egzamin Flashcards
pareidolie
“kościół kurczak”
sąd realizujący prawidłowy (przedmiot istnieje),
sąd klasyfikujący skorygowany (przedmiot jest początkowo mylnie interpretowany, ale pacjent nie ma poczucia jego realności).
złudzenia
= iluzje
“cień to napastnik”
fizjologiczne
lub patologiczne (niekorygowane)
sąd realizujący prawidłowy
sąd klasyfikujący błędny
omamy
=halucynacje
sądy realizujący i klasyfikujący błędne
zalecane bad obrazowe OUN - pod kątem ch organicznych OUN
omamy rzekome
=pseudohalucynacje
powstają bez bodźców zewnętrznych,
– lokalizowane w nieadekwatnej, niemożliwej przestrzeni: z wnętrza ciała pacjenta, kosmosu, odległego miasta (nieodczuwane przez narządy zmysłów)
char. dla psychoz w schizofrenii
zalecane bad obrazowe OUN
halucynoidy
=parahalucynacje
(zaburz psychosensoryczne)
np. w przebiegu aury migrenowej - zapach, wzrokowe - chory wie, że “nie są realne” i zaraz wystąpi migrena
char. dla ch organicznych OUN
zalecane bad obrazowe OUN
objaw Liepmanna
w majaczeniu alkoholowym
delikatny ucisk gałek ocznych wywołuje omamy wzrokowe
katatonia
wzrost napięcia spoczynkowego mięśni,
zanika w trakcie wykonywania ruchów
pobudzenie ruchowe (“maksymalne”)
lub całkowity brak ruchu
stupor
=osłupienie
brak ruchu + mutyzm + brak reakcji na bodźce
świadomość zachowana
apraksja
– upośledzenie precyzyjnych, celowych ruchów, np. gestykulacji, gwizdania, użycia narzędzi.
– występuje przy prawidłowym napięciu mięśniowym i zachowaniu somatosensorycznej kontroli ruchu,
– pacjent rozumie czynność, którą chce wykonać
ApoE4
Allel E4 apolipoproteiny E (genetyczne); ApoE wystepuje w OUN
Wzrost ryzyka:
AD
Zawalu serca
Udaru mozgu
Amyloid beta - gen na którym chromosomie?
21
Odkłada się w mózgu - patogeneza AD
Dlatego wieksze ryzyko w zesp Downa
Leki w AD
Inhibitory cholinesterazy (bo w AD jest niedobór Ach)
Rywastygmina
Donepezil
Galantamina
Częściowy antagonista rec. NMDA: Memantyna
VaD - cechy
Zaburzenie funkcji wykonawczych
Demencja + Objawy ogniskowe (dysfagia, dyzartria, zaburzenia chodu, hiperrefleksja)
poudarowe, w tym wielozawałowe
korowe
lub podkorowe (obj pozapiramidowe)
VaD - rozpoznanie
Otępienie
+
Naczyniowe uszkodzenie mózgu
+
Związek czasowy między nimi
VaD - leczenie
- Prewencja epizodow naczyniowych
- ASA + statyny
- dieta, niepalenie, ruch
- leczenie NT, cukrzycy, hipercholesterolemii - AChE-I i Memantyna - częściowa skuteczność objawowa
Jakościowe zaburzenia pamięci
- Allomnezje
- iluzje pamięciowe (u podłoża silne emocje - np. wspomnienia o wypadku samochodowym)
- kryptomnezje (nieuświadomiony plagiat)
- złudzenia utożsamiające (deja vu) - Pseudomnezje
- konfabulacje
- omamy pamięciowe
Zaburzenia treści myślenia
- Myśli nadwartościowe
- Urojenia
- Myśli natrętne
- Automatyzm psychiczny (poczucie utraty kontroli nad własnymi myślami, mówieniem, ruchami; obcość własnych przeżyć i wspomnień)
Zaburz myślenia - podział
- Treści
- Formy = formalne zaburzenia myślenia
—> struktury (funkcji)
—> toku
Zaburz toku myślenia (10)
- Spowolnienie
- Przyspieszenie
- Otamowanie
- Mutyzm
- Mantyzm
- Drobiazgowość
- Uskokowość
- Perseweracje
- Werbigeracje
- Echolalia
Ilościowe zaburz akt ruchowej
Agitacja
Spowolnienie
Stupor
Jakościowe zaburz akt ruchowej (8)
Katatonia
Katapleksja
Katalepsa
Manieryzmy
Posturyzmy
Grymasy
Stereotypie
Echopraksja
Jakościowe zaburz świadomości
Od najmniej nasilonych:
1. Przymglenie proste
2. Zespół majaczeniowy (delirium) -zaburz allo-psych
3. Zespół pomroczny (zamroczeniowy) -zaburz auto i allo-psychiczne
4. Splątanie -brak kontaktu z otoczeniem
LBD - objawy podstawowe i dodatkowe
PODSTAWOWE
1. Parkinsonizm - u 70% chorych
- symetryczny
2. Otępienie - fluktuacja funkcji poznawczych
- ale pamięć dobrze zachowana
3. Omamy wzrokowe
**odstęp >12mies między 1. i 2.
DODATKOWE
Nadwrażliwość na neuroleptyki
Upadki
Omdlenia
Zawroty głowy
Usystematyzowane urojenia
Depresja
Zaburz snu
zespół abstynencyjny - alkohol
po kilku h
drżenie mięśni
↑BP, HR
rozszerzenie źrenic
potliwość
nastrój drażliwy/obniżony
bezsenność
nudności, wymioty
powikłania: majaczenie, drgawki
Zespół uzależnienia od alkoholu - rozpoznanie
min. 3/6 objawów przez 1mies albo powtarzały się w ciągu 12mies
- silna potrzeba picia
- upośledzona zdolność kontrolowania picia
- zespół abstynencyjny (po kilku h)
- stwierdzenie tolerancji
- zaniedbywanie przyjemności i zainteresowań
- picie pomimo wiedzy o szkodliwości
Zespół uzależnienia od alkoholu - leczenie farmakologiczne
- disulfiram
(blok dehydrogenazy aldehydowej –> akumulacja aldehydu octowego –> flush syndrome -zaczerwienienie, ↑HR, ↓RR, potliwośc, wymioty, lęk, bóle głowy) - akamprozat
(↓glutaminy –> ↓głodu alkoholowego) - naltrekson
(antagoista opioidowy –> ↓nagrody za picie)
delitium tremens - triada obj
u 5% uzależnionych
powikłanie zesp abstynencyjnego
rozwój po 24-48h od odstawienia alk
- zaburz świadomości (co do miejsca i czasu)
- omamy i iluzje (gł. wzrokowe)
- silne drżenia mięśniowe
inne:
urojenia (dziania się, prześladowcze)
obj białej kartki,
obj liepmanna
inne jak w zesp abstynencyjnym
nasilają się wieczorem
delirium tremens - leczenie
- BDZ - np 30-60g diazepamu
- haloperidol -jeśli nasilone obj wytwórcze
- wit. B1 i B6
(zawsze B1 przed podaniem glukozy -inaczej grozi kwasicą) - w razie potrzeby: leki p/padaczkowe
- płynoterapia iv
(zbyt szybkie wyrównanie hipoNa grozi mielinolizą mostu)
przewlekła haluzynoza alkoholowa
gł. omamy słuchowe (głosy osądzające, stawiające zarzuty i broniące pacjenta w 3ciej osobie, namawiające do samobójstwa)
ew. wtórnie urojeniowe
zespół Korsakowa
=alkoholowy zesp amnestyczny
niedobór B1
konfabulacje
zaburzona pamięć krótkotrwała, niedawne zdarzenia; brak możliwości nauczenia się nowych rzeczy/informacji
zachowana pamięć zdarzeń dawnych, operacyjna.
często towarzyszą: polineuropatia obwodowa, encefalopatia Wernickego
encefalopatia Wernickiego
ostry zespół neurologiczny
oczopląs
podwójne widzenie
ataksja
zaburz świadomości
polineuropatia obwodowa
opioidy - leczenie substytucyjne
- metadon - cz. agonista rec. μ
- buprenorfina - cz. agonista rec. μ i cz. antagonista rec. κ
opioidy - działanie
ukł nagrody - euforia
↓lęku, napięcia
przeciwbólowe
wąskie źrenice
powodują świąd
nasilają nudności i wymioty
zahamowanie perystaltyki PP, kaszlu, ośrodka oddechowego, krążenia i czuwania
opioidy - obj przedawkowania
SPOWOLNIENIE WSZYSTKIEGO
apatia,
upośledzenie zdolności oceny, pamięci, uwagi,
spowolnienie/pobudzenie psychomotoryczne
zaburz świadomości
szpilkowate źrenice niereagujące na światło
zatrzymanie oddechu przy wyczuwalnym tętnie (patognomoniczne)
bradypnoe
bradykardia, hipotensja
opioidy - zespół abstynencyjny
nie jest zagrożeniem życia (w przeciwieństiwe do alkoholowego i benzodiazepinowego)
początek po 6-12h
szczyt po 48-72h
koniec po 7-10 dniach
objawy grypopodobne
szerokie źrenice
niepokój psychoruchowy, lęk
↑HR, BP
bezsenność
potliwość
“gęsia skórka”
biegunka i wymioty
głód narkotykowy
kanabinole - działanie
1) Zaczerwienienie spojówek.
2) Wzrost HR i obniżenie BP.
3) Zwiększenie apetytu.
4) Zawroty głowy i zaburzenia równowagi i koordynacji.
5) Suchość śluzówek, kaszel.
kanabinole - zesp abstynencyjny
łagodny, bo powoli uwalniają się z tkanki tłuszczowej
obj po 24h, szczyt po 3 dniach, koniec po 2tyg
– głód psychiczny kanabinoli,
– rozdrażnienie,
– bezsenność,
– lęk,
– spadek łaknienia.
halucynogeny (7)
LSD (+)S, D
ketamina (-)NMDA
psylocybina (+)S
meskalina
fencyklidyna (angel dust) (-)NMDA
mdma
ayahuaska
uzależnienie krzyżowe
BDZ lub barbiturany - z alkoholem
pojęcie farmakologiczne
jedna substancja niweluje objawy zesp abstynencyjnego drugiej
oraz uzależnienie od jednej powoduje, że łatwiej uzależnić się od drugiej
benzodiazepiny - działanie
– uspokajające -czasem euforia
– nasenne (aż do śpiączki)
– przeciwlękowe,
– przeciwdrgawkowe,
– zmniejszające napięcie mięśniowe.
inne
zahamowanie ośrodka oddechowego
bełkotliwa mowa
ataksja, niepewny chód, zaburz równowagi
zaburz pamięci i uwagi
spadek BP
oczopląs
benzodiazepiny - zesp abstynencyjny
zagrożenie życia
– niepokój i lęk (mylony z lękiem pierwotnym)
– nadwrażliwość na bodźce słuchowe i światło,
– zaburzenia pamięci i koncentracji,
– wzrost HR i BP,
– wzmożona potliwość,
– napady drgawkowe, majaczenie.
BDZ - terapia uzależnienia
podawanie bdz o dłuższym czasie działania (np diazepam), stopniowe zmniejszanie dawki
*skala Tyrera - sztywne ramy czasowe
jeśli napady drgawkowe (“odstawienne”) - karbamazepina, walproiniany
ew leki p/depresyjne
psychoterapia (osobowość bierno-zależna)
stymulanty (5)
amfetamina (↑D, NA, S)
metamfetamina
kokaina (↑D, NA, S)
MDMA
pseudoefedryna
stymulanty -działanie
1) Podwyższenie nastroju i euforia.
2) Zwiększenie energii, pewności siebie i czujności.
3) Zniesienie zmęczenia.
4) Wzrost napędu, pobudzenie, słowotok.
5) Obniżenie progu agresji.
6) Zmniejszenie apetytu.
7) Niekiedy iluzje, omamy, urojenia, lęk i napady paniki.
8) Wzrost BP i HR, temperatury ciała.
9) Skurcz naczyń wieńcowych.
10) Rozszerzenie źrenic.
11) Rozkurcz oskrzeli.
przedawkowanie - zesp serotoninegriczny, rabdomioliza
BDZ - odtrutka
Flumazenil
zwykle początkowo 0,2-1mg; krótki T1/2
halucynogeny - działanie
1) Omamy (wzrokowe, ew słuchowe, dotykowe).
2) Zniekształcenia spostrzegania
(np. dźwięki są widziane, kolory słyszane).
3) Euforia, wahania nastroju.
4) Urojenia.
5) Lęk i napad paniki – „bad trip”
(działanie na układ współczulny).
6) Wzrost: temperatury ciała, potliwości.
7) Wzrost: BP i HR.
8) Rozszerzenie źrenic.
9) Drżenie mięśniowe.
10) Nudności i wymioty.
11) Oczopląs obrotowy po fencyklidynie.
nie rozwija się zależność fizyczna
nie opisano zespołu abstynencyjnego
skala Fagerstroma
uzależnienie od nikotyny
0-3 słabe
4-6 średnie
7-10 silne
skala Schneider
ocena motywacji w rzucaniu palenia
< 7 trzeba pomóc w zwiększeniu motywacji
>= 7 większa szansa na rzucenie palenia
tytoń - leczenie uzależnienia
5P
Bupropion (↑D, NA)
lotne rozpuszczalniki - działanie
(+)GABA - tłumiąco na OUN
1) Działają szybko, efekt utrzymuje się ok. 30 min.
2) Euforia.
3) Halucynacje.
4) Lęk.
5) Niewyraźna mowa.
6) Agresja.
7) Zaburzenia koordynacji.
8) Oczopląs.
9) Zaburzenia świadomości
10) Światłowstręt, nieostre widzenie.
11) Ból i zawroty głowy.
12) Wzrost HR.
13) Nudności, wymioty.
14) Katar, podrażnienie spojówek, łzawienie.
lotne rozpuszczalniki - zespół abstynencyjny
u 50%,
po 2 dniach
– bezsenność,
drażliwość, napady złości, przygnębienie (do kilku tyg)
– niepokój,
– uczucie wyczerpania,
– halucynacje,
– drżenia i kurcze mięśniowe,
– nudności i bóle brzucha,
– bóle głowy.
Najczęściej objawy są niespecyficzne i słabo wyrażone.
Rzadko:
– objawy psychotyczne (np. majaczenie po odstawieniu toluenu).
lotne rozpuszczalniki - zgony młodzieży
wśród 15 latków:
10% zgonów bezpośrednio
20% zgonów przez zachowania gwałtowne
Pojęcie schizofrenia
wprowadził Eugen Bleuler na początku XX w
“rozszczepienie umysłu”
“dementia praecox”
objawy osiowe schizofrenii wg Bleulera
4A
1. Autyzm – skupienie na życiu wewnętrznym, wycofanie się z rzeczywistości.
2. Afekt tępy – sztywność emocjonalna, skąpa ekspresja nie odzwierciedla przeżyć wewnętrznych, „chłód uczuciowy”.
3. Objawy „Ambi” – ambiwalencja, ambisentencja, ambitendencja.
4. Zaburzenia Asocjacji – rozkojarzenie myślenia i wypowiedzi.
złośliwy zespół neuroleptyczny
u 1% leczonych neuroleptykami
śmiertelność 10%
leczenie: odstawić neuroleptyki, OIT, ew dantrolen, objawowe
epidemiologia: młodzi M; pierwsze 4 tyg leczenia neuroleptykami
zaburz ukł autonomicznego:
↑temp ciała
wahania BP, tachykardia, zaburz rytmu serca
dyzuria lub nietrzymanie moczu
motorycznego:
najpierw pobudzenie, potem spowolnienie (akineza),
zwiększone napięcie mięśni - katalepsja, opistotonus, przymusowe ustawienie gałek ocznych,
ruchy mimowolne, drgawki,
zaburz świadomości
↑fosfataza kreatyninowa, leukocytoza
różnicowanie: katatonia
majaczenie
zespół objawów
jakościowe zaburzenia świadomości
zaburzona orientacja allopsychiczna
zaburz pamięci świeżej
iluzje
czasami omamy (uwaga na omamy słuchowe imperatywne -ryzyko samobójstwa)
urojeniowa interpretacja iluzji/omamów
urojenia “dziania się”
zaburzenia psychoruchowe (nadmierna aktywność lub spowolnienie)
zaburz snu
nasilenie objawów wieczorem, w nocy
Zaburz przekaźnictwa cholinergicznego
schizofrenia - rozpoznanie ICD (F20)
min. 1 mies:
albo min. 1 z następujących:
- echo myśli, nasyłanie i zabieranie myśli;
- urojenia: oddziaływania, owładnięcia; spostrzeżenie urojeniowe
- głosy omamowe komentujące, w tym pseudohalucynacje z części ciała
- urojenia niemożliwe do zaistnienia;
albo min. 2:
- utrwalone (codziennie przez 1mies) omamy i zwiewne urojenia; lub utrwalone myśli nadwartościowe
- neologizmy, przerwy, wstawki w toku myślenia; rozkojarzenie, niedostosowanie wypowiedzi
- zachowania katatoniczne: pobudzenie, zastyganie, katalepsja, mutyzm, negatywizm, osłupienie
- objawy negatywne: apatia, alogia, płytki afekt (wykluczyć depresję i działanie neuroleptyków)
min. 6mies po odstawieniu substancji psychoaktywnych
nie można rozpoznać podczas: epizodu maniakalnego, depresyjnego, choroby organicznej mózgu
schizofrenia - zmiany anatomiczne w mózgu
powiększenie komór bocznych, hipofrontalność, zmniejszenie objętości całego mózgu
schizofrenia - teoria neurorozwojowa
Nancy Andreasen
schizofrenia ma charakter wtórny do deficytów funkcji poznawczych w wyniku uszkodzenia OUN w okresie życia płodowego
schizofrenia - etiologia
teoria podatność-stres
zaburzenie migracji neuronów w okresie okołoporodowym
zjawisko pruningu - niszczenia, przerzedzania neuronów - w okresie intensywnego rozwoju OUN (od wczesnego dzieciństwa do okresu dojrzewania)
schizofrenia a dopamina
szlak mezolimbiczny - nadmierna aktywacja dopaminergiczna - objawy pozytywne psychozy
szlak mezokortykalny - obniżenie uwalniania dopaminy - objawy negatywe
alogia
zaburzenie struktury (funkcji) myślenia
zubożenie myślenia
trudności z organizacją toku myślenia
ograniczenie ilości/treści wypowiedzi
akatyzja
subiektywne poczucie niepokoju
z nadpobudliwością ruchową (nasilenie 1/3)
DN neuroleptyków
depersonalizacja
poczucie obcości samego siebie
poczucie, że własne przeżycia i uczucia oddalają się, giną
zespół serotoninowy
przyczyna: leki i interakcje
SSRI, MAO (moklobemid),
TLPD, trazodon, lit, dekstrometorfan, tramadol, fentanyl, metoklopramid, ondansetron, sumatryptan, walproinian, MDMA, LSD, amfetamina
zaburz świadomości, pobudzenie, sztywność (↑napięcia mm), ↑odruchów święgnistych, hipertermia, tachykardia, tachypnoe, zlewne poty, dreszcze, biegunka, wymioty,
kwasica metaboliczna
powikłania: DIC, rabdomioliza (↑K+), NN
leczenie: odstawienie “leków serotoninowych”, nawodnienie, wyrównanie elektrolitów, BDZ, schładzanie, alkalizacja moczu (NaHCO3)
NIE DAWAĆ: nlpz, dantrolenu
lęk antycypacyjny
“lęk przed lękiem”
charakterystyczny dla zaburzeń lękowych z napadami lęku
-obawa przed kolejnym napadem lęku; może wystąpić na długo przed napadem
zaburzenia lękowe uogólnione (GAD) - okres czasu ICD
min. 6 mies
GAD - epidemiologia
K > M
początek 30-40 lat
1-3% populacji
u 80% współwystępowanie: depresji, innych zaburz lękowych
abulia
osłabienie woli
spadek chęci do myślenia i działania
obojętność na skutki swojego działania
ostra śmiertelna katatonia
hipertermia ośrodkowa
leukocytoza, ↑CK
sztywność mm
utrata przytomności
niewydolność narządowa
zgon
formalne zaburzenia myślenia
= zaburzenia formy
I. struktury (funkcji)
1. alogia
2. myślenie paralogiczne
- magiczne
- neologizmy
3. myślenie niekomunikatywne
- dereistyczne
- autystyczne
4. rozkojarzenie myślenia
II. toku
arypiprazol
MAŁE RYZYKO przyrostu wagi ciała i hiperprolaktynemii
dział p/maniakalne
DN: akatyzje
klozapina
atypowy neuroleptyk
wsk: m.in. lekooporne schizofrenia, ChAD
DN: agranulocytoza -niebezpieczna dla życia -obligatoryjna kontrola morfologii
najczęstsze DN: częstoskurcz, senność, uspokojenie, zawroty głowy, zesp metaboliczny
p/wsk: padaczka (obniża próg drgawkowy)
schizofrenia - leki I rzutu
olanzapina
risperidon
działanie vs wola
wola jest uświadomiona
oba dążą do zaspokojenia pragnień
abulia vs awolicja
awolicja jest bardziej nasilonym stanem - chory może się nie myć, nie wstawać, nie przygotowywać posiłków
zaburz woli i działania - ilościowe
osłabienie (abulia, awolicja)
podwyższenie (w manii)
stupor (osłupienie)
zaburz woli i działania - jakościowe
stereotypie słowne
echolalia/echopraksja
apraksja
kompulsje
automatyzm nakazowy
ambitendencja
katalepsja
negatywizm bierny/czynny
dezorganizacja - utrata zdolności do podejmowania celowych działań, może utrudniać codzienne funkcjonowanie
rozróżnienie schizofrenii i CHAD - kto?
Emil Kraepelin
(elementy wspólne: zaburz nastroju, psychotyczne)
zaburz schizotypowe - czas wg ICD i epidemiologia
min. 2 lata
3-4% populacji
początek 20-30lat
uporczywe (utrwalone) zaburzenia urojeniowe
urojenia usystematyzowane = możliwe do zaistnienia; najczęściej prześladowcze
dot jednego aspektu życia; poza tym pacjent może funkcjonować normalnie
min. 3 mies
syntymiczni do wypowiadanych treści
podejmują działania (np. zgłoszenie na policję)
początek 40-50lat
predyspozycje: osobowość paranoiczna
0,05% populacji
paranoiczne vs paranoidalne
paranoiczne = logiczne (usystematyzowane)
paranoidalne = absurdalne (nieusystematyzowane)
zespół Ekboma
“obłęd pasożytniczy”
należy do zaburzeń urojeniowych
w OCD lub schizofrenii lub narkotyki (meta, feta)
dysmorfofobia urojeniowa
przekonanie o nieodpowiednim wyglądzie zewnętrznym,
pomimo braku faktycznych defektów urody
np. w anorexia nervosa
zespół Cotarda
urojenia nihilistyczne, przekonania o uszkodzeniu, zaniku,
nieobecności narządów wewnętrznych
np. w głębokiej depresji
zespoły urojeniowe błędnej identyfikacji osób
np. w schizofrenii
- Capgrasa - “ktoś podmienił bliską osobę i podszywa się pod nią”
- Fregoliego - “ktoś cały czas mnie śledzi wcielając się w różne osoby”
- Zespół przemiany - “ludzie wokół mnie zamieniają się wyglądem i tożsamością”
- Zespół własnego sobowtóra
zespół Gansera
należy do zaburz dysocjacyjnych (konwersyjnych)
“psychoza więzienna”
-często dot osób oskarżonych, którym grozi więzienie
przypomina świadome udawanie choroby psychicznej -rażąco błędne odpowiedzi na powszechnie znane fakty (2+2=5)
należy różnicować z symulacją
Ostre i przemijające zaburzenia psychotyczne
20-30rż
rozwija się w <2tyg i trwa <2tyg
może mieć związek z traumatycznym doświadczeniem
urojenia prześladowcze/religijne
omamy wzrokowe i słuchowe,
zaburz postrzegania, rozkojarzenie
TK głowy - wykluczyć chorobę organiczną
może nawracać - wtedy należy rozważyć diagnozę schizofrenii
zaburzenie schizoafektywne
jednocześnie wsytępują:
objawy schizofrenii min. 2tyg
+
spełnia kryteria jednego z zaburzeń afektu (manii, ChAD, depresji)
30-40lat
K>M
rokuje lepiej niż schizofrenia
- typ maniakalny (rzadszy, lepiej rokuje)
leczenie: neuroleptyk + walproinian (normotymik) - typ depresyjny
neuroleptyk + SSRI / SNRI
+ karbamazepina (normotymik) - typ mieszany
Epizod manii - kryteria
Min. 7 dni
3 z 9:
1. ↑aktywność
2. gadatliwość
3. ↓potrzeba snu
4. Utrata zahamowań społecznych - zachowania niestosowne*
5. Lekkomyślność
6. ↑energia seksualna
7. ciągłe zmiany planów*
8. poczucie wyższości*
9. przyspieszenie myślenia / gonitwa*
Epizod hipomanii - kryteria
Min. 4 dni
3 z 7:
1. ↑aktywność
2. Gadatliwość
3. Trudności w koncentracji*
4.↓potrzeba snu
5. ↑energia seksualna
6. Lekkomyślność
7. Łatwość kontaktów z innymi*
Wykluczyć: manię, ChAD, depresję, cyklotymię, anoreksję; sub psychoaktywne, ch organiczną
ChAD epidemiologia
2% populacji
K=M
począteknajczęściej ok. 30rż
Najczęstsza przypadłość psychiczna u uzależnionych od SPA (u 30%)
ChAD etiologia
Genetyczna
(70% u bliźniąt monozygotycznych, niektóre geny wspólne ze schizofrenią)
Kindling w ciałach migdałowatych
↑D, NA
Zaburz osi stresu, tarczycowej, ukł odpornościowego
Zmiany strukturalne w mózgu
ChAD - rozpoznanie (F31)
Od 2go epizodu afektywnego: hipomanii, manii, epizodu depresyjnego, mieszanego
(W tym min.1 inny niż depresyjny)
Wykluczyć: SPA, chorobę organiczną
ChAD - typy
Typ I
Min. 1 epizod manii + 1 epizod depresji
(Ew tylko epizody manii)
Typ II
Min. 1 epizod HIPOmanii + 1 epizod depresji
(Nigdy nie wystąpiła mania)
K>M
Rapid cycling - u 15%
Min. 4 epizody afektywne / rok
U 2/3 pacjentów po wieloletnim przebiegu klasycznym
(K>M, częściej po typie II)
ChAD - czas trwania epizodów afektywnych
Epizod depresyjny - średnio 4-9 mies;
Maniakalny - śr. 2-5 mies
Śr. proporcja: depresyjny 4 : mania 1
ChAD - cechy epizodu depresyjnego
- Częste nawroty
- Lekooporność przy leczeniu p/depresyjnym
- Cechy psychozy
- Próby samobójcze
- Młody wiek - 1szy epizod <25rż
- Drażliwość
- Nadmierna senność
- Szybkie (godz/dni) narastanie i ustępowanie objawów
- ChAD/samobójstwa w rodzinie
ChAD - przebieg i rokowanie
Nawroty w 100%
Średnio ok. 10 epizodów w ciągu życia
Rokowanie w przypadku leczenia - pomyślne
15% samobójstwo
ChAD - leczenie epizodu manii
LPP + normotymik
(Lub 2w1: arypiprazol)
ChAD - leczenie epizodu depresyjnego
Ryzyko manii, zwłaszcza w typie I
Większe przy TLPD i wenlafaksynie, niż SSRI
Lekka/umiarkowana: normotymik o dział p/depr (lamotrygina, kwetiapina, lit)
+ ew LPD
Ciężka z obj psychotycznymi: neuroleptyk (olanzapina, kwetiapina)
+ ew elektrowstrząsy
ChAD - leczenie przewlekłe
- Lit
Ryzyko niedoczynności tarczycy
Jeśli brak efektu po roku, dodać inny normotymik
Postacie atypowe - walproinian, karbamazepina
Rapid cycling - lit + karbamazepina /walproinian
Lekooporność: klozapina
pamięć proceduralna
długotrwała, przechowuje informacje np o tym jak wiąże się buty, prowadzi rower czy samochód.
czynności, które niekoniecznie umiemy zwerbalizować, ale umiemy zrobić
pamięć operacyjna
krótkotrwała,
umożliwia przechowywanie kilku informacji naraz, w celu wykonania bardziej złożonego, aktualnego zadania: np przy uczeniu się, prowadzeniu samochodu
Zaburzenia neurorozwojowe ICD-11
zaburzenia:
rozwoju intelektualnego
rozwoju mowy
uczenia się
koordynacji ruchowej
dot. tików
neurorozwojowe spowodowane używaniem alkoholu przez rodzica
ADHD
spektrum autyzmu
stereotypie ruchowe
autyzm wczesnodziecięcy - kryteria i epidemiologia
zaburzenie rozwoju pojawiające się przed 3 rż.:
1. interakcje społeczne
2. komunikacja
3. stereotypowe zachowania i zainteresowania
75% niepełnosprawność intelektualna
+ fobie, zaburzenia snu i odżywiania, napady agresji/złości,
należy do: Całościowych zaburzeń rozwojowych (F84)
1% dzieci
M 4x > K
Zaburzenia zachowania
- nawyków i popędów
- piromania, kleptomania, trichotillomania, patologiczny hazard - identyfikacji płciowej
- transseksualizm
- transwestycyzm o typie podwójnej roli - preferencji seksualnych (parafilie)
- fetyszyzm, ekshibicjonizm, sadomasochizm, pedofilia, oglądactwo, transwestycyzm fetyszystyczny - rozwoju i orientacji seksualnej
- pozorowania
-munchhausen
ChAD - zmiany w mózgu anatomiczne i czynnościowe
kora czołowa - mniejsza objętość, mniejsza aktywacja
hipokamp - mniejsza objętość, większa aktywacja
przednia kora zakrętu obręczy - mniejsza aktywacja
jakie SPA można wykryć w moczu
kokaina, amfetamina
fencyklidyna
kanabinole
opiaty
BDZ, barbiturany
metakwalon
atypowe neuroleptyki - największe ryzyko hiperprolaktynemii
risperidon
amisulpryd
Zaburzenia osobowości predysponujące do schizofrenii
schizotypowa, schizoidalna, paranoiczna
neurastenia
zaburzenie nerwicowe
- zmęczenie po każdym wysiłku mentalnym, z zauważalnym spadkiem efektywności działania
albo bóle mięśni po każdym wysiłku fizycznym, niemożliwość zrelaksowania się - min. 2: zawroty głowy, bóle mięśni, dyspepsja, bóle napięciowe głowy, zaburzenia snu, niemożliwość zrelaksowania się, drażliwość
OCD - różnicowanie
depresja
schizofrenia
z Touretta
epizod depresyjny - rozpoznanie
przez min. 2 tygodnie:
min. 2/3 kryteria podstawowe
1. obniżenie nastroju
2. anhedonia i utrata zainteresowań
3. brak energii, męczliwość, zmniejszenie aktywności
+ min. 2 dodatkowe:
1. zaburz koncentracji
2. niska samoocena, mała wiara w siebie
3. poczucie winy
4. pesymistyczna przyszłość
5. zaburzenia snu
6. zmniejszenie apetytu
7. myśli i działania samobójcze
zaburzenia depresyjne nawracające - rozpoznanie
(=ChAJ)
min. 2 epizody depresji oddzielone od siebie min. 2 miesiącami remisji
brak epizodu hipomanii/manii w przeszłości
depresja atypowa
“na odwrót”: zwiększona senność i łaknienie,
gorsze samopoczucie wieczorem
reaktywność nastroju
depresja melancholijna (typowa)
smutek i anhedonia
złe samopoczucie rano i wczesne budzenie się,
chudnięcie, utrata apetytu
depresja w następstwie żałoby
> 2mies po śmierci
depresja psychotyczna
urojenia: winy, hipochondryczne, nihilistyczne (z. Cotarda)
depresja maskowana
typowe obj są w małym nasileniu
najważniejsze objawy:
- somatyczne: dławica piersiwa stabilna, ból, świąd, IBS, RLS
- psychopatologiczne: fobie, zaburzenia odżywiania i snu, używanie SPA, natręctwa, zaburzenia lękowe
depresja - skale oceniające nasilenie
Becka
Hamiltona
Montgomery-Asberg
GDS– Geriatryczna
zaburz depresyjne nawracające - ryzyko kolejnego epizodu depresji
50-60%
ChAJ - ryzyko samobójstwa
15-20%
depresja - leczenie
1 rzut: sertralina (lub escitalopram?)
ew: + inny LPD, zamiana, augmentacja (czyli +lek potencjalizator)
psychotyczna: + olanzapina/kwetiapina
ciężka, lekooporna: elektrowstrząsy
uporczywe zaburzenia nastroju
cyklotymia
dystymia
cyklotymia
naprzemiennie subdepresja i hipomania
(nigdy depresja ani mania)
min. 2 lata
(*u dzieci 1 rok)
bez związku z wydarzeniami życiowymi
u 1/3 rozwinie się ChAD
podwójna depresja
epizod depresji u osoby cierpiącej na dystymię
dystymia
min. 2 lata
(*u dzieci 1 rok)
3 z objawów:
- zmniejszenie energii,
- bezsenność,
- brak wiary w siebie,
- problemy z koncentracją,
- płaczliwość,
- anhedonia,
- poczucie bezradności,
- pesymizm,
- nieradzenie sobie z codziennością,
- wycofanie społeczne,
- zmniejszona rozmowność
samobójstwa - epidemiologia
2% przyczyn zgonów globalnie
(80% w krajach nisko- i średnio- rozwiniętych)
2ga przyczyna zgonów (8,5%) w wieku 15-29 lat
(1sza to wypadki komunikacyjne)
90% ma zaburzenia psychiczne
samobójstwa a zaburz psychiczne
od najczęstszych:
zaburz afektywne
nadużywanie SPA (także u rodzica)
schizofrenia
zaburz osobowości, zwł. borderline
leki zmniejszające ryzyko samobójstwa
lit
klozapina
zaburz nerwicowe (6)
F40 - F48
30% - jeden epizod w życiu
po ok. 1-3%:
fobia
inne zaburz lękowe (z napadami lęku, lęk uogólniony)
OCD
reakcja na ciężki stres (w tym PTSD) i zaburz adaptacyjne
dysocjacyjne (konwersyjne)
somatoformiczne (hipochondryczne, somatyzacyjne)
inne zaburz nerwicowe (neurastenia; zesp depersonalizacja-derealizacja)
fobie
- agorafobia
- fobia społeczna
(przed oceną, ośmieszeniem się) - fobie specyficzne
zaburz lękowe - leczenie
- CBT
- farmakologiczne:
doraźne - krótkodziałające BDZ (alprazolam, lorazepam, oksazepam)
długotrwałe - SSRI, wenlafaksyna (w OCD wyższe dawki)
2gi rzut: p/padaczkowe (pregabalina)
hydroksyzyna
obj wegetatywne: b-blokery (propranolol?)
OCD - epidemiologia
2-3% populacji
K=M
OCD - główne tematy obsesji i kompulsji
obsesje: zachowanie czystości, seks, religia, agresja
kompulsje: sprawdzanie, zachowanie czystości, liczenie
OCD rozpoznanie
obsesje i/lub kompulsje większość dni przez 2 tygodnie
powodują cierpienie pacjenta i pogorszenie funkcjonowania
OCD przebieg
przewlekły i nawracający (w sytuacjach stresowych)
OCD skala
Yale-Brown
OCD leczenie
- SSRI w wysokich dawkach
ew SNRI, TLPD (klomipramina)
ew arypiprazol, risperidon
ew leki uspokakające, nasenne
- CBT
PANDAS
choroba autoimmuno u dzieci
po streptokoku B-hemolizującym
pląsawica Synhama + OCD
ostra reakcja na stres
rozwija się kilka minut po zdarzeniu
trwa kilka godzin lub 2-3dni
zawężenie świadomości, orientacji
pamięci, uwagi
stupor dysocjacyjny/pobudzenie
obj wegeatywne
Zespół tresu pourazowego (PTSD) - inf ogólne
rozwija się w ciągu kilku tyg-6mies po zdarzeniu (które dla każdego stanowiłoby bardzo trudną sytuację)
u 7-25% osób po zdarzeniu traumatycznym
u 15% dorosłych polaków
u większości obj ustąpią całkowicie
u niewilkiej części powstaną trwałe zmiany osobowości
PTSD - czynniki ryzyka
zaburz psychiczne (afektywne, lękowe)
K 2x>M
osobowość anankastyczna, asteniczna, chwiejna emocjonalnie
podatność genetyczna, rodzinna
wcześniejsze traumy
PTSD - objawy
reminescencje
odizolowanie od ludzi, “otępienie” uczuciowe
anhedonia
wybuchy agresji i paniki
unikanie sytuacji przypominających zdarzenie traumatyczne
wzmożone czuwanie, bezsenność
lęk, depresja, myśli samobójcze
nadużywanie alk i leków
Zaburzenia adaptacyjne - kryterium czasowe
Rozwijają się w ciągu miesiąca od stresującego wydarzenia
Czas trwania - max. 6 miesięcy
(Jeśli >6mies —> diag w kierunku depresji)
Zaburz adaptacyjne - leczenie
Anksjolityki - hydroksyzyna, BDZ
PTSD - leczenie
- Głównie p/depresyjne
Ew: normotymiki, neuroleptyki atypowe,
CBT
Zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne) - podtypy
- Amnezja dysocjacyjna
- Fuga dysocjacyjna
- Osłupienie (stupor) dysocjacyjny
- Trans i opętanie
- dysocjacyjne zaburzenie ruchu
- Drgawki dysocjacyjne
- dysocjacyjne znieczulenie i utrata czucia zmysłowego
- Inne
- Zespół Gansera
- Osobowość mnoga
Zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne) - definicja
Utrata integracji z własną tożsamością, wspomnieniami, doznaniami, kontrolną ruchów dowolnych.
Odzwierciedlenie tego jak pacjent wyobraża sobie daną chorobę
Wykluczyć: chorobę somatyczną (w tym neurologiczną), inną psychiczną, symulację
K (60%) > M
Zaburzenie somatyzacyjne - kryterium czasowe
Min. 2 lata
pacjent skupia się na objawach
Zaburzenie hipochondryczne - czas
Min. 6 mies
Pacjent jest przekonany, że choruje na poważną chorobę somatyczną
dysmorfofobia
należy do zaburzeń hipochondrycznych
zaburzenie obrazu ciała, nadmierne skupienie się na wybranym elemencie
NIE dot. masy ciała lub obawy o nadmiar tkanki tłuszczowej
anorexia nervosa - rozpoznanie
- spadek masy ciała o 15% względem prawidłowego lub BMI =< 17,5 (u dzieci -brak przyrostu)
- celowe chudnięcie
- K -utrata miesiączki
M -utrata zainteresowań seksualnych i potencji - obawa o przytycie i zaburz obraz własnego ciała
- nie spełnia kryteriów bulimia nervosa
anorexia nervosa -epidemiologia
15-30 lat
0,5-1% adolescentów
0,6% dorosłych
K 10-20x > M
rokowania:
30% wyleczonych
30% polepszenie stanu
40% obj dalej obecne
10-20% - śmierć
anorexia nervosa - typy
- restrykcyjny
- bulimiczny
anorexia nervosa - czynniki niekorzystne rokowniczo
wymiotowanie
napady objadania się
przewlekłe i kompulsywne objawy
nieprawidłowy rozwój już przed chorobą
anorexia nervosa - etiologia
zgodność 66% u bliźniąt monozygotycznych
osobowość: anankastyczna, histrioniczna, schizoidalna
rodzina: sztywne relacje, dominująca matka i bierny ojciec, ograniczanie autonomii dziecka, formalizacja procesu wychowania
zaburz odżywiania - konsekwensje somatyczne
wydłużenie QT, wypadanie płatka zastawki mitralnej
hipoK, Na, Ca, F, Mg
zasadowica hipochloremiczna
PChN
hipo- LH, FSH, GnRH, tyroksyna, testosteron
hiper- GH, kortyzol
zapalenie przełyku, krwawienia z żołądka
anemia, leukopenia, trombocytopenia
zaburzenia odżywiania - wsk do hospitalizacji
m.c. <75% wartości należnej
lub BMI <13
i odmowa przyjęcia posiłków
dorośli: HR <40, BP < 90/60, niedociśnienie ortostatyczne
dzieci: HR <50, BP <80/50, niedociśnienie ortostatyczne,
Glu <60mg/dl, K< 3
zaburzenia elektrolitowe
temp <36 stC
zaburz funkcji nerek, wątroby, ukł krążenia
infekcje
inne zaburz psych.: napady lęku, uzależnienie od alk lub SPA
nasilone objawy bulimii
jadłowstręp psychiczny atypowy
m.in.: pacjentka może uważać swoje ciało za “zbyt chude”, ale nie jest w stanie zaprzestać ograniczenia jedzenia
bulimia nervosa - rozpoznanie
przejadanie się, min 2/tydzien przez 3 mies
zachowania kompensujące: wymioty, przeczyszczanie, głodzenie, leki hamujące apetyt, hh tarczycowe, diuretyki
uporczywa koncentracja na jedzeniu, poczucie przymusu jedzenia
ocenianie siebie jako osoby otyłej, strach przed przytyciem,
bulimia - epidemiologia
2-3% społeczeństwa -częstsza niż anorexia
1-3% kobiet
0,1% M (coraz więcej)
współwystępują:
borderline
zaburz afektywne, lękowe
uzależnienia od SPA, alk
PTSD
bulimia - rokowania
25% remisja
25% przewlekle
śmierć u 0,7% -znacznie mniej niż w anorexii
zaburz odżywiania - leczenie farmakologiczne
SSRI - fluoksetyna (zwł. w bulimii - zmniejsza apetyt)
P/WSK: BMI <15
zaburz snu - podział
dyssomnie - zaburz jakości, ilości i pory snu
- insomnia
- hipersomnia - narkolepsja / idiopatyczna
- RLS
- bezdech senny
parasomnie - dot. zjawisk w poszczególnej fazie snu
- lęki, somnambulizm (NREM)
- koszmary, zaburzenia zachowania (REM)
insomnia - czas
przygodna - do kilku dni
krótkotrwała - do 4tyg
-obie przez stres /chorobę somatyczną
przewlekła - min. 3x/tydz przez 1mies
RLS
dyssomnia
5% populacji
10% po 65rż
- idiopatyczna
- początek 20-30rż
- leczenie: L-dopa - wtórna (50%)
- niedobór Fe, Mg,
- NN
- polineuropatie
- leki p/psychotyczne
somnambulizm
parasomnia
w fazie NREM
w pierwszej połowie nocy
najczęściej 4-10 lat (w tej grupie 30% ma min. 1 epizod)
powtarzające się epizody sennowłóctwa
obniżona świadomość i reaktywność
oczy otwarte, powierzchowny kontakt
niepamięć epizodu
leczenie:
-drzemki w ciągu dnia
-ostatecznie: mała dawka BDZ klonazepamu
lęki nocne
u 30% dzieci 4-12 lat
obudzenie z krzykiem i dezorientacją
max 10min
pierwsza 1/3 nocy
dziecko nie przeżywa ich świadomie, zasypia, po wybudzeniu ograniczona pamięć
leczenie: drzemki w ciągu dnia
koszmary senne
10-50% dzieci 3-5 lat
1% dorosłych 1x/tydz
jedno z kryteriów PTSD
w przeciwieństwie do lęków, treść jest pamiętana po wybudzeniu
leczenie:
psychoterapia
SSRI lub TLPD (hamują sen REM)
zaburzenia zachowania podczas snu REM
w drugiej połowie nocy (kiedy sen REM się wydłuża)
kopanie, miotanie
w reakcji na marzenia senne
bo OUN nie wyłącza napięcia mięśniowego tak jak powinien
0,5% populacji
zwykle po 50rż
ew. małe dawki klonazepamu
Zaburzenia seksualne - K vs M
u 43% K
najczęściej: brak / utrata potrzeb seksualnych = zaburzenie pożądania (ok 30% populacji K)
u 46% M
najczęściej: przedwczesny orgazm (ok 37% populacji M)
zaburz seksualne - etiologia
- biologiczna
- hiperprolaktynemia, hipogonadyzm, nadczynność tarczycy
- nikotynizm, nadużywanie alkoholu, narkotyki
- leki psychotropowe (zwł SSRI), hipotensyjne
- cukrzyca, NT, ChNS, udar, SM, choroby narządów płciowych - psychogenna
- społeczno-kulturowa
zaburzenia erekcji
50% - organiczne
15% - psychogenne - tylko w czasie seksu; prawidłowa erekcja rano i przy masturbacji; często depresja
30% - wieloczynnikowo
zaburzenia wytrysku u M
od najczęstszych:
1. przedwczesny
2. wsteczny
3. opóźniony / brak
wytrysk przedwczesny -def
do 15 sek od stosunku / w czasie wzwodu
wytrysk przedwczesny - przyczyny
nadwrażliwość neurogenna członka
za krótkie wędzidełko
nadczynność tarczycy
cukrzyca
częste masturbacje
neurotyczność
impulsywność
wytrysk przedwczesny - leczenie
TLPD - klomipramina
SSRI - sertralina, paroksetyna, fluoksetyna, dapoksetyna;
żele znieczulające żołądź (-kainowe)
osobowość a ego
objawy:
egosyntoniczne - akceptowane przez daną osobę, “zgodne z ego”
egodystoniczne - nieakceptowane
specyficzne zaburz osobowości (F60)
- 9
10-13% populacji spełnia w ciągu życia kryteria zaburz osobowości
schizoidalna 0,75%
paranoiczna 1,5%
dyssocjalna (antyspołeczna) 3% (M 3-10x > K)
chwiejna emocjonalnie (impulsywna / borderline 2%)
histrioniczna 2,5%
anankastyczna 1%
unikająca / lękliwa 0,75%
zależna 3%
inna (w tym: narcystyczna, bierno-agresywna)
osobowość schizoidalna
preferencja samotnictwa
brak potrzeb relacji międzyludzkich
brak zainteresowań seksualnych
znikome działania służące przyjemności
chłód emocjonalny
niewrażliwość względem norm społecznych
niezainteresowanie pochwałami ani krytyką
fantazjowanie i introspekcja
początek w wieku młodzieńczym
cluster A = dziwaczno-ekscentryczne
- do czego predysponują?
paranoiczna
schizoidalna
- zaburzenia urojeniowe
- schizofrenia (rzadko)
- depresja
- zaburz lękowe
zaburzenie schizotypowe
ekscentryk
zaburzenia myślenia i afektu - podobne jak w schizofrenii, ale BRAK typowo występujących tam objawów
myślenie magiczne
osobowość dyssocjalna
5% M i 1% K
nieliczenie się z emocjami innych
brak poczucia winy, wniosków z kary
łatwość nawiązywania relacji, całkowita niemożliwość utrzymania ich
niski próg frustracji i agresji
impulsywność, łamanie prawa, norm społecznych
obwinianie innych, racjonalizacja własnego zachowania
od 15 rż
osobowość dyssocjalna - podtypy
amoralna
aspołeczna
antyspołeczna
psychopatyczna
socjopatyczna
osobowość dyssocjalna - do czego predsponuje?
konflikty z prawem
samookaleczenia
próby samobójcze
nadużywanie SPA
borderline
2%
niestabilność obrazu siebie
uczucie wewnętrznej pustki
intensywne, niestabilne związki prowadzące do kryzysów emocjonalnych
groźby oraz działania: samookaleczenia, próby samobójcze
niejasne cele i preferencje (w tym seksualne)
osobowość chwiejna emocjonalnie - do czego predysponuje?
PTSD
bulimia
OCD
ADHD
epizody psychotyczne
ChAD typ II
depresja
samobójstwa i próby
uzależnienie od SPA
osobowość impulsywna
impulsywność, konfliktowość, agresja
nieumiejętność przewidywania konsekwencji oraz opóźnienia gratyfikacji
labilny nastrój
osobowość histrioniczna
- starania o zwrócenie na siebie uwagi,
- teatralność,
- płytka i chwiejna uczuciowość
- sugestywność,
- niestosowna uwodzicielskość,
- koncentracja na atrakcyjności fizycznej,
- początek w wieku młodzieńczym.
osobowość obsesyjno-kompulsywna = anankastyczna
perfekcjonizm
szczegóły, regulaminy, zasady
sztywność i upór
konformizm
przekonanie że inni ludzi dostosują się do pacjenta /niechęć do pozwalania innym na działanie
wątpliwości, ostrożność
sumienność z zaniedbaniem przyjemności i relacji
natarczywe, niechciane myśli i impulsy (ale NIE osiągają intensywności OCD)
początek w wieku młodzięńczym
osobowość unikająca = lękliwa
- poczucie własnej nieatrakcyjności, niższości społecznej,
- nadwrażliwość na negatywną ocenę,
- niechęć do wchodzenia w bliższe związki, gdy nie mają pewności zaakceptowania,
- ograniczony styl życia – zapewnianie sobie bezpieczeństwa,
- stałe napięcie i niepokój,
- unikanie kontaktów społecznych/zawodowych z obawy przed krytyką, brakiem akceptacji, odrzuceniem,
- początek w wieku młodzieńczym.
osobowość zależna
- obawa przed opuszczeniem,
- ograniczona zdolność podejmowania decyzji bez radzenia się innych
- przenoszenie odpowiedzialności na innych,
- poczucie bezradności w sytuacji osamotnienia z powodu nadmiernej obawy przed niezdolnością do zatroszczenia się o siebie,
- uległość wobec innych,
- początek w wieku młodzieńczym.
osobowość narcystyczna
- nastawienie wielkościowe występujące w sposób STAŁY
- uprzywilejowane przekonanie co do własnej osoby,
- potrzeba bycia podziwianym, nadmierna wrażliwość na krytykę,
- zawyżone poczucie własnej wartości,
egocentryzm, - fantazjowanie o własnych sukcesach,
- tendencja do wykorzystywania innych do własnych celów,
- zazdrość i arogancja.zabu
zaburz osobowości - leczenie
- psychoterapia
borderline - normotymiki, LPP II gen, SSRI
trwałe zmiany osobowości (F62)
po katastrowie / w następstwie choroby psychicznej
min. 2 lata
zaburzenia identyfikacji płciowej
transseksualizm
transwestycyzm
zaburz identyfikacji płciowej w dzieciństwie
transseksualizm
pragnienie życia i bycia akceptowanym jako osoba płci przeciwnej,
- niezadowolenie z własnych anatomicznych cech płciowych i chęć poddania się leczeniu hormonalnemu i operacji zmiany płci.
transwestytyzm
- przebieranie się w odzież płci przeciwnej w celu odczuwania przyjemności, ale bez chęci trwałej zmiany płci i bez podniecenia seksualnego.
zaburz identyfikacji płciowej w dzieciństwie
zaczynające się przed pokwitaniem uporczywe niezadowolenie z własnej płci i chęć posiadania cech płci przeciwnej.
transwestytyzm fetyszystyczny
należy do Zaburzeń Preferencji Seksualnych
- przebieranie się w odzież płci przeciwnej w celu uzyskania podniecenia seksualnego.
jedyna dewiacja seksualna K=M
masochizm
pedofilia
- dominująca skłonność do aktywności seksualnej z dziećmi w wieku przed dojrzewaniem,
- sprawca ma co najmniej 16 lat i jest przynajmniej 5 lat starszy od dziecka,
sprawca: najczęściej M 40-70 lat
ofiary: D 8-10 lat i CH 10-13
hebefilia
stosunki płciowe z dziećmi w wieku 11 - 14 lat, które osiągnęły już dojrzałość płciową.
zaburz dojrzewania seksualnego
osoba cierpi z powodu niepewności dotyczącej własnej tożsamości płciowej lub orientacji seksualnej
egodystoniczna orientacja seksualna
identyfikacja płciowa lub orientacja seksualna nie budzą wątpliwości,
ale są nieakceptowane przez daną osobę
zaburzenia pozorowane
świadome, impulsywne
wytwarzania lub udawanie objawów
w celu wejścia w rolę chorego
osoba nie czerpie korzyści ekonomicznych
munchhausen / by proxy
całościowe zaburzenia rozwoju (4)
autyzm wczesnodziecięcy
zesp Retta
dziecięce zaburz dezintegracyjne
zesp Aspergera
całościowe zaburz rozwoju - etiologia
wczesne: genetyczne / infekcje / powikłania w ciąży lub okołoporodowe
najczęstsza przyczyna genetyczna:
zesp kruchego chr X
ADHD
deficyt uwagi + nadruchliwość + impulsywność
min. w dwóch środowiskach
min. przez 6 mies
zaburz musi mieć znaczny wpływ na funkcjonowanie dziecka
początek obj przed 7 rż (zwykle przed 5 rż)
4-6%
ch=dz (ale częściej rozpoznawane u ch)
ADHD - predyspozycja do rozwinięcia się osobowości…
u chłopców
antyspołecznej
ADHD - farmakoterapia
1rzut: psychostymulanty - metylofenidat albo dekstramferamina
DN: tiki
inne:
atomoksetyna (inhibitor zwrtotnego wychwytu NA)
DN: tachykardia, myśli samobójcze
TLPD, bupropion, klonidyna, guanfacyna
tiki ruchowe - cechy
spontaniczne
nierytmiczne
mimowolne
zaburz tikowe
początek zwykle 2-15 rż
w 50% pierwszy jest pojedyńczy tik ruchowy
zanikają z wiekiem
współwystępowanie: OCD (40%), ADHD (55%)
tiki - podział wg czasu
3-15% przemijające: >1mies, ale <1rok
2-5% przewlekłe ruchowe ALBO wokalne: >1rok
0,1-0,2% z. Gilles de la Tourette: ruchowe ORAZ wokalne >1rok
całościowe zaburz rozwoju - rokowania
u większości poprawa w trakcie życia
10-20% - pogorszenie
niepełnosprawność intelektualna - przyczyny
- z Downa
- FRAX - zesp łamliwego chr X
akceleracja
każde kolejne pokolenie dzieci osiąga szybciej określone stadia rozwojowe
autyzm atypowy
różni się wiekiem (może być >= 3 rż) lub niepełną symptomalogią
Zespół Aspergera
brak zaburzeń intelektualnych
i brak zaburzeń rozwoju mowy
słabe rozumienie stanów psychicznych innych osób
wyraźne objawy po 3 rż
Zespół Retta
mutacja genu na chr X
tylko u DZ
(u chłopców letalna)
prawidłowy rozwój do 5 mż.
ok. 7-24m.ż.: cofnięcie nabytych umiejętności celowych ruchów rąk
zahamowanie wzrostu czaszki
dysfunkcja komunikacji, interakcji społecznych
stereotypie mycia rąk
hiperwentylacja
4rż: ataksja tułowia
80% padaczka
dziecięce zaburzenie dezintegracyjne
= zespół Hellera
prawidłowy rozwój do 2rż
między 3-4rż zaburzenia w min. 2 obszarach:
mowa
interakcje społeczne
zabawa
ruch
oddawanie moczu i stolca
niepełnosprawność intelektualna F70
IQ <70
1-3% populacji
85% w stopniu lekkim
niepełnosprawność intelektualna - podział
w stopniu lekkim
IQ 50-69
wiek mentalny w dorosłości 9-12 lat
społeczny <17
umiarkowanym
IQ 35-49
mentalny 6-9 lat
społeczny <10
znacznym
IQ 20-34
mentalny 3-6 lat
społeczny <8
głębokim
IQ <20
mentalny < 3lat
społeczny <4
f90-98
zaburzenia zachowania i emocji rozpoczynające się zwykle w dzieciństwie i w wieku młodzieńczym
f90 hiperkinetyczne
f91 zaburzenia zachowania
f92 mieszane zaburzenia zachowania i emocji
f93 zaburzenia emocji o początku w dzieciństwie
f94 zaburzenia funkcjonowania społecznego (..w dzieciństwie..)
- mutyzm wybiórczy
f95 tiki
f98 inne
- moczenie mimowolne nieorganiczne
- zanieczyszczanie się kałem nieorganiczne
- pica (w dzieciństwie)
- jąkanie
f91 zaburzenia zachowania
(w dzieciństwie i wieku młodzieńczym)
> = 6mies
aspołeczne, agresywne, buntownicze
f93.0 lęk przed separacją w dzieciństwie
początek <6rż
min. przez 4tyg
Stan prepsychotyczny
=prodrom
Lęk, depresja,
↓pełnienia ról, podejrzliwość
Zaburz koncentracji
APS - słabe objawy psychotyczne (od tygodnia do 5 lat)
BLIPS - przemijające objawy psychotyczne (max 1tydz, ustępują samoistnie, mogą się powtarzać)
W obu: idee odnoszące, myślenie magiczne, ideacje paranoidalne, dziwne przekonania, myśli, wypowiedzi, wygląd
Rozważyć wdrożenie psychofarmakoterapii
(CBT ≥6mies,
Niskie dawki LPP IIG)
Tylko u 45% konwersja do psychozy (FD: inne zaburz, SPA)
Paragnomen
Np. W schizofrenii
Impulsywne, nieumotywowane, gwałtowne czyny
- np chory atakuje nieznaną mu osobę
Zachowania agresywne - co podajemy?
BDZ
i.m. 50mg KLORAZEPAT
Ew jeśli to możliwe
p.o. diazepam lub lorazepam
P/wsk: pacjent pod wpływem alkoholu
jeśli p/wsk do BDZ: hydroksyzyna
Psychoza —> haloperidol
Przymus bezpośredni - wobec kogo?
Wobec osób z zaburzeniami psychicznymi, które:
- Dopuszczają się zamachu przeciwko:
- życiu lub zdrowiu własnemu lub innej osoby
- bezpieczeństwu powszechnemu - Niszczą przedmioty
- Zakłócają funkcjonowanie zakładu leczniczego
decyzje podejmuje lekarz
lub pielęgniarka jeśli nie ma lekarza
Środki przymusu bezpośredniego
- Przytrzymanie
- przymusowe podanie leków
- unieruchomienie lub izolacja
(tylko jeśli 1. lub 2. czyli zamach na zdrowie/życie/bezpieczeństwo lub niszczenie przedmiotów) -kontrola co 15min; max na 4h lub po opinii psychiatry można wydłużyć 2x o 6h
BDZ krótkodziałające
Midazolam
BDZ średnio-długo działające
Alprazolam
Lorazepam
Estazolam
Oksazepam
BDZ długodziałające
Diazepam
Klonazepam
Klorazepat
Cenestetyczne
Z narządów wewnętrznych
Leki antycholinergiczne o dużym potencjale wywołania majaczenia
Diazepam
Hydralazyna
Kaptopril
Deksametazon
Kortykosteron
Ampicylina
Klindamycyna
Torbamycyna
Majaczenie (niewywołane alkoholem ani SPA) - śmiertelność po 65rż
20-70%
Majaczenie - leczenie farmakologiczne
Haloperidol
Albo IIG: risperidon, olanzapina, kwetiapina
- LPP są P/WSK w majaczeniu alkoholowym!
BDZ -tylko gdy stan pobudzenia pacjenta tego wymaga
Klomipramina
TLPD
Klonazepam
BDZ
Bupropion
Inhibitor wychwytu NA i D
Lek p/depresyjny oraz wspomagający w rzucaniu palenia;
może polepszać czynności seksualne
DN: napady drgawkowe, niepokój
ZZPN złośliwy zespół poneuroleptyczny
= BLOKADA dopaminergiczna
Po lekach antydopaminergicznych:
- neuroleptyki (zwł. HALOPERIDOL) - u 1%
- metoklopramid
- promazyna
- rezerpina
Albo nagłym odstawieniu leków dopaminergicznych:
- L-DOPA
- bromokryptyna
ZZPN - czynniki ryzyka
! ZZPN w przeszłości lub u bliskiego krewnego
M 2x > K
Neuroleptyki i.m. Lub i.v., wysokie dawki, szybkie zwiększenie dawki
Młodszy wiek
Koterapia litem
Długotrwałe unieruchomienie (w tym przymus bezpośredni)
ZZPN objawy
Sztywność mięśni (+ koło zębate, rura ołowiania)
Drżenie mm
Hipertermia
Tachykardia, tachypnoe
Zlewne poty
Nietrzymanie moczu
Zaburzenia świadomości
Mutyzm
ZZPN powikłania
Rabdomioliza (↑śmiertelności do 50%) -wymaga alkalizacji moczu
DIC, ZP, ZŻG - pamiętać o HDCz jeśli unieruchomienie
Zachłystowe zapalenie płuc
Niewydolność wielonarządowa
Zgon (ogółem 10%)
ZZPN - farmakoterapia
- Odstawić lek antydopaminergiczny
(Lub wznowić odstawiony dopaminergiczny, np L-DOPA) - BDZ - lorazepam, diazepam,
- Dantrolen
- Jeśli wciąż nieskuteczność: 6-10x elektrowstrząsy
(Unikać sukcynylocholiny -ryzyko hipertermii złośliwej?)
Zesp serotoninowy - farmakoterapia
Umierkowany/ciezki:
Blokery rec serotoninowych 5HT2A:
Cyproheptadyna p.o.
Olanzapina s.l., chlorpromazyna i.m.
Kwetiapina
Atypowy neuroleptyk
DN: sedacja, wzrost masy ciała, HIPOTONIA ORTOSTATYCZNA
Karbamazepina interakcje
Obniża stężenie doustnych środków antykoncepcyjnych
LPP I gen
Chlopromazyna (1szy historycznie)
Perazyna
promazyna
sulpiryd
haloperidol
flupentiksol
LPP II gen
amisulpryd
arypiprazol
olanzapina
risperydon
klozapina
kwetiapina
LPP - najważniejszy mechanizm działnia
blok D2
LPP - różnica działania typowych i atypowych
typowe = nieselektywny blok D2
w szlaku mezolimbicznym –> (-) obj pozytywne
guzkowo-lejkowym –> hiperprolaktynemia
nigrostriatalnym –> obj pozapiramidowe
atypowe = selektywny (mezolimbiczny) blok D2
+ antagoniści 5-HT2A –> zmniejszają obj negatywne
*niektóre są inhibitorami cytochromów i mogą sprzyjać zespołowi serotoninowemu
LPP depot
haloperidol
zuklopentiksol, flupenriksol
perfenazyna
olanzapina, risperydon
i.m. co 2-3 tyg
schizofrenia - epizody a czas leczenia
po 1. epizodzie - min. 2 lata
po 2. - 5 lat
po 3. - na stałe
LPP - DN ze względu na rec
D –> obj pozapiramidowe, w tym ZZPN ; hiperPRL, obniżenie libido
5-HT2A –> wzrost apetytu, masy ciała, zesp metaboliczny, zaburz libido
A –> ortostatyczne spadki BP, zawroty głowy
M –> zaburz procesów poznawczych
H –> senność, sedacja, wzrost m.c.
LPP - DN: obj pozapiramidowe
u 25-50% akatyzja –> propranolol, BDZ
dystonie = nagły skurcz, “skręcanie” –> leki cholinolityczne, BDZ
*częściej u młodych M
parkinsonizm (drżenie i napięcie mm;; bradykinezja) –> leki cholinolityczne lub dopaminergiczne (przywrócenie równowagi Ach/D)
dyskinezy późne = mimowolne nierytmiczne ruchy, zwł. twarzy –> leczenie mało skuteczne; cholinolityki, BDZ
*częściej u starszych K
ZZPN ?
LPP I gen + Risperidon (zwł duże dawki)
LPP - p/wsk bezwzgl
- choroba addisona (adrenolityki)
- ZZPA w przeszłości (zwł LPP I gen) –> można klozapinę
- Zatucia: barbiturany, alkohol, narkotyki, anksjolityki
lekooporna schizofrenia - definicja
nieskutecznosc min. 2 LPP z różnych grup
20-40% przypadków
lek ostatniej szansy: klozapina
LPP - zesp metaboliczny - które?
olanzapina, klozapina, kwetiapina
LPP - które wydłużają QT?
SERTINDOL (II gen)
tiorydazyna (I gen, wycofany)
anksjolityki (3)
BDZ
hydroksyzyna
BUSPIRON
BDZ - mech dział
allosterycznie wiążą się z miejscem dla BDZ na GABA-A i zwiększają powinowactwo GABA do rec GABA
–> większe prawdopodobieństwo otwarcia kanału Cl- i napływu Cl- do kom (hiperpolaryzacja)
BDZ - jak długo można stosować?
< 4 tyg
oraz: z przerwami, najniższa skuteczna dawka
BDZ - p/wsk
pacjent pod wpływem: alkoholu, opiatów (działanie depresyjne na ośrodek oddechowy OUN)
miastenia
niewydolność oddechowa
wstrząs
OBS
ciąża
względne: kiedykolwiek uzależnienie od SPA
BDZ - wsk
delirium tremens
pobudzenie/agresja u pacjenta pod wpływem psychostymulanów
akatyzje, dystonie po neuroleptykach
padaczka
BDZ - DN
częściej u starszych
oraz z chorobami organicznymi OUN; w połączeniu z alkoholem
objawy paradoksalne (u 1%)
ataksja
zaburz koordynacji, upadki (złamania kości)
objawy “z odbicia” po odstawieniu
hydroksyzyna - działanie
lek p/histaminowy I gen (H1) –> zakaz prowadzenia samochodu
p/choliergiczne
sedatywne
p/lękowe
nasenne
rozkurczowe
hydroksyzyna - p/wsk
ciąża i karmienie piersią
u noworodków
utrudniony odpływ moczu
uszkodz wątrony/nerek
jaskra
porfiria
miastenia
buspiron - działanie
przeciwlękowo
efekt po 2-4 tyg
częściowy agonista 5HT1A
(NIE działa: rozkurczowo, nasennie, p/drgawkowo)
nie uzależnia
buspiron - p/wsk
prowadzenie pojazdów
padaczka
ciąża i laktacja
dzieci
niewydolność nerek i wątroby
TLPD (4)
amitryptylina (+ p/bólowe)
klomipramina (przy natręctwach)
doksepina
opipramol
imipramina (1szy historycznie)
SSRI (5)
fluoksetyna
fluwokseryna
es,citalopram
sertralina
paroksetyna
inhibitor MAO
moklobemid
SSNRI
wenlafaksyna
duloksetyna (fibromialgia;; nietrzymanie moczu)
milnacipran (p/ból)
inne leki p/depresyjne
serotonina:
wortioksetyna
trazodon
D i NA: bupropion (rzucanie palenia)
inne: mianseryna, mirtazapina (NA),
reboksetyna (NA –> na zachamowanie psychoruchowe)
tianeptyna (S –> przy somatyzacji)
agomelatyna ( +rec melatoninergicznych –> unormowanie rytmu dobowego w depresji)
leki p/depresyjne - zasady stosowania
efekt po 2-4tyg
jeśli brak efektu
po 2tyg: zwiększyć dawkę
po 4-6tyg: zmienić lek
skuteczność: ok 60%
najbardziej teratogenny lek p/depresyjny
paroksetyna
leki p/depresyjne - p/wsk
ciąża
*ChAD - ryzyko manii (zwłaszcza TLPD i wenlafaksyna)
TLPD - DN
zaburz przewodnictwa sercowego, w tym wydłużenie QT
zatrucia
wzrost masy ciała
zespół antycholinergiczny OUN
sedacja
zaburz czynności seksualnych
TLPD - p/wsk
arytmie, w tym AF
nadciśnienie/hipotonia
nadczynność tarczycy
zatrucie alkoholem
zaburz świadomości
SSRI - DN
libido
*lękorodne (paradoksalnie)
akatyzje, obj pozapiramidowe
zesp serotoninowy
wpływ na CYP-450
fluoksetyna
można u dzieci;
spadek masy ciała
początkowo efekt “z odbicia”
paroksetyna
najsilniejszy anksjolityk wśród SSRI
sertralina
bezpieczna kardiologicznie
dobra dla osób starszych
pozytywny wpływ na czynności poznawcze
SSRI - najbardziej skuteczne i najbezpieczniejsze
escitalopram
sertralina
= 1rzut w depresji
SSRI - które wydłużają QT
Citalopram
ew. escitalopram
depresja - epizody a czas leczenia
po 1. - 6 mies
po 2. - 2 lata
po 3. - bezterminowo
mianseryna - DN
przyrost wagi ciała
leukopenia
leki normotymiczne
I gen:
węglan litu
karbamazepina
walproiniany (+/- przy maniach)
II gen:
- nowe leki p/padaczkowe
topiramat
lamotrygina (przy depresjach)
- atypowe neuroleptyki
klozapina (przy lekooporności)
olanzapina
kwetiapina
arypiprazol (przy maniach)
lit - działanie
1rzut w ChAD - normotymiczne
p/depresyjne - także jako potencjalizator innych LPD
prewencja samobójstw
lit - DN
niedoczynność tarczycy
nadczynność przytarczyc
leukocytoza
poliuria, polidypsja
zwiększenie masy ciała, anoreksja
drżenie rąk
zaostrzenie łuszczycy, trądziku
zatucie (obj żołądkowo-jelitowe)
lit - dawki
profilaktyczna: 0,5 -0,8
leczenie manii: 0,8 - 1,2
toksyczna: >2mEq/l
normotymiki I gen - mechanizm działania
lit - wpływ na metabolizm fosfatydyloinozytolu –> osłabienie wahań, zwł. nagłego wzrostu poziomu neuroprzekaźników (gł. D i 5-HT)
walproinian, karbamazepina - wpływ na kanały jonowe, głównie Na+
lit - p/wsk
choroba addisona
choroby nerek, serca i krążenia
ciąża +/-
normotymiki I gen - interakcje z doustna antykoncepcją hormonalną
KARBAMAZEPINA - obniża stężenie antykoncepcji
LAMOTRYGINA - NIE obniża; ale DAH obniża jej stężenie, potrzebna większa dawka lamotryginy
LIT, walproinian, LPP II gen - bez interakcji
psychiatria w sprawach CYWILNYCH
oświadczenie woli
ubezwłasnowolnienie
psychiatria w sprawach karnych
poczytalność
środki zabezpieczające
przyjęcie do szpitala psychiatrycznego bez zgody - na jak długo?
max 10 dni
tylko obserwacja
i niezbędne czynności lecznicze
DPS - jak często badania okresowe potwierdzające zasadność pobytu w DPS?
co 6 mies
LPP - p/wsk względne
padaczka –> można kwetiapinę i perazynę
jaskra
nasilony zesp parkinsonowski
ChNS,
niewydolność wątroby
śpiączka
ekmnezja
ilościowe zaburz pamięci
zachowanie wspomnień dawnych i przeżywanie ich jako teraźniejsze; niepamięć świeżych wspomnień
kryptomnezja
“nie pamiętamy, że coś pamiętamy”
nieuświadomiony plagiat
glosolalia
schizofrenia - zgodność u bliźniąt monozygotycznych
50%
ADHD - zgodność u bliźniąt monozygotycznych
65%
uciążliwe tiki - farmakoterapia
Tourette –> LPP II gen, np risperidon
akatyzja - leczenie
amantadyna
LPP –> objawy pozapiramidowe - leczenie?
leki przeciwparkinsonowskie = cholinolityczne i dopaminergiczne =
biperiden
pridinol
OCD czas minimalny?
2tyg
zaburz urojeniowe - czas min.?
3 mies
bulimia - czas min.?
3 mies ; 2x/tydz
anozognozja
zaprzeczanie niesprawności
(uszkodz płatów ciemieniowych)
anozodiaforia
obojętność emocjonalna wobec własnej choroby
myzofobia
lęk przed brudem
art 31 kk
niepoczytalność
art 93 kk
środki zabezpieczające
13 kc
ubezwłasnowolnienie
18 UoOZP
przymus bezpośredni
22 UoOZP
przyjęcie do szpitala psychiatrycznego za zgodą
23 UoOZP
przyjęcie do szpitala psychiatrycznego bez zgody
-jeśli OSOBA CHORA PSYCHICZNIE zagraża swojemu życiu albo zdrowiu lub życiu innych osób
-MOŻE BYĆ LECZONA
-zatwierdzenie przez ordynatora do 48h
-zawiadomienie sądu opiekuńczego do 72h
24 UoOZP
przyjęcie do szpitala psychiatrycznego bez zgody
-zagraża życiu/zdrowiu
-wykazuje objawy choroby psychicznej (ale są wątpliwości; nie jest zdiagnozowana)
-TYLKO OBSERWACJA - do 10 dni
NIE MOŻNA leczyć przyczynowo
lęk separacyjny - min. czas trwania?
4 tyg
początek <6rż
zaburz zachowania - min. czas?
6 mies
ADHD - min. czas?
6 mies
=< 7rż
zaburz hipochondryczne - min. czas?
6 mies
