ATMOSFERA ETA HIDROSFERA

Question 1

5. Non dagoen uraren definisioa

Answer 1

Hidrosfera Lurraren geruza etena da; lurrazalean eta lurpean dauden ur guztien multzoak osatzen du.

Question 2

5.1 Ozeano eta itsasoetako ura (1. Definisioa)

Answer 2

Izaki bizidun askoren habitata dira.

Question 3

5.1 Ozeano eta itsasoetako ura (2. Definisioa)

Answer 3

Gatz mineralen kantitate handia dute; harrien higaduratik sortzen
diren gatz horiek itsaso eta ozeanoetara heltzen dira. Uretako gatzik ugariena kloruro sodikoa edo gatz arrunta da.

Question 4

5.1 Ozeano eta itsasoetako ura (3. Definisioa)

Answer 4

Etengabe mugitzen ari dira eta ozeano-korronte handiak sortzen
dituzte; ur-masa horiek ozeanoetatik lekualdatu, eta planeta osoko klima doitzen dute.

Question 5

5.2 Ur kontinentala (1. Definisioa)

Answer 5

Glaziarrak eta kasko polarrak. Ur kontinental guztiaren % 79 dira;
planetako ur gezaren erreserbarik handiena.

Question 6

5.2 Ur kontinentala (2. Definisioa)

Answer 6

Lurpeko urak. Ur kontinentalen % 20 dira. Lurrazaleko urak, harrien eta lurzoruaren pitzaduretatik eta poroetatik iragazten dira:horrelaxe sortzen dira lurpeko urak. Harriak eta lurzorua urez beteta dituzten lurpeko zonak akuiferoak dira.

Question 7

5.2 Ur kontinentala (3. Definisioa)

Answer 7

Lurrazaleko ura. Gainerako % 1 da. Aintziretan dago, baita ibai eta
uharretan edo atmosferan ere.

Question 8

6. Uraren zikloa (1. Definisioa)

Answer 8

Eguzkiaren energiak uraren egoera-aldaketak eragiten ditu; energia horri esker, gainera, aire-masak mugitu egiten dira.

Question 9

6. Uraren zikloa (2. Definisioa)

Answer 9

Grabitatearen indarrak gorengo eremuetatik itsaso eta ozeanoetarantz mugiarazten du ura.

Question 10

6.1 Uraren zikloklo prozesuaren definisioa

Answer 10

Uraren ziklo deritzon prozesu multzoan, Lurreko ura hidrosferaren,
atmosferaren, geosferaren eta biosferaren artean ibiltzen da.

Question 11

6.1 Uraren zikloklo prozesuak:

Answer 11

Lurruntzea
Transpiratzea
Kondentsatzea
Lurrazalera erortzea 
Lurrazalean isurtzea
Iragaztea

Question 12

7. Uraren kudeaketaren definisioa

Answer 12

Ura ezinbestekoa da izaki bizidunak eta giza jarduerak garatzeko.
Hala ere, baliabide mugatua da, gizakiak ezin baitu erabili ur guztiaren zati txiki bat baino.

Question 13

7.1 Uraren erabilerak

Answer 13

Kontsumoko erabilerak

Kontsumotik kanpoko erabilerak

Question 14

Kontsumoko erabilerarem definisioa

Answer 14

Kontsumoko erabilerak ur-gastua dakartenak dira. Adibidez, hiri edo
etxeetako erabilerak, etxe barruko beharrizanak betetzeko behar
direnak; nekazaritza eta abeltzaintzako erabilerak, hala nola ureztatzeko eta abereen beharretarako erabilerak; eta industriako erabilerak, hau da, fabrikaziorako eta makinak garbitzeko edo hozteko behar direnak.

Question 15

Kontsumotik kanpoko erabileraren definisioa

Answer 15

Kontsumotik kanpoko erabileretan ez dago ur-gasturik; izan ere, jarduera jakin batean erabilitako ura berriro erabil daiteke. Esate baterako, energia hidroelektrikoa sortzeko erabilera; nabigaziorako erabilera, garraiorakoa alegia; eta jolaserako eta, hain zuzen ere, aisialdirako erabilera, hala nola igeriketa eta beste kirol batzuetarakoa.

Question 16

7.2 Baliabide mugatua (1. Definisioa)

Answer 16

Planetan duen banaketa irregularra, bai espazioan eta bai denboran duena; banaketa hori baldintza klimatikoen ondoriozkoa da. Planetako eremu batzuetan ura baliabide oso urria da; adibidez, Afrikako erdialdean edo Europako hegoaldean dauden zenbait zonatan.

Question 17

7.2 Baliabide mugatua (2. Definisioa)

Answer 17

Kontsumo gero eta handiagoa. Ura atera, erabili eta kutsatzeko
prozesua azkarregi egiten da, eta naturak ez du astirik ur hori arazteko eta birziklatzeko.

Question 18

7.3 Uraren kudaketa (1. Definisioa)

Answer 18

Ura aurrezteko neurriak, ur-kontsumoa murrizteko. Nekazaritzan,
tantakako ureztapena edo ur araziak erabiliz. Industrian, kontsumo
txikiko teknologiak eta ura arazteko nahiz berrerabiltzeko sistemak
baliatuz. Etxeetan, sentsibilizazio-kanpainen bidez, bai aurrezteko
eta bai kontsumo txikiko etxetresna elektrikoak erabiltzeko.

Question 19

7.3 Uraren kudaketa (2. Definisioa)

Answer 19

Neurri teknikoak, ur-hornidura bermatzeko. Adibidez, urtegiak
egitea, lehorteetarako ura biltzeko; ura ur askoko lekuetatik ur
gutxikoetara eramatea; edo itsasoko ura gezatzea.

Question 20

8. Uraren kutsaduraren definisioa

Answer 20

Ura kutsatzaile izeneko substantziak isurtzen zaizkionean kutsatzen da. Egoera horretan dagoen urak aldatu egiten ditu ekosistemak, eta gaixotasunak sortzen ditu.

Question 21

8.1 Kutsaduraren jatorria (1. Definisioa)

Answer 21

Kontrolik gabeko isurpenak, industriek eta herri edo hiriek itsaso
eta ibaietara egiten dituztenak; gaixotasunak sortu, eta, gainera,
eragina dute organismo askoren bizi-zikloan.

Question 22

8.1 Kutsaduraren jatorria (2. Definisioa)

Answer 22

Itsasontzi-istripuetan eta haien tangak garbitzean itsasora isur-
tzen diren erregaiak; itsaso eta ozeanoetako urak kutsatu, eta kalte
larria egiten diete uretako organismoei eta itsas hegaztiei.

Question 23

8.1 Kutsaduraren jatorria (3. Definisioa)

Answer 23

Ur beroko isurpenak, zentral termikoek eta nuklearrek egiten dituztenak; nahasi egiten dituzte uretako organismoen ziklo biologikoak.

Question 24

8.1 Kutsaduraren jatorria (4. Definisioa)

Answer 24

Pestizida, ongarri eta abereen txiza nahiz gorotz gehiegi egotea;
euriak herrestan eramanda eta iragazita, akuiferoetara iritsi, eta
kutsatu egiten dituzte.

Question 25

8.2 Uraren oinarrizko zikloaren definisioa

Answer 25

Uraren oinarrizko zikloa prozesu multzoa da eta aukera ematen du
ura ingurumenari kalterik egin gabe erabiltzeko.

Question 26

8.2 Uraren oinarrizko zikloak (1. Definisioa)

Answer 26

Ura biltzea:
Gizakiak edaten duen ura inguru naturaletik lortzen da; esate baterako, lurpetik, ibaietatik, aintziretatik, zingiretatik edo gezatzeko instalazioetatik.

Question 27

8.2 Uraren oinarrizko zikloak (2. Definisioa)

Answer 27

Edateko ur bihurtzea:
Bildu ondoren, ura edateko ur bihurtzeko instalazioetara eramaten
da; hau da, edateko uren araztegietara (EUA). Araztegi horietan arazi
egiten dute ura, gizakiak edateko modukoa izan dadin. Gero, bilte-
gietan bildu, eta banatu egiten da giza kontsumorako.

Question 28

8.2 Uraren oinarrizko zikloak (3. Definisioa)

Answer 28

Ura araztea:
Hainbat gauzatarako erabili ondoren, urak kutsatu egiten dira; hots, hondakin ur bihurtzen dira. Kutsaturiko ur horiek ezin dira inguru
naturalera isuri; lehenengo, arazi egin behar dira disolbatuta dituzten
kutsatzaileak ezabatzeko.
Hondakin-uren araztegietan (HUA) arazten da ura; araztegi horietan
ezabatu egiten dira partikulak, materia organikoa, mikroorganismoak,
gatz batzuk eta beste zenbait substantzia.