Definitions Flashcards
3 topics Gezondheidspsychologie
Gezondheid: een staat van volledig fysiek, mentaal en sociaal welzijn
Gedrag: al wat een organisme doet en actie omvat als reactie op een stimulatie.
Psychologie: de toepassing van de principes van de biologie op de studie van fysiologische,
genetische en ontwikkelingsmechanismen van gedrag bij mensen en dieren.
Focus Gezondheidspsycholgie
Primaire focus: problemen die zich voordoen als fysieke klachten in tegenstelling tot problemen
die zich beperken tot emotionele klachten of de mentale gezondheid
Behavioral Medicine
het interdisciplinaire veld dat zich bezighoudt met de ontwikkeling en
integratie van gedrags- en biomedische wetenschappelijke kennis technieken die relevant zijn voor gezondheid en ziekte
Sacharias Jansen
uitvinder van de microscoop
Andreus Vesalius
grondlegger van de anatomie
René Descartes
relatie tussen mens en lichaam
Biomedisch model
biologische veranderingen leiden tot gedragsveranderingen.
Bio-gedragsmatig model
ook andere factoren dan biologische spelen een rol op gedrag, zoals
onze omgeving, onze gedachten en leer-geschiedenis.
Bio-psycho-sociaal model
Een ziekte zorgt voor een activiteit, of verminderde activiteit = gedrag
Gedrag zal op zijn beurt een rol spelen in je participatie (als student, ouder, werkende)
Gedrag kan ook beïnvloed worden door omgevings- en persoonlijkheidsfactoren
Conclusie: zowel biologische, psychologische en sociale factoren spelen een rol in gedrag
Conversiestoornis
functionele neurologische symptoomstoornis
-Allemaal uitingen van interpersoonlijke conflicten.
- VB: mensen met neurologische symptomen waarvoor geen neurologische ziekte voor
gevonden kan worden
- Boeiend, maar niet falsifieerbaar en ook niet manipuleerbaar
- De behandeling voor conversiestoornis (hypnose) is hedendaags nog steeds dezelfde
Emotionele conflicten: Holy Seven
Zeven lichamelijke symptomen als gevolg van interpersoonlijk conflict: Astma Broncialis, Neurodermatitis, Ulcus duodeni, Colitis ulcerosa, Reumatoïde
artritis, Essentiële hypertensie, Hyperthyreoïdie
-Ook niet falsifieerbaar en niet manipuleerbaar
Chronische pijn = vorm van depressie
Somatiseren is een psychosomatische theorie: chronische pijn is een lichamelijke uiting
van een psychisch conflict
- Nauwelijks empirische evidentie
DIATHESIS-STRESS MODEL
Stress draagt bij aan lichamelijke klachten. Er zijn psychologische factoren die een invloed kunnen
hebben, enkel als de stressor aanwezig is
Hoe meer stress iemand ervaart, hoe groter de kans om verkouden te raken.
Hoe langer de stressor aanwezig is, hoe groter de kans om verkouden te raken.
COGNITIVE BEHAVIOR MODEL
vooral de betekenis die wordt toegekend aan een stressor, de persoonlijke opvattingen over een
ziekte, is belangrijk = cognitieve appraisal.
Integreert rationalisme en empirisme
Fear-Avoidance Model van chronische pijn
beschrijft hoe individuen
chronische pijn ontwikkelen en behouden als gevolg van aandachtsprocessen en vermijdend
gedrag gebaseerd op pijn gerelateerde angst.
Nocebo
een aversieve ervaring na toediening van een inactieve stof
Placebo
het ervaren van een gunstig effect na de toediening van een inactieve stof
AFFECTIEF-MOTIVATIONEEL MODEL
We hebben elk meerdere doelen, die meer specifiek
toenaderings- of vermijdingsdoelen zijn en die elkaar ook beide beïnvloeden.
Doelconflict
wanneer bepaalde doelen tegenstrijdigheid opwekken, ontstaat er een innerlijk conflict.
Gewaardeerde niet-pijnlijke doelen
Pijnpatiënten lijden veel minder pijn als ze iets beters te doen hebben
Stigmatiserende reacties
mensen bekritiseren en devalueren bepaalde mensen die een kenmerk
bezitten dat afwijkt van de maatschappelijke normen.
Veerkracht
Kwetsbaarheid kan gebufferd worden door het feit dat sommige mensen gewoon meer weerbaar,
veerkrachtig zijn.
COGNITIVE BEHAVIOR MODEL
Cues
zorgen voor een respons, zoals lichamelijke klacht, emoties en
ziektegedrag. Deze rechtstreekse relatie wordt gemedieerd door de ziekte-representatie.
Hiernaast wordt de ziekte-presentatie op zijn beurt beïnvloed door bronnen van informatie:
persoonlijke ervaring, verbale instructie en observatie van anderen
Common sense model of illness representations
Common sense: iets wat volgens het gezond verstand heel aannemelijk zou zijn.
Common Sense: Identiteit
Protoype matching: bij het ervaren van een bepaalde cue, wordt dit gevoel zo snel mogelijk gematcht aan iets.
- Cluster van symptomen
- Mentaal model van de meest representatieve casus
- Wordt gebruikt als standaard waarmee de huidige informatie mee wordt vergeleken
Common Sense: Oorzaak
Interne oorzaak: Veranderlijk en controleerbaar
Externe oorzaak: Stabiel en oncontroleerbaar
Common Sense: Tijdlijn
Acuut
intermitterend - chronisch
Common sense: CONSEQUENTIES
De medische gevolgen van een ziekte zijn niet noodzakelijk gelijk aan de eigen inschatting van de gevolgen van een ziekte.
Onderschatting
Overschatting
ERVAREN CONTROLE
hangt samen met de oorzaak die wordt geattribueerd aan de cue. Als een
individu het idee heeft dat die ergens vat over heeft, is er meer kans op controle.
Eigen controle
Controle via behandeling
IPQ-R
test waarin elke dimensie van ziekterepresentatie wordt bevraagd Meest voor de hand liggende (common sense) interpretatie is niet altijd de juiste interpretatie.
Common sense kan botsen met evidence based informatie.
Celiac disease
auto-immuun ziekte met chronische ontsteking van de dunne darm
Niet-coeliakie glutensensitiviteit
gelijkaardige buikklachten door het eten van tarwe (gluten) bij afwezigheid van ontsteking
Causale attributies voor astma
vooral vervuiling, erfelijkheid, geluk/het lot en stress worden gezien als oorzaak voor astma
Disability-Adjusted Life Years
het aantal jaren dat je leeft met een beperking + het aantal jaren dat je verloren hebt door vroegtijdige sterfte.
Socio-demografische index
het aantal verloren jaren van een gezond leven wordt bepaald
door inkomen, het aantal kinderen in een gezin en opleidingsniveau.
BELANG VAN PREVENTIE
Preventieve interventies te selecteren die theoretisch en evidence-based zijn
- Interventies te ontwikkelen die risico’s verminderen en sterktes bevorderen
- Onderzoek en evaluatie op te nemen als een integraal onderdeel van de ontwikkeling en
uitvoering van preventieprogramma’s
- De beraadslaging van openbaar beleid dat de gezondheid en welzijn bevordert, te
informeren wanneer relevante bevindingen uit de preventiewetenschap beschikbaar zij
Onze Maatschapij: Tieners slapen te weinig
tieners worden pas moe tegen 23u
De excessieve nood aan technologie en social media
Sociale en academische eisen
Slaap coping mechanismen
Slaapdeprivatie: Gevlogen
- Gedaalde academische en cognitieve werking
- Verhoogd risico op mentale problemen, fysieke problemen, wonden gerelateerd aan sport
en ongelukken met motors.
Screening
het op een systematische wijze zoeken naar een ziekte bij een persoon/burger die
geen klachten heeft of er niet om gevraagd heeft.
Populair, maar wetenschappelijk niet correct
Case-finding
het zoeken/vinden van een ziekte bij een persoon die de dokter bezoekt, maar
voor een andere reden dan de symptomen/klachten van de ziekte die de dokter diagnosticeert.
Veel gebruikte en zeer krachtige methode voor/door huisartsen
Diagnose op vraag van klachten van een patiënt
Meest frequent toegepaste strategie
Pathologische diagnosen
fractuur carcinoma, infarct
Pathofysiologische diagnosen
hartdecompensatie (hartfalen), hypertensie
Etiologische diagnosen
loodvergiftiging, lawaaidoofheid
Nosologische diagnosen
gebaseerd op een consensus: migraine, spastisch colon,
premenstruele tensie
Waakvlamdiagnosen
diagnosen stellen, maar patiënt moet wel in het oog gehouden
worden, omdat er misschien iets anders mee aan de hand is
Verschillende diagnostische processen
Hypothese aftasten
Patroonherkenning
Volledige dossiermethode
Algoritme
Consultatie model
Manier van gesprek voeren waarbij bepaalde elementen worden overlopen.
- Aanmelding
- oriëntatie
- Anamnese
- Klinisch onderzoek
- Beleid
- Afsluiting
Kalamazoo consensus statement model
Openen van de raadpleging Informatie verzamelen Informatie delen Overeenkomst rond problemen en plannen Afsluiten van de raadpleging
echte beslissingskunde houdt rekening met
Kans op ziekte
- Wachtkamerkans
- De kracht van argumenten: aantonen en uitsluiten
- Drempelkunde: actiedrempels verhogers en verlagers
ruis op de diagnose omwille van
Freezing: tunnelvisie
- Een te enge visie met te weinig hypothesen
- Geen aandacht voor zeldzame ziektebeelden
- Vuilkbakdiagnose: ‘t zit tussen de oren’
- Voorkans verkeerd ingeschat: kans dat er een bepaalde diagnose aanwezig is bij een
bepaalde klacht hangt af van de epidemiologie
- Persoonlijke aspecten van de arts. VB: geen huisarts zijn van vrienden of familie
Bayes Vierenveldentabel
Sensitiviteit
Specificiteit
Vals positieve uitslag
Sensitiviteit
de proportie van (werkelijk) zieken in de populatie bij wie een positief testresultaat werd
gevonden, ten opzichte van alle zieke personen.
exclusie
Specificiteit:
de proportie van gezonde personen in de populatie bij wie een negatief testresultaat
werd gevonden, ten opzichte van alle gezonde personen.
inclusie
vals positieve uitslag
Dit kan erg zijn, omdat men dan soms zou opereren terwijl dit niet nodig is
Huisarts
Uitsluiter
Lage prevalentie
Specialist
Bevestiger
Hogeprevalentie
Gevolge van diagnose
Kunnen zeer divers zijn
Lockdown veel schade
40% meer mishandelingen
30% meer echtscheidingen
Nog geen duidelijke gegevens over het risico op suïcide
Pandemie Behandelen als Trauma
Warning: vanuit China en vervolgens uit Europa
- Impact: op zowel economisch, sociaal en mentaal vlak
- Honeymoon: veel vrijwilligers die zich inzetten #tousensemble
- MAAR: door deze extra inspanning daalt het aanpassingsvermogen
- Desillusie: mensen zijn het beu en willen naar buiten #freedom
Disruptieve verbeteringen
organisaties met vrijwilligers, apps die ontwikkeld werden
Toch ook belastingen: kinderen die thuis zitten: hoe jonger de kinderen, hoe groter de belasting
Resultaten UA: Corona
- Moeilijkheden om zich te focussen
- Slaapproblemen
- Geen zingeving meer
- Moeilijk beslissingen kunnen nemen
- Niet het gevoel hebben om met de situatie te kunnen omgaan
- Minder plezierbeleving en verlies van optimisme
- Negatieve emoties en vermijdingsgedrag
Toxische Streess in Covid-19 Periode
Ongeveer 10 procent stijging
Data Covid-19 Survey
-Mensen die klachten rapporteerden (zoals hoesten en hoge koorts) hadden een hoger
onwelbevinden dan de mensen zonder klachten
-Onwelbevinden verbeterde in juni, maar na de top in juli is deze weer aan het dalen.
Data Motivatie Barometer
Gezorgt voor keerpunten bij virologen
Evolutie van de motivatie tijdens corona
vrijwillige motivatie neemt af, dieptepunt in mei, stijging in juli,
en terug vrije val naar beneden sinds augustus
Vitaliteits-Geluk-As
Afhankelijk van waar mensen zich bevinden op de vitaliteits-geluks-as is er een ander aanpak
nodig. Dit moet gedetecteerd, geconnecteerd, bespreekbaar en gemonitord worden.
Laatste advies Corona
Nieuwe Veiligheid installeren
Berekend en beredeneerd risico
Focus op basisregels
Leg uit hoe je werkt met de basis regels
Doel van preventie
nelheid verminderen waarmee problemen optreden of zich ontwikkelen in
onze huidige samenleving.
Programmatische preventie
programma’s gericht op personen met meerdere
risicokenmerken
Casuïstische preventie
gebaseerd op risicoschatting bij een patiënt in een
individuele hulpverleningssituatie,
Primaire preventie
gericht op een populatie die gezond is: inzetten op het behoud van
gezondheid en de promotie van welbevinden
Secundaire preventie
gericht op een risicogroep om nog verdere ziekte te voorkomen
Tertiaire preventie
gericht op een groep zieke mensen, om te voorkomen dat ze een
verminderde levenskwaliteit halen
Universeel Preventie
gericht op een totale populatie
Selectief Preventie
gericht op een deel van de populatie
Geïndiceerde Preventie
gericht op een individu
Gezondheidspromotie
Hoe gezond houden en gezondheid verbeteren
Ziektepreventie
Primaire preventie: Hoe medische ziekten voorkomen?
Secundaire preventie: Eenmaal gedetecteerd, zo snel mogelijk genezen?
Klinische gezondheidspsychologie: Welke soort preventie
Tertiaire preventie: Hoe leren leven met chronische aandoeningen?
types interventies
Autoritair
Collectief
Onderhandeld
Individueel
Preventie: Grondhouding en Evolutie
Educatie → gedrag → Hierna inzicht in waarom bepaald gedrag stellen en wordt de nadruk meer gelegd op de interactie tussen het gedrag en de omgeving
Wanneer zijn interventies effectiever?
- Als ze op verschillende niveaus simultaan ingrijpen
- Als ze niet beperkt blijven tot het individuele niveau, maar bijvoorbeeld ook focussen op
de omgeving
DETERMINANTENANALYSE
Om goede interventies te bepalen moet geweten zijn wat de psychologische factoren zijn die het
gedrag vooraf gaan. Er zijn determinanten/redenen waarom mensen doen wat ze doen.