საზოგადოების მიხედვით. ბუნებითი სამართალი სახელმწიფოსგან ითხოვს ადამიანის ღირსების, ტავისუფლებისა და ციცოცხლის უფლების დაცვას.
რას გულისხმობს სამართლის პოზიტივისტური თეორია?
პოზიტიური ცნების მიხედვით სამართალი არის სახემწიფოს მიერ დადგენილი შესასრულებლად სავალდებული ქცევის წესების ერთობლიობა. პოზიტიური თეორია ერთმანეთისგან გამიჯნავს სამართალს, როგორც “ის არის” და სამართალს როგორც “ის უნდა იყოს”. ასევე მკაცრად გამიჯნავს მორალსა და სამართალს. მათი აზრით სამართლის ნორმას ახასიათებს შემდეგი ნიშნები:
1. ნორმა დადგენილია უფლებამოსილი პოლიტკური ორგანოების მიერ
2. სამართლის ნორმა სოციალურად ქმედითია
რას გულისხმობს სამართლის ნორმატიული თეორია?
პოზიტივისტური შეხედულებები განსაკუთრებით განავითარა სამართლის ნორმატიულმა თეორიამ. მას საფუძველი ჩაუყარა ინგლისელმა იურისტმა ჯონ ოსტინმა. ოსტინის შხედულებით სამართლის მოქმედების საფუძველს აყალიბებს სახელმწიფო ხელისუფლების სუვერენული ნება-სურვილი.
რას გულისხმობს საჯარო ხელისუფლება და როგორ ხორციელდება იგი?
ხელისუფლებას განიხილავენ როგორც ადამიანთა ჯგუფს, რომელსაც მიინიჭებული აქვს სახელმწიფოს მართვის უფლებაოსილება ან განიხილავენ როგორც სახელმწიფო მმართველობის განმახორციელებლ სისტემას და გაერთიანებას. შესაბამისად ხელისუფკება ნიშნავდა თანამდებობის პირის უფლებას. იყოფა სამ ნაწილად: საკანონმდებო, აღმასრულებელი და სასამართლო.
რას გულისხმობს სუვერენიტეტი, ვის გააჩნია იგი და როგორ ხორციელდება?
სუვერენიტეტი გააჩნიათ ქვეყნებს და ნიშნავს, რომ მოცემული ქვეყნის ტერიტორიის ყველა წესი და კანონი თავად ამ ტერიტორიის მიერ წესდება. სახელმწიფო სუვერენიტეტის გარეშე სახელმწიფო არაა და რომელიმე სხვა ნაწილს ეკუთვნის. იგი ვრცელდება შიდა წყლებზე, ტერიტორიულ ზღვაზე, მიმდებარე ზონაზე, აქედან აბსოლუტური სუვერენიტეტი ვრცელდება შიდა წყლებზე და ტერიტორიულ ზღვაზე.
რას გულისხმობს ლეგალურობა და ლეგიტიმურობა და როგორ წარმოიშობა თითოეული?
ლეგალურობა ეს არის კანონიერი, სამართლებრივი ნიშანი, რომელიც კანონთა შსაბამისია. ლეგალურია ხელისუფლება , რომლის საქმიანობაც ხორციელდება კანონის საფუძველზე და მის შესაბამისად.
ლეგიტიმურობა ნიშნავს ხალხის ნდობითა და რწმენით ხალხის მხარდაჭერით აღიარებულ ამა თუ იმ ნორმას. ლეგიტიმურობა შეიძლება იყოს ფორმლური ან მატერიალური. ფორმალური ლეგიტიმურობა გულისხმობს, რომ სამართალი დადგენილია სათანადო პროცედურების დაცვით. მატერიალური ლეგიტიმურობა გულისხმობს, რომ სამართალი უნდა იყოს სწორი, მართალი…
დაასახელეთ და ახსენით სახელმწიფოს 5 ძირითადი ნიშანი, რითაც ის განსხვავდება გვაროვნული საზოგადოებისგან.
- საზოგადოების დაყოფა ტერიტორიული პრინციპით. გვაროვნულ საზოგადოებაში მოსახლეობა იყოფოდა ნათესაური კავშირების მიხედვით. გვარის წევრები ერთმანეთთან ახლოს ცხოვრობდნენ. სახელმწიფოს მთელ მის ტერიოტორიას ყოფს ადმინისტაციულ ერთეულებად და ვისაც სადაც უნდა იქ შეუძლია იცხოვროს.
- მოქალაქეობა, სახელმწიფოს პირობებში შექმნილი ფენომენია და დიდი მნიშვნელობა აქვს.
- ზედამხედველობის განხორციელება სახელმწიფოსთვის ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ არ დაირღვეს წესები მრავალრიცხოვან საზოგადოებაში. გვაროვნულ საზოგადოებაში ეს არ იყო საჭირო, რადან ჩვეულებები თვითვალდებულებიდან გამომდინარე იშვიათად ირღვეოდა.
- სახელმწიფოს ასევე სჭირდება მმართველობის განმახორციელებელი აპარატი, სადაც გადანაწილებული იქნება მმართველობითი ფუნქციები.
- საგადასახადო აპარატი- გვაროვნულ საზოგადოებაში ყველა თანაბრად ინაწილებდა მოპოვებულს და გადასახადებს აზრი მოკლებული ჰქონდა. სახელმწიფო ხელისუფლებას კი სწორედ მოსახლეობის გადასახადები “ინახავენ”.
