Belangrijke begrippen Flashcards
Homeostase
Het handhaven van stabiele, constante lichamelijke condities door varierende externe invloeden.
VB: lichaamstemperatuur, bloedglucose (Hb1AC), pH-niveau
Allostase
Fysiologische stabiliteit door je lijf aan te passen aan wat de omgeving van je vraagt.
VB: bloeddruk, cholesterol, cortisol, (nor)epinephrine
Allostatic load
Belasting die je lijf ervaart door herhaalde allostatische reacties.
4 typen allostatic load
- Repeated hits
- Lack of adaption
- Prolonged respons due to delayed shutdown
- Inadequate reactie
Psychosomatic hyptohese
Psychologische constructen hebben invloed op het onstaan/verergeren van somatische ziekten via stressfysiologische en de biologie van de ziekte zelf.
Adaptatie capaciteiten (RAM)
- Focal stimuli: interne/externe eisen
- Contextual stimuli: andere factoren
- Residual stimuli: emoties/gedrag
HPA-as
Hypothalamus
CRH
Anterior hypofyse
ACTH
Adrenal cortex
Cortisol (+ feedback loop)
SAM-as
Hypothalamus
Locus coeruleus/brain stem
(Acethylcholine)
Adrenal medulla
(Nor)adrenaline
Immuunreactie
Herkennen pathogenen als lichaamsvreemd en de reactie om ze te elimineren.
Aangeboren/innate imuunrespons
- Externe verdediging: huid, slijmvlies
- Complementair systeem: ontstekingsrespons, natural killer cells, histamines en fagocytose.
Niet-aangeboren/verworen imuunrespons
- Cellulaire afweer: T-cellen (bv virus, kanker)
- Humorale afweer: B-cellen (bv bacterien, allergenen)
Brain to immune pathways
- SAM-as
- HPA-as
Immune to brain pathways
- Nervus Vagus
- Circumventriculaire organen (diffusie op CVO waar BBB incompleet is)
- Cytokine transporter (wanneer heel veel cytokine) bij BBB
- Receptoren voor cytokines in de ventrikels
Macrofagentheorie van depressie
Een deel van depressieve symptomen bij ziekten kan verklaard worden door ontstekingsgerelateerde processen.
Acetylcholine
Meerdere functies, maar onthoud vooral:
In PNS zorgt acetylcholine (via muscarine receptoren) voor de remming van NE afgifte van SNS.
Starlin’s law
Hoeveel bloed terugkomt in het hart bepaalt de contractie van de volgende slag.
Baroreceptor reflex
Wanneer bloeddruk stijgt registreren baroreceptoren dit en beginnen ze sneller te vuren naar de sensorische neuronen (in de medulla oblongata).
Chronotopie
Snelheid van spiercontractie.
Inotropie
Kracht van spiercontractie.
Genotype
De code in onze genen.
Fenotype
Wat je hiervan ziet aan de buitenkant, het gedrag dat je laat zien.
Epigenetica
Bepalen of een gen wel/niet wordt afgeschreven als gevolg van effecten uit de omgeving.
Interactie genen en omgeving.
Single Nucleotide Polymorfisme (SNP)
Een nucleotide (A,C,T) is anders op een bepaalde plek in DNA sequentie.
3 epigenetische mechanismen die genexpressie beinvloeden
- Methylatie DNA (transcriptie)
- MicroRNA (translatie)
- Histone modificatie -> acetylation (losser, toename transcriptie), deacetylation (strakker, afname transcriptie)
Common disease/common variant hypothesis
Op het moment dat ziekte vaak voorkomt, gaat hij waarschijnlijk samen met genensets die hier als combi voor zorgen.
Linkage Analysis
Genotypering van families met een ziekte.
Linkage disequilibrium
Loci ene allel geassocieerd met ander allel.
Equifinality
Verschillende oorzaken kunnen leiden tot eenzelfde soort iets.
Endofenotype
Gedragsmatige symptomen onderscheiden van meer stabiele fenotypes met een duidelijke genetische connectie.
VB: cortisol, cytokines, leren door beloning, aandachtsbias.
Pleiotropy
Genetische variaties kunnen meer dan twee fenotypes beinvloeden.
3 componenten emoties
- Gevoel/emotie
- Gedrag
- Fysiologisch
Emotie
Een gekleurde reactie op externe stimuli en/of interne mentale representaties.
Limbisch systeem
OFC, amygdala, hypothalamus etc.
ACC & OFC belangrijk bij emotieregulatie!
Lokalisaties emoties
- Woede -> OFC
- Angst -> amygdala
- Verdriet -> ACC
- Walging -> insula
Emotie theorieen
- Common sense: stimulus -> subjectieve ervaring (angst) -> lichamelijke respons (arousal)
- James-Lange: stimulus -> lichamelijke respons -> subjectieve ervaring
- Cannon-Bard: stimulus -> tegelijk lichamelijke respons en subjectieve ervaring
- Schachter-Singer: stimulus -> lichamelijke respons -> interpretatie -> subjectieve ervaring
- Lazarus: appraisal bepaalt je coping en dus uitkomsten/emoties
- Le Doux: high road (bewuste, complexe gevoelens) & low road (snelle emotionele responsen)
Telomeren
Uiteinden van DNA.
Telomerase
Verlengen telomeren en beschermen tegen verkorting over tijd.
NFkB
Transcriptiefactor die betrokken is bij ontstekingen. Deregulatie draagt bij aan pathogene processen van diverse ontstekingsziekten.
BDNF
Hersenplasticiteit en angiogenese
Type D persoonlijkheid
Negatieve affectiviteit en sociale inhibitie.
Biologische theorieen van depressie
- Monoamine hypothese
- Inflammatie hyptohese
- Corticoide hypothese
- BDNF hypothese
Link depressie en HVZ
- Inflammatie
- Endotheel disfunctie
- Bloedplaatjes (platelets)
- Autonome disfunctie
- BDNF
Resilience
Een positieve adaptatie aan een negatieve gebeurtenis.
Medisch Onverklaarbare Symptomen (MUS)
Fysieke symptomen/klachten die aanwezig zijn bij een individu, maar waarvoor geen onderliggende medische oorzaak kan worden gevonden na uitgebreid medisch onderzoek.
Somatische Symptoom Stoornis (SSD)
Is een psychiatrische aandoening die wordt gekenmerkt door het hebben van één of meer lichamelijke symptomen die leiden tot significante stress of beperkingen in het dagelijks functioneren.
Fibromyalgie
Is een chronische aandoening die wordt gekenmerkt door wijdverspreide pijn in het lichaam, vermoeidheid, slaapstoornissen en gevoeligheid in bepaalde drukpunten.
Hyperalgesie
Pijn met niet pijnlijke stimuli.
Diabetes Type 1 en depressie
- Monoamines
- Cortisol
- Inflammatie
- Neurodegeneratie
Oxidatieve stress
Te veel zuurstof bij cellen waardoor schade ontstaat.
Insuline resistentie
Een toestand waarin cellen in het lichaam minder gevoelig worden voor de effecten van insuline, waardoor er meer insuline nodig is om glucose uit het bloed in de cellen te laten opnemen.
Dit kan leiden tot verhoogde bloedsuikerspiegels en uiteindelijk tot type 2 diabetes als de insulineresistentie aanhoudt.
Insuline deficientie
Pancreas onvoldoende insuline produceert om de bloedsuikerspiegels te reguleren. Dit kan optreden bij type 1 diabetes, waarbij het immuunsysteem de insulineproducerende cellen in de alvleesklier aanvalt en vernietigt.
Diabetes Type 2 en depressie
- Epigenetica
- Circadiane ritme
- Innate inflammatoire respons
- HPA-as
- Insuline resistentie
Hallmarks kanker
- Zelfvoorzienend in groei
- Ongevoelig voor anti-groei signalen
- Ontsnappen celdood
- Onbeperkte proliferatieve/verspreiding capaciteit (HeLa)
- Angioneogenese
- Omliggende weefsels binnen dringen en verspreiding
Apoptose
Geprogrameerde celdood.
Necrose
Cel raakt gewond en pro-inflammatoire cytokines ruimen ze op.
Anoikes
Apoptose op moment dat cel niet meer in zijn eigen omgeving zit.
Autofagie
Opeten/recyclen van cellen (tumor suppressor/tumor promoting)
Angioneogenese
Het groeien van nieuwe bloedvaten.
Veel VEGF.
Warburg effect
Een fenomeen waarbij kankercellen een voorkeur hebben voor het metaboliseren van glucose via glycolyse, zelfs in aanwezigheid van zuurstof. Dit leidt tot een verhoogde glucoseopname en lactaatproductie (energie en bouwstoffen die essentieel zijn voor hun snelle groei, overleving en progressie).
Remodeling
Het proces dat wanden van luchtwegen verdikken met ernst en duur van de ziekte.
AZS aansturen LONGEN
- PNS
- SNS
- C-fibers
- NANC
Astma
PNS overactief -> bronchoconstrictie
PNS
- Bronchoconstrictie
- Slijm secretie
- Respiratoire reflex (C fibers)
SNS
Vasodilatie
NANC
- PNS & SNS modulatie
- Bronchodilatie
- Vasoconstrictie
eNANC
- Exciterend (meer PNS)
- Bronchoconstrictie
iNANC
- Inhiberend
- Remt PNS -> bronchodilatatie!
- SNS -> vasoconstrictie
Vagale bias
Geeft aan in hoeverre parasympatische reactiviteit groter is dan sympathische reactiviteit.
Als mensen met astma een depressie hebben.
Barker hypothese
Foetale ondervoeding in het midden tot laat in de zwangerschap leidt tot disproportionele groei van foetus en later coronaire hartziekten.
Rumineren/persevartive cognition
Herhaaldelijk/chronisch piekeren.
Minder inhibitie van PFC op limbisch systeem.
Psychologische flexibiliteit
Mogelijkheid om aan te passen aan veranderde omgeving en perspectieve te veranderen en balanceren van competerende wensen.
Meer inhibitie van PFC op limbisch systeem.
Mindfulness
Activatie PFC en ACC
