Cad é Stair?

Question 1

Cad é stair?

Answer 1

Ag staidéar cad a tharla sa tréimhsí atá críochnaithe ag úsáid fianaise.

• faighimid fianaise ó fhoinsí (history is the study of the past)

Question 2

Saghas foinse difriúla:

Answer 2

Scríofa- diallann, leabhar
Radhairc- físeán, pirimid
Cluasach- scéalana, raidió
Fianaise béil- seanthuistí, múinteoir
Tadhlach- airm, iontaise (fossil)

Question 3

Foinse príomhúil

Answer 3

Foinse atá ón am sin a bhfuil muid ag staidéar (first hand Account)

Question 4

Foinse tánaisteach

Answer 4

Foinse a tháinig tar éis an am a bhfuil muid ag staidéar. Uaireanta úsáidtear daoine foinse príomhúil chun foinse tánaisteach a dhéanamh.

Question 5

Bolscaireacht

Answer 5

Eolas míthreorach chun tuairim duine/ grúpa a chur chun cinn

Question 6

Oibiachtúil

Answer 6

Gan a bheith buartha faoi thuairim daoine eile

Question 7

Claonadh

Answer 7

Bheith claonta in aghaidh rud éigin roimh ré

Question 8

Cróineolaíocht

Answer 8

Cabhraíonn sé le staraí foghlaim faoi conas, cén fáth agus cathain a tharlaíonn eachtraí.

Úsáideann siad BC + AD nuair atá siad ag déanamh amlíne

Eachtraí is sine ar an taobh chlé

Question 9

Cad a dhéanann staraí?

Answer 9

Cuireann siad ceist
Faigheann siad foinsí
Measann siad foinsí
Déanann siad tuairisc

Question 10

Seandálaí

Answer 10

Is duine é a dheannann staidéar ar stair freisin ach bíonn sé ag tochailt sa talamh chun a chuid foinsí a fháil.

Déantán is ea rudaí atá fágtha ó daoine ar nós éadaí, airgead, arm.

Seandálaíocht is ea ag staidéar tréimhse atá críochnaithe ag úsáid déantán.

Question 11

Conas a phiocann seandálaí láthair

Answer 11

Seans
Finscéalta
Léarscáil
Aerfótagraf
Tarrtháil (salvage)
Satailít

Question 12

Obair an seandálaí

Answer 12

1. Sara tosnaíonn seandálaí ag tochailt caithfidh sé suirbhéireacht a dhéanamh le fáil amach cruth agus méid na láthrach
2. Úsáideann an seandálaí uirlisí nuair a bhíonn sé ag tochailt ACH caithfidh siad a bheith cúramach.
3. Tugann siad aire do na hiarsmaí go léir mar tá sé éasca iad a bhriseadh
4. Glanann sé gach eolas mar gheall air.

Question 13

Ag cuir data ar déantán~ stratagrafaíocht

Answer 13

Cé chomh deimhin is atá rud éigin san irthir

Má tá sé níos cóngaraí don ithir tá an dteanntán níos óige

Question 14

Ag cuir data ar déantán~ patrún

Answer 14

Uaireanta is féidir linn an patrún ar rud éigean a úsáid ar nós an Ceiltigh.

Question 15

Ag cuir data ar déantán~ Carbón 14

Answer 15

-Is slí eolaíochta é seo chun data déantáin a fháil amach

-Tá carbón 14 i gach rud beo ar nós ainmhí/ plandaí

-Nuair a fhaigheann an rud beo bád laghdaíonn an méid carbón 14 le fháil sa rud beo

-Ó é seo tá a fhios againn cé comh faide o shin is a fuair gach rud bás.

Question 16

Crann chróineolaíocht

Answer 16

Gach bliain fásann fáinne nua.
An méid fáinne atá ag trunc an crann is é sin an aois atá an crann.
Bíonn seandálaí in ann é a úsáideann an rudaí adhmaid.