examen

Question 1

volgorde wereldgodsdiensten

Answer 1

1. christendom
2. moslims
3. “unaffiliated”
4. Hindoes
5. Boeddhisme
6. volksgodsdiensten
7. andere religies
8. Jodendom

Question 2

1ste tempel van de joden (tijd)

Answer 2

1000-586 v. Chr. gebouwd door Salomo, vernield door Babyloniërs (geen bewijs)

Question 3

2de tempel vernietigd in…

Answer 3

70 na Ch

Question 4

joods paasfeest

Answer 4

= Pesach: herdenken van de uittocht uit egypte. Dit feest was Jezus en zijn apostelen aan het vieren tijdens het laatste avondmaal (= witte donderdag bij de Christenen)

Question 5

Edict van Milaan

Answer 5

Christendom = religio licita: Romeinse keizer Constantijn erkent het christendom officieel

Question 6

Concilie van Nicea

Answer 6

• Jezus = homo ousios (Christus is één in wezen met de Vader);
• Geest is voortgekomen uit Vader én Zoon (Jezus blijft binnen Drie‐eenheid op zelfde hoogte van God: Jezus is voorgekomen uit God, maar niet door God geschapen)
  >

Question 7

Concilsie van Chalcedon

Answer 7

Jezus = 1 persoon met 2 naturen (goddelijk + menselijk)

>

Question 8

natuurrechtsdenken

Answer 8

wordt gebruikt in ethische kwesties: morele regels halen uit de wereld die God geschapen heeft

Question 9

hoogdagen van het christendom

Answer 9

Kerstmis + adventsperiode (25 dec en 40 dagen ervoor)
Driekoningen, Maria Lichtmis (6 jan, 2 febr)
vasten (40 dagen voor pasen, start op aswoensdag)
Goede week (Witte Donderdag, Goede Vrijdag, Stille Zaterdag)
Pasen
Hemelvaart, Pinksteren (40/50 dagen na Pasen)
Maria Hemelvaart (15 aug)
Allerheiligen, allerzielen (1/2 november)

Question 10

Protestantse leer

Answer 10

5 sola’s om in de hemel te komen:

• sola fide
• sola gratia
• sola scriptura

Question 11

3 kalifaten van de moslims

Answer 11

• Oemajjaden (661-750) Damascus
• Abbasiden (750-1258) Bagdad
  - Cordoba, Abbassiden
  - Fatimiden (909-1171, sjiieten)
• Ottomanen (1453-1924) Istanbul

Question 12

dhimmi‐status

Answer 12

Joden en Christenen als ‘volkeren van het boek’ kregen deze status. Systeem waarbij geen individuele godsdienst vrijheid bestaat (wel collectieve)
‐‐ > vorm van tolerantie moslims tov andere (boek)godsdiensten
‐‐ > moesten wel een bijzondere belasting ‘djizja’ betalen & meer regels

Question 13

bedelordes

Answer 13

zij gingen prediken en mochten geen rijkdom verschaffen, ook niet voor hun klooster (dus geen grote grond bezitten zoals de Benedictianen) => fransiscanen en dominicanen

Question 14

Begijnen

Answer 14

geen kloosterorde, maar seculiere vrouwen die in de stad leefden en af en toe samenkwamen

Question 15

Collegium Trilingue

Answer 15

Een school gesticht door Erasmus waar men Hebreeuws, Latijn en Grieks kon leren, zodat men de oorspronkelijke bijbelteksten kon lezen

Question 16

Schoolpact

Answer 16

1958: compromis tussen katholieken en vrijzinnigen: 4 beginselen:
- Officieel en vrij onderwijs worden erkend
- Keuzevrijheid ouders wordt gewaarborgd
- Vrij onderwijs heeft recht op subsidiëring
- Verplicht aanbod levensbeschouwelijke vakken in officieel onderwijs

Question 17

LEF

Answer 17

pleit voor invoering van een algemeen vormend onafhankelijk georganiseerd vak over levensbeschouwing (gebaseerd op religiestudie)

Question 18

belonging whitout believing

Answer 18

Zich identificeren met de waarden en praktijken van de godsdienst maar er niet echt meer in geloven, uit gewoonte, vertrouwen, traditie (cultuurchristenen)

Question 19

mentale ontzuiling

Answer 19

levensbeschouwelijke tegenstellingen waarop de zuilen gebouwd waren, vervaagden in de hoofden van de mensen en in hun dagelijks leven (alleen
hoogste leiding nog trouw aan de ideologie van de zuilenorganisaties, maar niet meer alle middenkaders)

Question 20

majority-minority cities

Answer 20

steden waar de oorspronkelijke meerderheid geen
meerderheid meer is en waar de meerderheid van de bewoners uit een waaier van minderheden bestaat
= superdiversiteit

Question 21

uitgangpunten van het politiek liberalisme

Answer 21

• burgers worden als vrije en gelijke individuen behandeld
• Mensen zijn dragers van onvervreemdbare individuele rechten & vrijheden
• staatsneutraliteit

Question 22

substantiële vrijheid

Answer 22

mensen zijn pas ‘gelijk vrij’ in een SL die ernaar streeft om iedereen de mogelijkheid te bieden effectief iets met zijn/haar vrijheid te doen

Question 23

neutrality of aim/justification

Answer 23

Wetten moet neutraal geformuleerd en gerechtvaardigd kunnen worden in politieke termen die voor alle redelijke individuen zeggingskracht hebben, zonder een verwijzing te hebben naar een particuliere levensbeschouwing

Question 24

de middenpositie van Habermans en Rawls

Answer 24

religieuze inbreng is wenselijk, maar is pas
relevant als rechtvaardiging van beleid als ze compatibel én vertaalbaar zijn in gedeelte, politieke redenen en waarden waarover een overlappende consensus bestaat tussen verschillende levensbeschouwingen!

Question 25

margin of appreciation

Answer 25

is ruim voor verdragsstaten wat betreft de plaats van religie in publieke ruimte en de concrete invulling van de kerk‐staat verhouding

Question 26

Rule and exemption approach

Answer 26

wet behouden maar bepaalde minderheidsgroepen uitzondering (hoort bij de multiculturele benadering van religieuze tekens in de publieke ruimte)

Question 27

Laïciteitsbenadering

Answer 27

Godsdienst wordt gezien als een privé aangelegenheid en men mag dus geen religieuze symbolen tonen in de publieke ruimte

Question 28

Lautsi arrest

Answer 28

In Italië is er een wet dat er in alle scholen verplicht een kruisbeeld moet hangen. Iemand gaat naar de rechter hiertegen en alle rechters stellen hara in het ongelijk
-> gaat naar Straatsburg: oordeelt volgens politiek liberalisme dat deze wet niet strijkt met VRM
Na deze uitspraak veel commotie
-> Europees hof rm velt een ander oordeel: geeft italië het recht om scholen te verplichten om kruisbeelden op te hangen in de school WANT school heeft het recht om zelf de staatsgodsdienst in te vullen

Question 29

postseculier perspectief

Answer 29

(Habermans) secularisering in W-EU gaat door! Maar dit betekent niet dat we binnen de kortste keren van religie af zullen zijn, dit zal altijd een deel uitmaken van onze samenl en dit zullen verschillende godsdiensten zijn
-> structurele manier vinden van omgaan met religie in de samenleving

Question 30

reflexieve religie

Answer 30

aanvaardt van binnenin de uitgangspunten van liberale democratie en aanvaardt de autonomie van de wetenschap als het gaat over kennis van mens en wereld
-> de religie moet zich dus aanpassen aan de liberale democratie
MAAR de seculiere burgers moeten zich openstellen voor de potentiële betekenis die de religei nog kan hebben voor da SL
= complementair leerproces

Question 31

vrijheid van meningsuiting

Answer 31

Individueel recht om leven vorm te geven op basis van adequate informatie, uitwisseling van
ideeën, debat en deliberatie

Question 32

tweezwaardenleer vh christendom

Answer 32

er zijn 2 zwaarden: de wereldlijke macht en de heilige macht, maar de macht van de bisschoppen is zwaarder omdat de bisschoppen die verantwoording moeten afleggen aan god, ook voor de keizers
=> Wereldlijke macht is ondergeschikt aan de geestelijke macht + de paus heeft ook wereldlijke macht (de 2 zwaarden zijn hier tesamen)

Question 33

adiaphora

Answer 33

Erasmus: kernpunten van het geloof en de opvattingen daarrond. We moeten zien dat we het eens zijn over de kern, maar we kunnen tolerant zijn over wat er rond zit (gelovigen kunnen onderling discussiëren, maar mag niet tot breuk leiden)

Question 34

leg uit waarom de reformatie belangrijk is in de ontstaansgeschiedenis van tolerantie in Europa.

Answer 34

Reformatie slaat het beeld ‘1 rijk per godsdienst’ voor het eerst aan diggelen. Men wordt
gedwongen om met diversiteit om te gaan en toleranter te worden.

Question 35

‘cuius regio, eius religio’

Answer 35

de wereldlijke heerser bepaalt de wereldgodsdienst

Question 36

Vrede van Westfalen

Answer 36

• Bevestigt principe van Augsburg: “Cuius regio, eius religio”
• Territoriaal afgebakende godsdienstvrijheid
• Vorm van ‘extern’ pluralisme
• Zie ook Milletsysteem in Ottomaanse rijk
• Nauwelijks individuele godsdienstvrijheid
• Europa blijft een verzameling van mono-religieuze politieke ruimtes
• Nederland: bij uitzondering wél tolerant

Question 37

Libertas philosophandi

Answer 37

Spinoza: vrijheid van denken en meningsuiting op alle vlak (dwingen tot een bepaald denken gaat in tegen de menselijke natuur en veroorzaakt maatschappelijke
onvrede zodat het staatsgezag in gevaar kan komen)

Question 38

Schadeprincipe van JS Mill

Answer 38

staat mag vrijehid van de mens beknotten, alleen als die persoon zijn vrijheid gebruikt om schade toe te brengen aan anderen

Question 39

De christelijke filosofie

Answer 39

Van Anselmus van Canterbury, betekent dat de christelijke geopenbaarde geloofswaardigheden worden aangevuld met het menselijke verstand

Question 40

theodicee

Answer 40

Een argumentatie die het geloof in een almachtige en goede god moet rechtvaardigen, terwijl er toch veel kwaad in de wereld bestaat (er zijn verschillende vormen)

Question 41

Filioque kwestie

Answer 41

Volgens de orthodoxe kerk komt de geest voort uit de vader (en niet uit vader en zoon). Dit was de aanleiding voor theologische geschillen (ook centralisme vs lokaal beleid) die uiteindelijk leidde tot het afsplitsen van de orthodoxe kerk in 1054.

Question 42

Rijksdag te Spiers

Answer 42

1522: ‘Protestation’: bezwaarschrift van hervormingsgezinde

vorsten en steden tegen de religieuze beperkingen van rechtswege

Question 43

methodisme

Answer 43

Voortgekomen uit de Anglicaanse kerk, vooral veel belang in de VS. Inspiratie John Wesley (1703-1791). Grote inzet voor armen + opvatting dat iedereen Gods genade verdient (⇔ predestinatieleer).

Question 44

Soefisme

Answer 44

Dit is een Islamistische ascetische beweging die de nadruk legt op soberheid en een mystieke, spirituele lezing van de Koran.

Question 45

salafisme

Answer 45

Islamitische stroming die puriteins conservatieve kenmerken heeft. Dit is een radicale en vrome versie van de Islam die nog steeds volgens de rechtsregels van de Sharia leeft. Zij proberen het zuivere geloof van de profeet Mohammed na te streven.

Question 46

Pico della Mirandola:

Answer 46

• Oratie over de waardigheid van de mens (1486) =
  eerste ‘humanistisch manifest’
• Mens door God als vrij wezen geschapen

Question 47

Vrede van Westfalen

Answer 47

Einde van de tachtigjarige oorlog (protestantisme, willem v oranje vs filips II, calivinistische republief, unie van utrecht) in 1648, waarvan het verdrag van Münster een onderdeel is: dit tekent de grens tss de zuidelijke en noordelijke nederlanden

Question 48

Jezuïeten

Answer 48

Ontstaan uit de sfeer van de contrareformatie, waar ze een grote rol hebben gespeeld. Oprichter is Ignacius van Walloa. Het zijn gewone, intelligente burgers die niet in een abdij wonen en staan vaak in voor godsdienstonderwijs.

Question 49

Werkgroep Mortier – Rigaux (2005) :

Answer 49

wees op de unfaire financiële ongelijkheden die niet in overeenstemming zijn met de grondwettelijke beginselen van gelijkheid en discriminatie

Question 50

Werkgroep Magits (2010)

Answer 50

pleit in rapport voor hervorming wetgeving:
‐ Eenzelfde statuut/loon/pensioen voor ‘werknemers’ van verschillende levensbeschouwingen
‐ Ten minste aanhang van 25,000 leden verspreid over minstens 10 vestigingen
‐ Subsidiëring in overeenstemming met aantal aanhangers

Question 51

belonging without believing

Answer 51

zonder zich expliciet gelovig te noemen, kiezen
bepaalde mensen er nog steeds voor om voor de kerk te huwen, kinderen te laten dopen en communie te laten doen
=> ‘christelijke atheïsten’ (Mountford, 2011) of cultuurchristenen (mensen die mogelijk ongelovig zijn of mogelijk toch nog wel ‘iets’ geloven, maar niet meer de traditionele christelijke God herkennen).

Question 52

sociaal-culturele christenheid

Answer 52

geen gezag meer van katholieke godsdienst en de kerk als instituut, wel nog belang van christelijke waarden en inspiratie

Question 53

mentale ontzuiling

Answer 53

levensbeschouwelijke tegenstellingen waarop de zuilen gebouwd
waren, vervaagden in de hoofden van de mensen en in hun dagelijks leven (alleen
hoogste leiding nog trouw aan de ideologie van de zuilenorganisaties, maar niet meer alle middenkaders)

Question 54

investituurstrijd

Answer 54

strijd tss kerkelijke en wereldlijke macht over de vraag wie bisschoppen/ambtenaars/.. mag aanstellen of benoemen, beslag mag nemen van eigendom en clerici mag belasten

Question 55

Sebastian Castellio (1515‐1563): De Haereticis, 1554

Answer 55

> bestaande teksten van o.a. Luther en Calvijn die voor tolerantie pleiten + eigen argumenten over
onzekerheid als het over religieuze aangelegenheden gaat (de manier waarop ketters behandeld
moeten worden)
veroordeelt Calvijn die in Genève een arts Michael Servet op de brandstapel zet wegens ketterij
onderscheid (zoals Erasmus): essentiële christelijke geloofspunten en punten waarover verschil
van mening toegelaten kan worden (leer van Jezus roept volgens hem tot tolerantie op, niet tot geweld)

Question 56

liberaal egalitarisme

Answer 56

Formele vrijheid wordt aangevuld met substantiële vrijheid. Mensen zijn pas echt vrij wanneer de SL iets doet om hen in staat te stellen effectief iets te doen met die vrijheid. De overheid moet dus gelijke kansen creëren. De overheid moet mogelijkheidsvoorwaarden voorzien om de vrijheid te garanderen

Question 57

overlappende consensus

Answer 57

alle argumenten die de toets van wederkerigheid kunnen doorstaan (elke redelijke persoon die zich in de situatie van een ander kunnen indenken en wederkerigheid kunnen toelaten in hun denken)

Question 58

Rawls’ middenpositie

Answer 58

levensbeschouwelijke argumenten moeten minstens ooit vertaald kunnen worden in voor iedereen aanvaardbare politieke termen zoals de godsdienstvrijheid.

Question 59

Habermans institutionele vertaalbaarheid

Answer 59

input moet vanuit religieuze tradities noodzakelijk vertaalbaar zijn én die vertaling moet
gebeuren in de informele publieke ruimte zelf
> model van getrapte deliberatieve democratie:
informele publieke ruimte van meningsvorming.
Geïnstitutionaliseerde politieke ruimte van besluitvorming
Vertaling moet gebeuren in de informele ruimte

Question 60

Habermans complementair leerproces

Answer 60

• reflexieve religie: religie aanvaardt van binnenin de uitgangspunten van liberale democratie en aanvaardt de autonomie van de wetenschap als het gaat over kennis van mens en wereld
• seculieren mogen zich niet afsluiten van het betekenispotentieel van religie

Question 61

brief over intolerantie

Answer 61

van J. Locke in 1689 waarin Locke zegt dat enkel de wereldlijke macht dwang mag gebruiken, mant het is inefficiënt om mensen te dwingen om een bepaalde godsdienst te volgen. Dwang is niet immoreel, wel irrationeel. + 2 groepen uitgesloten van tolerantie: katholieken en atheïsten

Question 62

margin of appreciation

Answer 62

Een principe gehanteerd door de Europese Unie. De lidstaten mogen namelijk zelf kiezen waar zij religie een plaats geven in de publieke ruimte en de scheiding van kerk en staat. De Unie voelt zich niet geroepen om hier regels op te leggen, maar geven wel krijtlijnen. Beleid moet overeenkomen met de universele rechten van de mens.