Biologische psychologie moeilijke cards

Question 1

Parkinson: algemeen (def, eerste verschijnselen, prevalentie, m/v, overleving)

Answer 1

• Definitie: neurodegeneratieve, progressieve ziekte gekenmerkt door typische motorische symptomen, cognitieve stoornissen en neurologische gedragsafwijkingen.
• Eerste verschijnselen: vanaf ± 50 – 60 jaar
• Prevalentie: 300 cases per 100,000
• Man/vrouw: 1.5/1
• Overleving: 10 jaar … normaal

Question 2

Parkinson: karakteristieke kenmerken (2)

Answer 2

1. Verlies van dopaminerge neuronen in de substantia nigra (pars compacta)

• Geen algemene macroscopische brein atrofie → brein krimpt niet
• Eerst: degeneratie in specifieke regio’s
• Later: progressief meer wijdverspreid verlies

2. Wijdverspreide accumulatie van ⍺-synucleïne (eiwit) (“Lewy Bodies”) in neuronen

• Klonters die ontstaan die Lewy bodies noemen

Question 3

Parkinson: Basale ganglia: 5 onderling verbonden sub-corticale nuclei

Answer 3

-Nucleus Caudatus

-Putamen

-Globus Pallidus

-Nucleus-Subthalamicus

• Substantia Nigra

Question 4

Parkinson: Basale ganglia: input en output

Answer 4

• Input Nuclei van de BG:

*Nucleus Caudatus

*Putamen

*Subthalamic Nucleus

• Output Nuclei van de BG:

*Globus Pallidus (pars interna)

*Substantia Nigra (pars reticulata)

Question 5

Parkinson: frontostriataal netwerk (2)

Answer 5

→organismen hebben 2 systemen nodig voor gedragscontrole

1. Routineuze response op gekende stimuli uit de omgeving: pre-geprogrammeerd gedrag, stimulus-based, procedureel, automatisch

→ Basale ganglia

2. Reflectief, probleemoplossend gedrag in nieuwe situaties

→ Frontale cortex

⇒ Deze 2 systemen zijn geïntegreerd in het frontostriataal netwerk

Question 6

MSA: algemeen (def, eerste verschijnselen, prevalentie, m/v, overleving, oorzaken, diagnose)

Answer 6

• Definitie: Neurodegeneratieve, sporadische ziekte gekenmerkt door progressief verlies van autonome functies, Parkinsonische symptomen en cerebellaire symptomen
• Eerste verschijnselen: vanaf ± 60 jaar
• Prevalentie: 3.4 – 4.9 cases per 100,000
• Man/vrouw: 1/1
• Overleving: 6 – 10 jaar na onset
• Oorzaken: Onbekend… Omgevingsfactoren? Genetische factoren?
• Diagnose: accumulatie Papp-Lantos bodies

Question 7

MSA: histologie (2)

Answer 7

• Abnormale accumulatie van α-synucleïne in cytoplasma van oligodendrocyten (Papp-Lantos bodies = primair criterium voor diagnose MSA) → neuroinflammatie & neuronale dysfunctie → celdood
• Multisysteem betrokkenheid: toxische eiwitten verspreiden naar functioneel verbonden gebieden

Question 8

MSA: 2 soorten

Answer 8

1. Parkinsonian Type MSA (MSA-P)
2. Cerebellar Type MSA (MSA-C)

Question 9

PSP: algemeen (def, eerste verschijnselen, prevalentie, m/v, overleving, oorzaken, diagnose)

Answer 9

• Definitie: neurodegeneratieve, sporadische ziekte gekenmerkt door progressieve stoornissen van beweging, gang, balans en oogbewegingen.
• Eerste verschijnselen: vanaf ± 60 jaar
• Prevalentie: 5 – 6 cases per 100,000
• Man/vrouw: 1.6/1
• Overleving: 7 – 9 jaar na onset
• Oorzaken: Onbekend… Histologisch: tauopathie
• Diagnose: klinisch + MRI (atrofie hersenstam) + CSV-metingen

Question 10

PSP: histologie

Answer 10

• Abnormale accumulatie van tau-proteïne

*Eiwitten worden niet afgebroken (i.t.t. gezonden)

*Vorming van schadelijke aggregaties in hersencellen

Question 11

PSP: klinische manifestaties: PSP - Richardson’s Syndrome (PSP-RS) (3)

Answer 11

• Klassieke, meest voorkomende fenotype (25 - 50%)
• Snelste progressie, kortste overleving (7 jaar)
• Atrofie van hersenstam, frontaal, cerebellair, …

Question 12

PSP: klinische manifestaties: PSP - Parkinsonism (PSP-P) (6)

Answer 12

• 2e meest voorkomende fenotype (15 - 35%)
• Geen blikverlamming in vroeg stadium
• Minder ernstig verloop
• Minder ernstige tau-pathologie
• Minder ernstige cortica

Question 13

CBD: algemeen (def, eerste verschijnselen, prevalentie, m/v, overleving, oorzaken, diagnose)

Answer 13

• Definitie: neurodegeneratieve, sporadische ziekte gekenmerkt door progressieve asymmetrische rigiditeit, apraxie, spraak- en cognitieve stoornissen
• Eerste verschijnselen: vanaf ± 60 jaar
• Prevalentie: 5 cases per 100,000
• Man/ vrouw: 1/1
• Overleving: 6,6 jaar na onset
• Oorzaken: Onbekend… Histologisch: tauopathie
• Diagnose: klinisch + CT/MRI

Question 14

CBD: klinische manifestaties: CBD – Corticobasal Syndrome (CBD-CBS) (3)

Answer 14

• Klassieke, meest voorkomende fenotype
• Asymmetrisch parkinsonisme
• Weinig tot niet responsief voor Levodopa

Question 15

CBD: klinische manifestaties: CBD – Frontal Behavioral-Spatial Syndrome (CBD-FBS) (3)

Answer 15

• Executieve dysfunctie
• Gedragsveranderingen en/of persoonlijkheidsveranderingen 14
• Prikkelbaarheid, disinhibitie, hyperseksualiteit, apathie

Question 16

LBD: algemeen (def, eerste verschijnselen, prevalentie, m/v, overleving, oorzaken, diagnose)

Answer 16

• Definitie: Parapluterm voor Dementia with Lewy Bodies (DLB) en Parkinson’s disease Dementia (PDD) – progressieve, neurodegeneratieve aandoeningen gekenmerkt door cognitieve achteruitgang en Parkinsonisme.
• Eerste verschijnselen: vanaf ± 50 jaar
• Prevalentie: 400 per 100,000 in de oudere populatie
• Man/ vrouw: 3 à 4/1
• Overleving: 5 – 8 jaar na diagnose
• Oorzaken: Onbekend…

Question 17

LBD: histologie

Answer 17

• Wijdverspreide accumulatie van ⍺-synucleïne (“Lewy Bodies”) in neuronen leidt tot neuronale dysfunctie & celdood

*Verlies van dopamine → stoornissen in beweging, cognitie, gedrag, slaap, motivatie

*Verlies van acetylcholine → stoornissen in geheugen en leren

Question 18

Schizofrenie: erfelijkheid: Specifieke kenmerken van het genoom, gelinkt aan schizofrenie: DISC1 (4)

Answer 18

• Diverse functies (oa. neurogenese)
• Mutaties teruggevonden in families met hoge incidentie van schizofrenie
• Zeer zeldzaam, maar gegeven mutatie risico x50
• Eveneens vergrote kans op depressie, autisme, bipolaire stoornis (pleiotropie: gen is betrokken met meerdere eigenschappen)

Question 19

Schizofrenie: structurele afwijkingen (4)

Answer 19

• Grotere leeftijdsgerelateerde afname in grijze stof geassocieerd met verwijding ventrikels
• Minder frontale grijze & witte stof
• Reducties in frontale en temporale gebieden bij patiënten én gezonde verwanten
• Vergelijking discordante eeneiïge tweelingen, mét diagnose:

*Groter laterale en derde ventrikels

• Kleinere anterieure hippocampus
• Gereduceerde grijze stof in linker temporaalkwab en (dl)PFC

Question 20

Schizofrenie: pruning

Answer 20

• Uitdunnen door verwijderen minst actieve connecties (en neuronen)
• Pre-adolescentie: meer synapsen dan in volwassen brein (en ook meer neuronen)
• Gebeurt in gehele brein: van caudaal naar rostraal, laatst in de prefrontale cortex, en daar ook het laatst voltooid
• Waarom eerst te veel aanmaken om vervolgens weg te snoeien? adaptief gegeven → connecties overhouden die goed werken
• +/- 1% verlies grijze stof rond adolescentie in gezonde proefpersonen
• x2 in mensen met schizofrenie, minder dendritische spines in (dl)PFC
• Betrokkenheid C4-gen
• Proteïne die, zeker in muizen, betrokken is bij het aanduiden van synaptische connecties die door het immuunsysteem “gesnoeid” moeten worden
• Varianten die leiden tot “veel productie”: belangrijke risicofactor voor schizofrenie

Question 20

Schizofrenie: pruning

Answer 20

• Uitdunnen door verwijderen minst actieve connecties (en neuronen)
• Pre-adolescentie: meer synapsen dan in volwassen brein (en ook meer neuronen)
• Gebeurt in gehele brein: van caudaal naar rostraal, laatst in de prefrontale cortex, en daar ook het laatst voltooid
• Waarom eerst te veel aanmaken om vervolgens weg te snoeien? adaptief gegeven → connecties overhouden die goed werken
• +/- 1% verlies grijze stof rond adolescentie in gezonde proefpersonen
• x2 in mensen met schizofrenie, minder dendritische spines in (dl)PFC
• Betrokkenheid C4-gen
• Proteïne die, zeker in muizen, betrokken is bij het aanduiden van synaptische connecties die door het immuunsysteem “gesnoeid” moeten worden
• Varianten die leiden tot “veel productie”: belangrijke risicofactor voor schizofrenie

Question 21

Schizofrenie: rol van hippocampus (4)

Answer 21

• Minder neuronen in de hippocampus
• Rol van stress
• Afwijkende oriëntatie piramidale cellen
• Geassocieerd met ernstige (episodische, autobiografische) geheugenproblemen, m.n. contextuele deficits

Question 22

Schizofrenie: Dopaminehypothese: 3 routes

Answer 22

• Nigrostriataal: SN → dorsaal striatum
• Mesolimbisch: VTA → nucleus accumbens, amygdala, hippocampus
• Mesocorticaal: VTA → (prefrontale) cortex

Question 23

Schizofrenie: Dopaminehypothese: Klassieke versie: te veel dopamine (4)

Answer 23

• Aanwijzing voor verhoogde aanwezigheid dopamine-metabolieten in plasma + urine
• Bescheiden toename D2-receptoren, m.n. in de frontale cortex
• Zie eerder: rol COMT, invloed sociale isolatie op dopaminesysteem
• Werking van dopamine (ant)agonisten

Question 23

Schizofrenie: Dopaminehypothese: Klassieke versie: te veel dopamine (4)

Answer 23

• Aanwijzing voor verhoogde aanwezigheid dopamine-metabolieten in plasma + urine
• Bescheiden toename D2-receptoren, m.n. in de frontale cortex
• Zie eerder: rol COMT, invloed sociale isolatie op dopaminesysteem
• Werking van dopamine (ant)agonisten

Question 24

Schizofrenie: Dopaminehypothese: aanwijzigigen

Answer 24

• Klassieke antipsychotica hebben sterke gunstige impact op positieve symptomen en zijn dopamine-antagonisten
• Effectieve dosis kan zeer goed ingeschat worden obv. D2 receptor-affiniteit
• Maar:

*Veelal beperkte invloed op negatieve / cognitieve symptomen *Vaak nevenwerkingen gerelateerd aan verminderde beschikbaarheid dopamine vb. Parkinsonisme – bradykinesie, rigiditeit

• Bovendien: substanties die positieve symptomen van schizofrenie veroorzaken:

*Vaak D2-agonisten: amfetaminen, cocaïne, rilatine (dopamine reuptake inhibitie), L-DOPA (stimuleert synthese)

*Effecten kunnen meestal ongedaan gemaakt worden met dopamine-antagonisten

*Amfetaminen veelal auditieve hallucinaties vb. LSD

• Mesolimbische route: VTA

*Nucleus accumbens: reinforcement van ongepast gedrag / onafgestemde gedachten

*Amygdala: bij paranoïde schizofrenie meer onterecht lezen van kwaadheid in neutrale gezichten, tgv. verhoogde dopaminerge input naar amygdala?

Question 25

Schizofrenie: Dopaminehypothese: aanwijzigigen

Answer 25

• Klassieke antipsychotica hebben sterke gunstige impact op positieve symptomen en zijn dopamine-antagonisten
• Effectieve dosis kan zeer goed ingeschat worden obv. D2 receptor-affiniteit
• Maar:

*Veelal beperkte invloed op negatieve / cognitieve symptomen *Vaak nevenwerkingen gerelateerd aan verminderde beschikbaarheid dopamine vb. Parkinsonisme – bradykinesie, rigiditeit

• Bovendien: substanties die positieve symptomen van schizofrenie veroorzaken:

*Vaak D2-agonisten: amfetaminen, cocaïne, rilatine (dopamine reuptake inhibitie), L-DOPA (stimuleert synthese)

*Effecten kunnen meestal ongedaan gemaakt worden met dopamine-antagonisten

*Amfetaminen veelal auditieve hallucinaties vb. LSD

• Mesolimbische route: VTA

*Nucleus accumbens: reinforcement van ongepast gedrag / onafgestemde gedachten

*Amygdala: bij paranoïde schizofrenie meer onterecht lezen van kwaadheid in neutrale gezichten, tgv. verhoogde dopaminerge input naar amygdala?

Question 26

Schizofrenie: Dopaminehypothese: tegenargumenten (6)

Answer 26

• Verhoogde aanwezigheid dopamine-metabolieten in plasma en urine minder uitgesproken dan andere catacholamines (noradrenaline, adrenaline), volgens sommige auteurs geen basale verhoging
• Toename D2-receptoren, mn in de frontale cortex, kan net duiden op compensatie voor tekort!
• Geen correspondentie bindingssnelheid antagonisten – afname van de symptomen
• Sommige mensen met schizofrenie reageren in het geheel niet
• Sommige effectieve medicijnen kunnen prefrontale dopaminevrijgave verhogen
• Gunstige effecten gerapporteerd van gecombineerde antipsychotica + L-dopa

⇒ Wellicht is “te veel dopamine” simplistisch; te weinig dopamine is mogelijk zelfs deel van het probleem - in bepaalde regio’s

Question 27

Schizofrenie: hypofrontaliteit

Answer 27

• Negatieve en cognitieve symptomen: wellicht cruciale rol prefrontalecortex

*Supra: DLPFC verminderde grijze stof, minder dendritische spines

• Verminderde activatie prefrontale cortex, i.h. bijzonder dlPFC tijdens rust en tijdens neuropsychologische taken die erop leunen, verminderde prestatie op dergelijke taken
• Bij discordante identieke tweelingen: minder prefrontale perfusie (bloedtoevoer) in de sibling met diagnose 21

*Normaal inhibitoire invloed op mesolimbische route → indirecte rol in positieve symptomen

• Dopamine-agonisten → positieve symptomen, maar angel dust (PCP), ketamine → (positieve), negatieve en cognitieve symptomen en hypofrontaliteit

Question 28

Schizofrenie: glutamaathypothese (3)

Answer 28

• Zowel PCP / ketamine zijn glutamaat-antagonisten; veroorzaken tevens verminderd dopaminegebruik in de dlPFC (à mogelijk toename D2 receptoren?)
• Gereduceerde hoeveelheid glutamaatconcentraties in CSV van schizofreniepatiënten
• Clozapine vermindert dopaminevrijgifte in mesolimbisch systeem, maar verhoogt vrijgave dopamine in prefrontale cortex; werkzaam tegen positieve, negatieve én cognitieve symptomen

Question 29

Schizofrenie: Evolutionaire paradox: creativiteit

Answer 29

Waarin ligt de adaptiviteit

• vb. gereduceerd risico op een aantal kankers / auto-immuunaandoeningen ??? – zeer gemengde bevindingen
• Mogelijk vooral evolutionair voordeel voor niet-schizofrene verwanten
• Creativiteit: mate waarin mensen met een creatief beroep een mentale kwetsbaarheid vertonen
• Minder kans op schizofrenie bij creatieve beroepen
• Kans op ouder met creatief beroep dan weer verhoogd

Question 30

Verslaving: 3 belangrijke systemen

Answer 30

1. Beloningssysteem
2. Executieve systemen
3. Stress systemen

Question 31

Verslaving: beloningssystemen: mesolimbische route

Answer 31

Projecties VTA → dopamine release in ventraal (nACC) en dorsaal striatum

Question 32

Verslaving: beloningssystemen: dopamine release in de nucleus accumbens (4)

Answer 32

• Noodzakelijke (maar niet voldoende) voorwaarde voor bekrachtiging
• Geldt voor ervaringen als eten als je honger hebt, seksueel genot, …
• Cruciale rol in positieve bekrachtiging in verslaving processen
• Dopamine release typisch veel sterker dan voor natuurlijke bekrachtigers

Question 33

Verslaving: beloningssystemen: Operante conditionering: - Positieve bekrachtiging (+S+): rush (3)

Answer 33

• Rol van methode van toediening:

*Hoe sneller piek, hoe sterker de associatie tussen gedrag en belonend effect substantie (grotere contiguïteit) vb. drugs inspuiten heeft sneller effect dan drugs oraal innemen

• Verschil morfine – heroïne: heroïne gaat sneller in je brein
• Methadone behandeling: zelfde receptoren als heroïne, maar:
• ‘Gestaag’: receptoren blijven redelijk lang ‘bezet’ → verminderde rush bij gebruik heroïne

*Naast reductie craving → je kan nog functioneren

Question 34

Verslaving: beloningssystemen: Operante conditionering: - Positieve bekrachtiging (+S+): Lang termijn (4)

Answer 34

• Reductie basale niveaus dopamine in nACC, reductie #dopaminereceptoren, …
• Verminderde respons op zelfde dosis
• Cue reactiviteit
• Ook: minder sterke reactie in striatum op andere bekrachtigers (vb. geldelijk gewin, erotische stimuli, eten)

Question 35

Verslaving: beloningssystemen: Operante conditionering: - Positieve bekrachtiging (+S+): cue reactivity

Answer 35

• Minder reactie op substantie zelf (ventraal striatum): downregulatie
• Sterkere reacties op gebruiksgerelateerde stimuli vb. afbeeldingen ervan, vooral in dorsaal striatum

→ stimuli tonen die geassocieerd is met gebruik

• Verschuiving instrumenteel gedrag (R-S, operant) naar habitueel / compulsief (S-R, klassiek) leren
• Dopaminerespons:
• Cues ipv. gebruik zelf

*Fungeert als voorspellingssignaal: eerst krijg je piek door middel, later krijg je piek wanneer je het middel voorspelt

*Cues veroorzaken drang

Question 36

Verslaving: beloningssystemen: functie (3)

Answer 36

• Promoten van gedrag dat leidt tot gunstige / adaptieve uitkomsten (dingen die goed voor je uitkomen)
• Ook indien distaal / complex → rol van voorspelling via associatie
• ‘Hijacking’ in geval van verslaving → je gaat gedragingen stellen die niet goed zijn voor je (≠ adaptief)

Question 37

Verslavinàg: executieve systemen: interventies

Answer 37

inhibitie functies boosten zoals aandachtsbiasmodificatie → foto’s van drank tonen waaraan jij aan verhangend bent → elke keer wanneer je alcohol ziet die foto wegduwen en andere drank naar jezelf toe trekken

Question 38

Verslaving: stress systemen

Answer 38

• HPA-as activiteit ondergraaft prefrontale inhibitie functies
• Trauma als belangrijke risicofactor
• CRH (CRF): 25

*Verhoogde circulatie tijdens abstinentie, geassocieerd met subjectieve angst en agitatie (zie ook ‘relief’ motivatie)

*CRH-antagonisten onderdrukken deze negatieve toestand tijdens abstinentie

Question 39

Non-invasieve hersenstimulatie: Transcranial Magnetic Stimulation (TMS) (4)

Answer 39

Stroom induceren in hersenweefsels mbv magnetisch veld

• Spoel (“coil”) t.h.v. schedel
• Magnetisch veld opgewekt
• Elektrische stroom geïnduceerd
• Als intensiteit groot genoeg is à actiepotentiaal

Question 40

Non-invasieve hersenstimulatie: Transcranial Magnetic Stimulation (TMS): effecten afhankelijk van (3)

Answer 40

• Locatie
• Intensiteit
• Frequentie

Question 41

Non-invasieve hersenstimulatie: Transcranial Magnetic Stimulation (TMS): Single-pulse TMS

Answer 41

intensiteit die zodanig hoog is dat er een actiepotentiaal ontstaat

Question 42

Non-invasieve hersenstimulatie: Transcranial Magnetic Stimulation (TMS): Low-Frequency TMS

Answer 42

(1-5 Hz): 1 magnetische puls per seconde bij 1 hz → reductie corticale excitabiliteit → hyperpolarisatie → “inhibitie” van corticaal gebied

Question 43

Non-invasieve hersenstimulatie: Transcranial Magnetic Stimulation (TMS): High-Frequency TMS

Answer 43

(5-20 Hz): toename corticale excitabiliteit → depolarisatie → “excitatie” (drempel voor activatie ligt lager)

Question 44

Non-invasieve hersenstimulatie: Transcranial Magnetic Stimulation (TMS): High-Frequency TMS

Answer 44

(5-20 Hz): toename corticale excitabiliteit → depolarisatie → “excitatie” (drempel voor activatie ligt lager)

Question 45

Non-invasieve hersenstimulatie: Transcranial Magnetic Stimulation (TMS): Theta-Burst TMS

Answer 45

impulsen aan bepaalde patronen aan hoge frequentie toedienen bv. 3 pulsen aan 50 Hz = “burst” → aan 5 Hz

Question 46

Non-invasieve hersenstimulatie: Transcranial Magnetic Stimulation (TMS): Voorbeelden van klinische toepassingen (5)

Answer 46

• Neuropathische pijn: HF rTMS van primaire motorische cortex (M1) contralateraal aan pijnlijke zijde
• Depressie: HF rTMS van dorsolaterale prefrontale cortex (DLPFC)
• Herstel van handmotoriek na beroerte: LF rTMS van contralaterale M1
• FDA cleared (USA): MDD, migraine, OCD, tabakstop
• CE certificaat (EU): Depressie

Question 47

Non-invasieve hersenstimulatie: Transcranial Direct Current Stimulation (tDCS) (5)

Answer 47

• Stroom induceren in hersenweefsels mbv zwakke gelijkstroom
• Werkingsmechanisme: niet helemaal gekend - Rustmembraanpotentiaal wordt beïnvloed
• Indirecte effecten op subcorticaal niveau? - Sinds +- 2000: sterk toegenomen interesse in tDCS (en andere NIBS technieken)
• Zeker effectief bij depressie → bij andere zaken zoals pijn, Parkinson… minder duidelijkheid over effectiviteit

Question 48

Non-invasieve hersenstimulatie: Transcranial Direct Current Stimulation (tDCS): conventioneel en high definition tDCS

Answer 48

• High definition is veel specifieker stimuleren

Question 49

Non-invasieve hersenstimulatie: Transcranial Alternating Current Stimulation (tACS)

Answer 49

Huidige oscillerende hersenactiviteit modelleren mbv externe toepassing wisselstroom

Question 50

Non-invasieve hersenstimulatie: Transcranial Alternating Current Stimulation (tACS): afhankelijk van frequentie (3)

Answer 50

• Alpha: 8-12 Hz
• Beta: 13-30 Hz
• Gamma: > 30 Hz

Question 51

Non-invasieve hersenstimulatie: Transcranial Alternating Current Stimulation (tACS): indicaties (4)

Answer 51

• De ziekte van Parkinson
• Epilepsie
• Chronische pijn
• Depressie

Question 52

Non-invasieve hersenstimulatie: Transcranial Alternating Current Stimulation (tACS): positieve effecten (4)

Answer 52

• Gamma tACS van dLPFC kan het geheugen verbeteren bij dementie
• Alpha tACS kan inhibitoire controle verbeteren bij alcoholmisbruik
• Individualized tACS kan motorische en cognitieve uitkomsten verbeteren bij Parkinson
• Gamma tACS van dLPFC kan cognitieve uitkomsten verbeteren bij MCI (meer dan tDCS)

Question 53

Non-invasieve hersenstimulatie: Transcranial Alternating Current Stimulation (tACS): positieve effecten (4)

Answer 53

• Gamma tACS van dLPFC kan het geheugen verbeteren bij dementie
• Alpha tACS kan inhibitoire controle verbeteren bij alcoholmisbruik
• Individualized tACS kan motorische en cognitieve uitkomsten verbeteren bij Parkinson
• Gamma tACS van dLPFC kan cognitieve uitkomsten verbeteren bij MCI (meer dan tDCS)

Question 54

Depressie: Monoaminehypothese

Answer 54

→ Ontregeling (verminderde activiteit) 3 grote monoaminesystemen

1. Serotonine (5-hydroxytryptamine of 5-HT)
2. Noradrenaline (NE)
3. Dopamine (DA)

Question 55

Depressie: Serotoninehypothese (4)

Answer 55

• Lagere niveaus van serotonine (5-HT) of metaboliet (afbraakproduct) 5-HIAA.
• Verhoogde activiteit serotonine-receptoren die presynaptisch afgifte remmen van serotonine.
• Verhoogde SERT (serotonine transporter protein) activiteit en/of meer SERT-genen. SERT voor afvoer serotonine, waardoor de beschikbaarheid van serotonine in de synaptische spleet verlaagt.
• Effect van tryptofaandepletie (precursor serotonine)

Question 56

Depressie: Verhoogde stressrespons: Hyperactiviteit HPA-as (2)

Answer 56

• Cortisolsecretie verhoogd bij opgenomen patiënten, ook in vergelijking met de psychiatrische controlegroep
• Stress tijdens kinderjaren zorgt voor blijvende aantasting HPA-as en cortisolhypersecretie

⇒ Dus geen gevolg, maar oorzaak

Question 57

Depressie: chronische stress (2)

Answer 57

• Afname volume grijze materie (verlies van neuronen, verminderende neurogenese) ⇨ inkrimping o.m. hippocampus (geheugen en leren)
• m.n. bij terugkerende depressie

Question 58

Depressie: Corticolimbisch circuit

Answer 58

Ontregeling communicatie limbisch systeem en cortex

Question 59

Depressie: Corticolimbisch circuit: Hyperactiviteit limbisch systeem (2)

Answer 59

→ verhoogde stressrespons

• Rustmetabolisme linker amygdala abnormaal verhoogd. Verband met hypersecretie cortisol - Jongeren met historiek van emotionele verwaarlozing vertonen grotere activatie thv de amygdala (L) en anterieure hippocampus (R) bij verwerking van angstige gezichten

Question 60

Depressie: Corticolimbisch circuit: Hypoactiviteit executief system

Answer 60

→ minder effectieve cognitieve controle/top-down regulatie

• Ontregeling top-down regulatie/cognitieve controle

Question 61

Depressie: Corticolimbisch circuit: Hypoactiviteit executief system

Answer 61

→ minder effectieve cognitieve controle/top-down regulatie

• Ontregeling top-down regulatie/cognitieve controle

Question 62

Depressie: Corticolimbisch circuit: Hypoactiviteit executief system: klinisch = ruminatieve denkstijl

Answer 62

= herhaaldelijk negatief denken over symptomen, oorzaken en gevolgen van negatief affect

• Reflection = actief, probleemoplossend
• Brooding = passief, maladaptief

Rol in ontwikkeling en instandhouding

• Voorspelt aanvang van een depressieve episode
• Voorspelt de ernst van de symptomen bij niet-depressieve personen
• Experimenteel geïnduceerd rumineren verhoogt de bestaande dysfore stemming

Question 63

Depressie: Corticolimbisch circuit: Hypoactiviteit executief system: klinisch = ruminatieve denkstijl

Answer 63

= herhaaldelijk negatief denken over symptomen, oorzaken en gevolgen van negatief affect

• Reflection = actief, probleemoplossend
• Brooding = passief, maladaptief

Rol in ontwikkeling en instandhouding

• Voorspelt aanvang van een depressieve episode
• Voorspelt de ernst van de symptomen bij niet-depressieve personen
• Experimenteel geïnduceerd rumineren verhoogt de bestaande dysfore stemming

Question 64

Depressie: Corticolimbisch circuit: Hypoactiviteit executief system: klinisch = Maladapatieve emotieregulatie

Answer 64

• Emotieregulatieconditie: cognitieve reappraisal na zien van negatieve beelden
• MDD verlaagde activatie dorsale anterior cingulate cortex (dACC) en supplementaire motorische cortex (SMA) bij (beginfase) emotieregulatie

⇒ Verminderde top-down emotieregulatie

• Ontregeling top-down emotieregulatieprocessen leidt tot verminderd emotioneel inzicht en probleemoplossend gedrag, verwachting situatie te kunnen veranderen, …

Question 65

Depressie: Corticolimbisch circuit: Hypoactiviteit executief system: klinisch = Maladapatieve emotieregulatie

Answer 65

• Emotieregulatieconditie: cognitieve reappraisal na zien van negatieve beelden
• MDD verlaagde activatie dorsale anterior cingulate cortex (dACC) en supplementaire motorische cortex (SMA) bij (beginfase) emotieregulatie

⇒ Verminderde top-down emotieregulatie

• Ontregeling top-down emotieregulatieprocessen leidt tot verminderd emotioneel inzicht en probleemoplossend gedrag, verwachting situatie te kunnen veranderen, …

Question 66

Depressie: Corticolimbisch circuit: Effecten van behandeling

Answer 66

→ Kunnen we ontregeling corticolimbisch circuit aanpakken via behandeling?

• Medicatie (ADM) zou rechtstreeks inwerken op verlagen activiteit limbisch systeem
• Cognitieve therapie (CT) zou rechtstreeks inwerken op verhogen activiteit PFC → bewust leren omgaan met negatieve gedachten
• TMS (Transcranial magnetic stimulation)
• Stimulatie linker dlPFC
• Bv. 10-30 sessies van 20 min elk
• Respons gelijkaardig aan antidepressiva, weinig negatieve neveneffecten
• DCS (transcranial Direct Current Stimulation)
• Stimulatie linker dlPFC

*Bv. 15-20 sessies van 20 min elk

Question 67

Depressie: Cognitieve schema driehoek - Beck (2)

Answer 67

• Stressoren omgeving lokken activatie uit van latent aanwezige, depressogene schema’s
• Disfunctionele attitudes die leiden tot negatieve automatische gedachten over zichzelf, de wereld en de toekomst (zgn. negatieve cognitieve triade)

Question 68

Depressie: Associatieve netwerktheorie - Bower (4)

Answer 68

• Emoties zijn knopen in associatief netwerk
• Elke emotie activeert automatisch een stemmingscongruent geheugen netwerk:
• Gedragingen, cognities, herinneringen …
• Mood-congruent memory: betere herinnering van stemmingscongruente informatie.
• Effect sterker in MDD → droevige stemming activeert droeve herinneringen

Question 69

Depressie: aandachtsbias: emotionele strooptaak

Answer 69

• Reageer op kleur, negeer woordbetekenis
• Emotioneel Stroop effect: RTn emotioneel > RTn neutraal MDD
• Krijgen aandacht moeilijker weg van negatieve en depressie gerelateerde woorden
• Effect wordt niet teruggevonden bij positieve woorden
• MDD
• Verhoogde activatie rechter precuneus bij droevige woorden → verhoogde automatische aandacht voor negatieve woorden
• Verhoogde activatie van linker ACC bij droevige woorden

*Positieve correlatie linker ACCactivatie en RTn droevige woorden

⇒ Moeten meer moeite doen om negatieve woorden te onderdrukken

Question 70

Depressie: aandachtsbias: dot-probe taak

Answer 70

Aandacht richten op fixatiekruis, daarna bolletje zien en kijken naar die locatie + cue (gezicht, woord) → emotionele waarde van cue verschilt

• RT emotioneel < RT neutraal → aandacht bevindt zich thv emotionele S
• Paren van gezichten → Blij vs. neutraal // Droef vs. neutraal
• MDD
• Effect droef : RTs droef valide < RT droef invalide (= neutraal) → roef trekt aandacht! 32
• Geen effect blij
• Vroege verwerking: validiteitsffect droef → verhoogde P1 ⇒ Automatische, bottom-up aandacht negatieve S
• Late verwerking: validiteitsffect droef ⇒ Verhoogde P3 = top-down aandacht negatieve S

Question 71

Depressie: aandachtsbias: dot-probe taak: conclusie

Answer 71

Vroege verwerking

• MDD besteden automatisch meer aandacht aan negatieve prikkels
• Engagement => BU (limbisch systeem, vroege aandacht)

Late verwerking

• MDD krijgen aandacht er ook niet meer van weg eens negatieve informatie in de aandachtsfocus is!
• Disengagement => TD (PFC, cognitieve controle, late aandacht)

Question 72

Depressie: geheugenbias: MOOD-congruente recall (3)

Answer 72

• Algemeen
• MDD: betere recall negatieve dan neutrale of positieve S *Controles: betere recall positieve dan neutrale of negatieve S
• MDD betere herinnering negatief
• Tegelijk aanwijzingen voor specifieke copingstrategieën om hiermee om te gaan ovv stoornissen in het autobiografisch geheugen

Question 73

Depressie: geheugenbias: Autobiografisch geheugen (5)

Answer 73

MDD

• Minder specifieke herinneringen, meer algemene autobiografische herinneringen
• Ook voor positieve gebeurtenissen
• Veralgemening goede voorspeller voor herstelsucces (hoe meer veralgemening, hoe slechter)
• MDD tov controles verlaagde activiteit thv hippocampus/striatum en parahippocampale gyrus
• MDD tov controles verlaagde activiteit thv insula (emotionele verwerking) bij specifieke AB herinnering → repressieve coping

Question 74

Depressie: geheugenbias: Autobiografisch geheugen: repressive coping (2)

Answer 74

• Negatief affect, gekoppeld aan specifieke herinneringen, vermijden of onderdrukken
• Verspreidt zich naar positieve gebeurtenissen

Question 75

Depressie: geheugenbias: Autobiografisch geheugen: repressive coping (2)

Answer 75

• Negatief affect, gekoppeld aan specifieke herinneringen, vermijden of onderdrukken
• Verspreidt zich naar positieve gebeurtenissen

Question 76

Depressie: geheugenbias: State or trait

Answer 76

• Ook al subklinisch cognitieve bias: rumineerders die geen depressieve symptomen vertonen
• Ook bij kinderen van ouders met MDD – risico x 3 (genetische component)
• Negatieve stemmingsinductie gevolgd door dot-probe taak
• Enkel negativity bias bij dochters zonder diagnose van moeders met recurrente MDD
• Ontregeld reward systeem (dopaminecircuits)
• Overgevoeligheid voor negatieve feedback
• Ondergevoeligheid voor positieve feedback