Energia

Question 1

Zer da energia?

Answer 1

Energia sistema material batek bere barruan edo beste sistema batean aldaketak sortzeko duen gaitasuna da.

Jouletan neurtzen da.

Question 2

Energiaren ezaugarriak

Answer 2

• Forma asko izan ditzake, elkarrekin bihurgarriak

- Energiaren balioa kontserbatu egiten da naturan gertatzen diren fenomeno guztietan.

Question 3

Sistemen arteko energia-trukea

Answer 3

Bi modu daude:

1-Beroaren bidez: bi gorputz tenperatura desberdinetan daudenean gertatzen da.

2-Lanaren bitartez: bi sistema materialen interakzioa indarren bidezkoa denean gertatzen da.

Beroa eta lana ez dira energia-formak, sistema materialen (edo gorputzen) artean dabilen energia baizik

Question 4

Energia motak

Answer 4

-Mekanikoa: Energia mekanikoa(Em) bi energia mota batuta sortzen da: energia zinetikoa(Ec) eta energia potentzial grabitatorioa(Ep):

Em=Ec+Ep

-Zinetikoa: Gorputz baten energia zinetikoa(Ec) higidura duena da.

Ec=1/2•m•v2

-Potentzial grabitatorioa: Gprputz horrek altuera batean egoteagatik energia da.

Ep=m•g•h

Question 5

Energia mekanikoaren kontzerbazioa

Answer 5

Energia mekanikoa kontserbatu egiten da. Hau da, horren balioa iraunkorra da edo ez du aldatzen

Question 6

Energia mekanikoaren kontzerbazioaren motak

Answer 6

• Elektrikoa
• Kimikoa
• Nuklearra

Question 7

Elektrikoa

Answer 7

Materia karga elektrikodun partikulak dituzten atomoz osatuta dago (elektroiak).

Energia elektrikoa korronte elektriko batek duen energia da, eta hori, elektroien higidura baino ez da.

Argiak

Question 8

Kimikoa

Answer 8

Gas nobleak izan ezik, substantzia puru guztiak atomoen
sortuta daude

Energia kimikoa substantzia puruetako atomoak lotuta erlazionaturiko energia da.

Digestioa

Bi modutan ageri dira:

• Beroa
• Argia

Question 9

Nuklearra

Answer 9

Energia nuklearra atomo batzuen nukleoek dituzten aldaketei loturiko energia da.

Fisio:Uranio plutonio

Fusio: hidrogeno helio

Question 10

Fisio nuklearra

Answer 10

Elementu kimiko batzuen (uranioa, plutonioa…) nukeloa fisiotik(zatiketatik) sortzen da.

Alde txarra: hondakin nuklearrak

Question 11

Fusio nuklearra

Answer 11

Atomo arinen (hidrogenoa eta helioa) bi nukleo elkartzen egiten denean.

Energia itzela egiten da baina milioika gradu behar ditugu eta gizakiok ez dugu erresistitzen.

Etorkizuneko energia da

Question 12

Fisio eta fusio des/berdintasunak

Answer 12

Fisioa: zentral nuklearretan ematen da
Bi nukleo banatzen dira
Uranioa eta plutonioa erabiltzen dira
Hondakin asko ditu

Fusioa: naturan ematen da
Bi nukleoak elkartzen dira
Hidrogenoa eta helioa erabiltzen dira
Garbiagoa da

Berdintasun: oso arrizkutzua da lantzeko

Question 13

Energia kontzerbazio printzipioa

Answer 13

Energia ez da sortzen ez suntsitzen: aldatu baino ez da egiten.