Artiklar Flashcards
Kva går den biologiske fagideologien ut på?
”Kropp-maskin” bilete av kroppen. Grunntrening for å halda maskineriet i gang. Fokus på instrumentell/nytte verdi. Pedagogisk tilrettelegging for læring ikkje prioritert, grunntrening og ferdige spelformer i sentrum.
Kva går den dannelsesteoretiske ideologien ut på ?
Fokus på fagets ibuande utdannings- og oppdragande verdi. Underholdane aktivitet, trivsel og rekreasjon og ikkje på læring
Grei kort ut om økosofi B?
Økosofi B er ein økosofi for barn der sjølv-utvikling er særleg viktig. Det er eit særleg fokus på at barna ikkje berre skulle lære om naturen, men dei skulle også få ei oppleving av å lære av naturen. Måten ein vil gjere dette på, er å prøve å på nytt oppdage naturmiljøet. Målet deira er at dersom barna utvikla eit godt forhold til naturen, ville dei kanskje få ineternalisert eit ønskje om å verne om naturmiljøet i framtida. (sjå eige ark for meir utfyllande)
Kva er dei 7 trinna i Dreyfus & Dreyfus sin ferdigheitsmodell?
1 Novise - nybyrjar 2 Advansed beginner - Vidarekomen nybyrjar 3 Competence - Kompetanse 4 Proficiency - Dyktigheit(ferdighet) 5 Expertise - Ekspertise 6 Master - Meister 7 Innovator - Innovatør
Fortel om trinn 1 novise - nybyrjar
-Får enkle reglar/planar som skal følgast uavhengig av kontekst/situasjon
“Skift gir ved 4000 omdreiningar”
“Etter to korte pasningar skal det koma ein lang”
-Bruker tid og krefter på å hugsa og bruka reglane
Fortel om trinn 2 advansed beginner - Vidarekomen nybyrjar
Ved meir erfaring:
-Legg merke til meiningsfulle aspekt ved situasjonane
-Føl reglar, men dei er meir knytt til situasjonen/konteksten
-Alle sider ved situasjonen er handsama separet og som like viktige
”Angrip ein svak kongefløy”
”Skift gir når motoren høyrest ut som den slit”
-Kostar tid og krefter
Kva kjenneteiknar trinn 3 competence - Kompetanse
-Kjenner att overveldane mange relevante element ved situasjonen – kan bli utmattande:
-Via instruksjon eller erfaring læres perspektiv eller prinsipp som deretter brukes for å kunne avgjera kva element som er viktige og kva ein kan sjå vekk frå.
Kjenner ansvar for feil, gjer eigne val, skummelt.
Pasning til spiss i bakrom, møtande spiss, midtbanespelar i mellomrom, feilvendt
kant, midtstoppar? Gjenkjenning av romforhold!
-Må vera kjenslemessig engasjert for å koma vidare, står ein att på nybyrjarens objektive regelhaldning blir det stagnasjon.
Kva kjenneteiknar trinn 4 proficiency - Dyktigheit
- Intuitiv adferd erstatter overveide reaksjonar
- Resultat av erfaring og engasjement
- Holistisk gjenkjenning av trekk i situasjonen, forstår intuitivt kva som skjer“Holistic similarity recognition”
- Treng ikkje å ta eit steg attende for å vurdera for å kva som er viktig i situasjonen
- Lettare og mindre slitsomt enn på tidlegare stadium
-Må avgjera kva val ein gjer i ein gitt situasjon
“Merkar intuitivt at ein kjører for fort, men må gjera eit val om å sleppe gassen, bremsa, gira ned e.l.”
Kva kjenneteiknar trinn 5 expertise - ekspertise?
-Gjennom stor erfaring og innleving kan ein nå ekspertise
-Tek ikkje avgjersler
-Løyser ikkje problem
-Forstår situasjonen intuitivt og gjer det som virkar, intuitivt.
-Eksperten baserer seg ikkje på reglar eller retningslinjer, men eit intuitivt grep på situasjonen
-Brukar analytiske tilnærmingar I nye situasjoner eller om det oppstår problem
“Merkar intuitivt at ein kjører for fort og vel intuitivt rett løysing for situasjonen utan å tenke seg om”
Toppspelarar i sjakk kan spela med berre 5-10 sekund pr. trekk utan alvorleg redusert prestasjon.
Kva kjennetegner trinn 6 master - meister?
- Ekspertar som ikkje er tilfreds kan gjennom djup kjenslemessig involvering dveling med sine suksessar og fiaskoar bli meistrar
- Dveling er ikkje refleksjon(reglar), men kjensler. Hjernen sorterer situasjonane.
- Har forståing utover situasjonen, ikkje berre den einskilde situasjonen i basket, men heile spelet, den meiningsfulle konteksten situasjonen er ein del av.
- Larry Bird, den perfekte lagspelar i basket. - Kan bli meister gjennom å lære av meister, observera og imitera som eit barn
- Ikkje verbalt
- Berre ein meister kan gjenkjenna ein meister
Kva kjenneteiknar trinn 7 Innovator - Innovatør?
-Stuart likar ikkje nivået, er for uklart, men det er kjenneteiknet på kreativitet som dette nivået handlar om:
-Nokre er meir enn meistrar, dei endrar spelet/spelereglane gjennom ei orginal tilnærming
Usikkert om ein treng å vera meister eller ekspert for å kunne bli innovatør
-Vert tolka som håplause og som nokon som har feil
-Ser verda på ein annan måte, ingen “rette måtar” å gjera noko på, kan alltid vera andre rette måtar
Overføring frå andre områder
- Bill Koch- skøyting på ski
-Bokløv-V-stil skihopping
-Michael Jordan-Inividualist, gjekk for skåring, meir effektivt så no spelar dei som Jordan og ikkje som Larry Bird.
Fosbury- floppstil i høgdehopp (ville ikkje hoppe slik, med det var det han fekk til/kroppen ville) Innovatør?
-Henry Ford-samleband
-Gillette-einganghøvel, inspiret av flaskekorkar
Eigenverdien i idretten
Eigenverdien finn du i idretten i seg sjølv, medan nytteverdien er produkt av aktiviteten og ligg utanfor. Idrettens nytteverdiar kan vere å fremma helse og livskvalitet, og dermed betre samfunnsøkonomi. Den kan ha økonomisk gevinst for enkeltmennesker og grupper. Idrett kan vere eit auka middel for anerkjennelse og sjølvrespekt.
Nytteverdien i idretten
Nytteverdiane kan verka uavhengige av eigenverdien, men forutsetnaden av realisering av nytteverdi er i stor grad opplevingskvalitetar i aktiviteten. Nytteverdiane oppstår på bakgrunn av at idretten drives med eigenverdi. Idrettens nytteverdiar kan vere å fremma helse og livskvalitet, og dermed betre samfunnsøkonomi. Den kan ha økonomisk gevinst for enkeltmennesker og grupper
Sjølvrealisering i idretten
Prosessen der vi utviklar våre ibuande evner og muligheiter kallar me sjølvrealisering.
Teleologisk teori
Teleologisk etikk meiner at ein handling riktig dersom den fremmar målet i større grad enn alternativa. Her er det resultatet og utslget som er i fokus. Nokon vil regne at teleologisk etikk har to «underkategoriar» den eine er konsekvensialisme, den andre er dydsetikk.
Den førstnemnte byggjer på teorien der man karakteriserer ein handling for god om den gjev gode konsekvensar. Me kan altså sei at det er konsekvensen av handlinga som avgjer om ei handling er god eller dårleg
I dydsetisk er spørsmålet ikkje er korleis me bør handla, men kva slags menneske me bør bli og kva verdiar og handlingar me bør fremme i vårt fellesskap. Her skal ein realisera menneskets iboande mogleheiter og skapa moralsk karakter eller dyd
Deontologisk teori
Deontologien er ein pliktetikk. I dette ligg at det finnes absolutte reglar vi vil vere pliktige til å overhalde. Denne retningen er lettere å relatere til for folk flest, siden deontologien legger moralen i handlingen, ikke konsekvensene
I følgje ein slik teori vil det heller ikkje vere greit å lyge heller ikkje om det kan redda eit liv.
Grønn velferd” ei oversikt over 15+2 av naturopplevingas positive kvaliteter, kva er desse 17 kvalitetane?
- Oppleving av stillhet
- Oppleving av frihet
- Oppleving av naturen som et fast holdepunkt i tilværelsen
- Eventyroppleving og oppdragelsesglede
- Oppleving av meistring
- Kroppsleg oppleving
- Estetiske opplevingar
- Opplevingar av naturens skiftingar
- Opplevingar av livets kretsløp
- Opplevingar av andre livsformer
- Forventningsgleda
- Høstingoppleving
- Opplevelsar av naturkreftene
- Historisk opplevingar
- Villmarksopplevingar
- Kulturminner og kulturlandskap
- Sosialaspekt
sosial-kognitiv teori
Begrepet sosial kognitiv henspelar på at kva vi føretar oss ( inkuldert kvarvidt me er i bevegelsesaktive eller ikkje) påverkast av sosiale forhold rundt oss, og tankar og førestillingar vi har omkring å vere i bevegelse. Punkter som er viktige i denna teorien er følelse av å mestre, oppleving av å medbestemme og innflytelse, opplevinga av sosial inklusjon og tilhørigheit, indre motivasjon, oppleving av glede, overskot og psykisk velvære når man er i kroppslig utforldelse. Det er viktig å ha eit godt mestringsklima
Synet på kroppen i middelalderen
I den europeiske mellomalderen var synet annleis enn i antikken. Her var synet på mennesket og kroppen tatt ut i frå tolkingar av kristendommen. I middelalderen finn me og det dualistiske menneskesynet. Mennesket ble oppfatta som eit todelt vesen nemleg «kropp» og «sjel». Kroppen høyrte til den ufrie naturen, medan sjela og tanken var frie og skulle søkje mot gud. Dette førte til at kroppen blei sett på som mindreverdig og syndig.
Synet på mennesket i renessansen
Renessansen var det igjen bilde av den nakne menneskekroppen. Interessa for kropp, natur og det einskilte menneske auka.
Kyrkja blei svekka og hadde ikkje så stor betyding på den tida.
Mennesket blei sett på som eit bindeledd mellom naturen og det guddomlege. Dette hadde samanheng med teknologiske, politiske og sosiale endringar.
Idealet i renessansen minnar om idealet under anitkken, harmoni mellom mennesket som kroppsvesen og som tenkande vesen, altså eit holistisk menneskesyn.
Synet på mennesket i antikken
I den greske antikken som hadde si storhetstid på 400 og 300-talet før kristi fødsel, sto for eit holistisk menneskesyn. Grekerane betrakta menensket som eit vesen med store evner og moglegheiter. Eit harmonisk og helhetleg menneske skulle ha ferdigheter i filosofi, vitenskap, politikk og idrett. Dei var på denne tida altså opptatt av heile menneske. Derfor blei utviklinga av kroppslege eigenskapar i ledd med utviklinga av heile mennesket. Grekarens syn på idretten kommer til utrykk i deira forhold til nakenhet. I gymnasia var utøvarane nakne. Samstundes var ein i antikken også opptatt av å ha den vakre, balanserte kroppen, dei konkurrerte helt i individuelle øvingar som kravde styrke, hurtigheit og kraft.
Synet på kropp/mennesket i vikingtida
Ikkje dualisme, idealet var allsidig og kroppsleg
Vitskapeleg dualisme
- Descartes(1596-1650)
Korleis få sikker kunnskap? Kan ikkje stola på kroppen/sansane som veg til erkjenning
-Alt han var sikker på var sin tvil, av dette kom: Cogito ergo sum,”Eg tenkjer, altså er eg” (1637,Discourse on the Method)
-Tanken kunne han stola på
-Kropp og natur vert avsjela objekt styrd av mekaniske lover
-Kroppen som maskin, idretten som middel til auka produktivitet, idrett som middel
-Descartes sitt dualistiske syn forsøkjer å begrunnet det i fornuft og ikkje religion
Når vart det vedteke på idrettstinget at utøvarar som fekk godkjenning for instruksjon?
1950
Når blei det opparbeida stipend til toppidrettsutøverar?
1976
Når bestemte fotballforbundet at det skulle vere lov med reklame på draktene?
1971
Dualistik menneskesyn
Med eit dualistik menneskesyn er mennesket delt i to den eine delen er kroppen og den andre sjela. Eller ein ådeleg del og ein fysisk del
Holistisk kroppssyn
I eit holistisk menneskesyn ser ein på mennesket som éin heilhet som er samansett av fysiske, psykiske, sosiale, kulturelle og åndelege behov. De ulike sidene påvirker kvarandre gjensidig. I det holistiske menneskesynet er det ideen om det heile mennesket som er idealet.
Korleis kan det dualistiske mennesynet påverke synet på idrett og mennesket?
Dualismen skiljar kroppen ut frå vår identitet, frå opplevinga av at eg er et «eg». En dualistisk forståing av kroppen i idretten kan stenge for en del av de verdifulle opplevinga idretten kan gje. Kroppen kan betraktast som ein mekanisme, og kroppen blir skilt ut frå vår identitet. Idretten blir med dette synet ein måte å trene og utforme kroppen på.
Korleis er det holistiske når ein ser på kropp/idrett?
Med et holistisk kroppssyn oppfattar me kroppen som et viktig uttrykk for det enkelte mennesket. Dermed kan idretten bli en arena der vi realisere oss sjølv, og der vi dyrkar verdiane som ligger i denne forma for bevegelseskultur. Sitatet «kroppen er ikkje eit ufølsomt objekt som er styrt av tanker, den er ein del av oss»
I kva tidsepoke oppsto ”rekorden” som fenomen innan idretten?
Rekorden fant sin form i ein heilt spesiell historisk og kulturell samanheng i førre århundres England «the land of sport» (artikkelen er frå 1996) Den klassiske liberalismen understreka enkelt individets rett til å søkje lykken under like konkurrasebetingelsar. Industrialismens ethos om målbart framskritt i standaliserte og rasjonelle rammer vant fram. Ethoset fekk anvendelse på fleire samfunnsområder og blei ein del av tidsåden i siste del av førre århundre
Kva er utmark?
Utmark er det som ikkje er dyrka. Td skog, hei, fjell, myr, strand, fjære og vatn
Kva er Innmark ?
Innmark er ofte inngjerda og oppdyrka. Td dyrka mark, gardstun, kulturbeite, engslått og skogsplantefelt
Korleis er reglane for ferdsel i innmark i perioden 14 otk til 30 april?
Ferdselsretten gjev rett til å ferdast over innmark om vinteren når den er frosen eller snødekt i perioden 14 okt til 30 april
Kva må til for at idretten skal ha verdi i sjølvrealiseringsprossesen?
Den må drivast med vekt på opplevingskvalitetar
