Endogene en exogene krachten

Question 1

Je weet wat de geologische tijdschaal is

Answer 1

een samenvatting van de aarde tot 4600 miljoen jaar geleden

Question 2

Je kent de lagen waaruit de aarde is opgebouwd

Answer 2

Binnenste kern
Buitenste kern
Mantel : mesosfeer, asthenosfeer, lithosfeer

Question 3

Je kent 3 soorten plaatgrenzen en kunt uitleggen hoe deze ontstaan

Answer 3

Divergente plaatgrens: 2 platen uit elkaar (schildvulkanen)
Convergente plaatgrens: 2 platen naar elkaar toe (plooiing)
Transforme plaatgrens: 2 platen langs elkaar (aardbevingen)

Question 4

Je weet het verschil tussen explosief en effusief vulkanisme

Answer 4

explosief is stroperig, als hier veel waterdamp zit is er grote boem
effusief is erg vloeibaar, weinig druk

Question 5

Je kent 4 vulkaan vormen en kunt uitleggen hoe ze ontstaan

Answer 5

Schildvulkaan: divergente plaatgrens
Spleetvulkaan: effusieve eruptie uit een langgerekte spleet
Stratovulkaan: convergente plaatgrens (subductie)
Caldera: als de magmakamer instort

Question 6

Je begrijpt de relatie tussen het soort vulkanisme en de ligging ten opzichte van de plaatgrenzen

Answer 6

Divergent: lage druk, effusief, schildvulkaan
Convergent: hoge druk, explosief, stratovulkaan
Subductie: hoge druk, explosief, langgerekte rij stratovulkanen
Hotspot: rijen schildvulkanen door draaien plaat

Question 7

Je weet hoe plooiingsgebergten ontstaan

Answer 7

door convergente platen en zo ophopen

Question 8

Je weet hoe breukgebergten ontstaan

Answer 8

magma duwt tegen de aardplaat, er ontstaan scheuren en uiteindelijk breuken, delen die zakken vormen een dal (slenk) de hogere delen vormen bergen (horsten)

Question 9

Je weet hoe een tsunami ontstaat

Answer 9

aardbeving in zee: de plaat schiet iets omhoog en duwt daardoor het water iets omhoog, bij de kust worden de golven groter
land/grond die in zee zakt: een stuk land valt de zee in als bommetje (door aardverschuiving)

Question 10

Je begrijpt hoe de inkomende energie van de zon verdeeld wordt door de atmosfeer

Answer 10

door windsystemen en luchtsystemen

Question 11

Je kunt uitleggen waardoor luchtdrukverschillen ontstaan

Answer 11

evenaar = veel zon, lagedrukgebied, lucht stijgt op en gaat naar plek met weinig luchtdeeltjes, hier wordt vocht omgezet in gas

Question 12

Je kunt de grote windsystemen beschrijven

Answer 12

wind waait aan het aardoppervlak van hoge druk naar lage druk

Question 13

Je kunt de wet van Buys Ballot toepassen

Answer 13

Met de wind in je rug op het noordelijk halfrond, heeft de wind een afwijking naar recht, op het zuidelijk halfrond een afwijking naar links

Question 14

Je kunt uitleggen door welke oorzaken de oceanische circulatie ontstaat

Answer 14

Door de wind
Door 3 ‘warmtepompen’, trekken zout/koud water aan, water niet zout/koud genoeg trekt het geen warmwater meer aan en wordt het daar koud, water bevriest, daalt en stroomt terug, bovenste deel warm onderste deel koud

Question 15

Je weet welke invloed zeestromen hebben op het klimaat

Answer 15

warme zeestroom = relatief warmer, meer neerslag
koude zeestroom = relatief kouder
hoe verder van de evenaar, hoe kouder

Question 16

Je kunt de hydrologische kringloop beschrijven

Answer 16

water: verdampt, condenseert, wolk stijgt, wordt kouder, valt terug als neerslag, gaat terug via rivieren / wordt opgenomen door planten

Question 17

Je kent het klimaatsysteem van Köppen

Answer 17

verdeling dat gaat over temperatuur en neerslag (hoeveel en wanneer)

Question 18

Je kent de 5 klimaatfactoren

Answer 18

geografische breedte (stralingsbalans)
ligging in hoofdcirculatiesysteem (luchtdruk / windrichting)
invloed van de zee
invloed van de zeestromen (warm, koud)
hoogteligging en reliëf (loef- en lijzijde)

Question 19

Je kunt de spreiding van klimaten op verschillende schaalniveaus verklaren met behulp van de klimaatfactoren

Answer 19

‘Waarom zou een plek een bepaald klimaat hebben’

Question 20

Grote letters van Köppen

Answer 20

A = tropisch >18 graden hele jaar
B = droog <300 mm neerslag per jaar
BW = <150 mm neerslag
BS = 150-300 mm neerslag
C = zee koude zomer warme winter
D = land warme zomer koude winter
E = pool warmste zomermaan <10 graden, min 1x <0 graden
EF = altijd sneeuw
ET = toendra (beetje mos/grasjes want periode boven 0)
EH = hooggebergteklimaat (hoog in de bergen)

Question 21

Kleine letters van Köppen

Answer 21

s = droge zomer
natste wintermaand en droogste zomermaand >30% verschil
w = droge winter
droogste wintermaand en natste zomermaand >30% verschil
f = geen droge periode (altijd neerslag)
als er geen verschil van 30% is

Question 22

Je weet het verschil tussen mechanische en chemische verwering

Answer 22

mechanisch: door beweging, brokkelt af
opwarming, koude plekken, biologisch
chemisch: door chemische reacties, veranderd samenstelling
roest, kalksteen en zure regen

Question 23

Je kent de klimatologische omstandigheden waaronder de soorten verwering en erosie vooral voorkomen

Answer 23

erosie = het afschuren van gesteente door verweringsmateriaal
water, wind, ijs

Question 24

Je kent de soorten massabeweging en hun ontstaan

Answer 24

vallen: zwaartekracht
vloeien: zand mengt met water tot modder en gaat naar beneden
glijden: door aardverschuiving glijdt iets naar beneden

Question 25

Je weet hoe een rivierstelsel is opgebouwd

Answer 25

bron - veel erosie middenloop - beetje erosie, beetje sedimentatie (grind) benedenloop - veel sedimentatie (zand en klei)

Question 26

Je kunt uitleggen welke rol de hydrologische kringloop speelt bij verwering, erosie en sedimentatie

Answer 26

neervallen neerslag = verwering en erosie | terugstromen naar zee = sedimentatie

Question 27

Je kunt uitleggen hoe een delta ontstaat

Answer 27

als een rivier meer sedimentatie meeneemt dan de zee kan afbreken, hoop het op bij de uitmonding van de rivier en ontstaat er een driehoek van sedimentatie de zee in, dit komt doordat de rivier snel stroomt en de zee niet

Question 28

Wanneer welke rivier

Answer 28

piekafvoer voorjaar = gemengde rivier(geen piek = geen gemengde) meeste afvoer winterperiode = regenrivier 1 hele grote piek voorjaar = gletsjerrivier

Question 29

Je weet hoe de gesteentekringloop werkt

Answer 29

stollingsgesteente --> sedimentatiegesteente --> metamorfgesteente

Question 30

Je weet hoe de drie hoofdgroepen gesteenten ontstaan

Answer 30

stollingsgesteente: magma / lava stolt sedimentgesteente: pakketten sediment ophopen, tegen elkaar aan drukken en zo versteent metamorfgesteente: als stollings- / sedimentgesteente onder hoge druk en -temperatuur komt en veranderd

Question 31

Je kunt van 6 gesteenten uitleggen hoe ze ontstaan

Answer 31

graniet = stollingsgesteente, schildvulkaan, kristalletjes basalt = stollingsgesteente, stratovulkaan zand- / kalksteen = sedimentgesteente marmer / leisteen = metamorfgesteente

Question 32

Je weet welke gesteenten fossielen kunnen bevatten

Answer 32

``` stollingsgesteente = niet, alleen magma/lava sedimentgesteente = wel, dode zeedieren zakken naar bodem metamorfgesteente = niet, ze smelten door hoge temperatuur/druk ```

Question 33

Je kent de 6 landschapszones en hun kenmerken

Answer 33

tropische zone: tropische klimaten (A-klimaat) (semi-) aride zone: droge klimaten (B-klimaat) subtropische zone: warme gematigde zones (Cs, Cw) gematigde zone: neerslag hele jaar (Cf, Df) boreale zone: koude gematigde zones (Df, Dw) polaire zone: hele koude klimaten (E-klimaat)

Question 34

Je kent de geofactoren

Answer 34

``` gesteente en reliëf klimaat en lucht bodem (grond)water flora en fauna de mens ```

Question 35

Je kunt voorbeelden geven van de invloed die geofactoren op elkaar hebben

Answer 35

pijl omhoog: dieren eten struiken, struiken houden geen grondwater meer vast, modderstroom, fauna --> bodem --> grondwater pijl omlaag: hoge berg, lucht meer stijgen, koelt meer af, minder neerslag reliëf --> lucht --> bodem

Question 36

Je kent de invloed van klimaat op de plantengroei

Answer 36

meeste grondwater gebruikt door plant / verdampt, waardoor minder in de grond blijft. in zomer verdampt meer, in winter meer opgeslagen, waardoor ze in zomer meer water uit de grond kunnen halen

Question 37

Je weet hoe landdegradatie plaatsvindt

Answer 37

ontbossing: bossen weg, niet meer grondwater vasthouden, wind/water spoelt vruchtbare grond weg overbeweiding: vreten planten op, niet meer grondwater vasthouden, wind/water spoelt vruchtbare grond weg verzilting: zoutwater, water verdampt, zout blijft achter

Question 38

Je kent het effect van duurzaam landgebruik op landdegradatie

Answer 38

klimaatverandering = meer neerslag 1x, meer verdamping rijke mensen = druppelirrigatie armere mensen = land afspoelen

Question 39

Je kunt klimaatverandering aan landschapszones koppelen

Answer 39

polaire zone: wordt kleiner boreale zone: schuift naar het noorden gematigde zone: schuift naar het noorden subtropische zone: schuift naar het noorden (semi-) aride zone: word groter, want meer droogte tropische zone: verandert niet veel