Antyk Flashcards
Czym jest antyk?
Cywilizacja grecko-rzymska rozwijająca się na obszarze basenu Morza Śródziemnego od końca III tysiąclecia p.n.e. do upadku Cesarstwa Rzymskiego (V w. n.e.)
Termin pochodzi z łaciny ‘antiqus’, co oznacza ‘dawny’.
Jakie były okresy w historii Grecji?
- okres archaiczny (XII - V w. p.n.e.)
- okres klasyczny „złoty” (V - połowa IV w. p.n.e.)
- okres hellenistyczny (IV - I w. p.n.e.)
Te okresy charakteryzowały się różnymi osiągnięciami w sztuce, literaturze i filozofii.
Jakie wydarzenia miały miejsce w okresie archaicznym Grecji?
- stworzenie alfabetu
- powstanie najstarszych poematów epickich przypisywanych Homerowi: „Iliady” i „Odysei”
- początki teatru
- rozkwit poezji lirycznej (VI w. p.n.e.) - Safona, Anakreont
- rozwój filozofii - Tales, Pitagoras, Heraklit
Ten okres był kluczowy dla rozwoju kultury greckiej.
Kto byli wybitnymi filozofami okresu klasycznego?
- Sokrates
- Platon
- Arystoteles
Filozofowie ci przyczynili się do rozwoju myśli filozoficznej i etycznej.
Co to jest filozofia?
Nauka zajmująca się ogólnymi rozważaniami na temat istoty i struktury bytu, ludzkiego poznania, zasad wartościowania oraz miejsca człowieka w świecie
Filozofia stawia pytania o sens życia i naturę rzeczywistości.
Czym charakteryzuje się mit?
Opowieść, w której występują bogowie, półbogowie, legendarni bohaterowie oraz nadnaturalne zdarzenia mające związek z ich działalnością
Mity pełnią różne funkcje, w tym poznawczą, światopoglądową i sakralną.
Jakie są funkcje mitów?
- poznawcza
- światopoglądowa
- sakralna
Mity wyjaśniały zjawiska, były podstawą wierzeń oraz przedstawiały wzorce obrzędów.
Jakie są rodzaje mitów?
- teogoniczne (o powstawaniu bogów)
- kosmogoniczne (o powstawaniu świata)
- antropogeniczne (o powstawaniu człowieka)
- genealogiczne (o historii rodów)
Te podziały pomagają zrozumieć różnorodność mitologii.
Kim był Heraklit i co głosił?
Filozof, który twierdził, że zmienność jest główną właściwością przyrody, używając frazy „panta rei” (wszystko płynie)
Heraklit porównywał rzeczywistość do rzeki.
Czego dotyczy pojęcie ‘archetyp’?
Pradawne, niezmienne wyobrażenie istniejące w zbiorowej nieświadomości, prastary wzorzec w umysłowości ludzkiej
Archetypy mogą się ujawniać w sztuce i literaturze.
Jakie postacie z mitologii są znane?
- Prometeusz
- Dedal
- Syzyf
- Niobe
- Narcyz
- Tantal
- Orfeusz
- Demeter
Te postacie mają swoje unikalne historie i są często reprezentowane w literaturze.
Co to jest ‘syzyfowa praca’?
Praca bez celu i sensu
Termin pochodzi od mitu o Syzyfie, który był skazany na wieczne wtaczanie głazu.
Jakie są cechy eposu homeryckiego?
- dwie płaszczyzny fabuły: świat bogów i świat bohaterów
- przeznaczenie jako siła sprawcza zdarzeń
- ingerencja bogów w życie bohaterów
- antropomorfizm bogów
- wyjątkowi bohaterowie
- obecność inwokacji
- wszechwiedzący narrator
- różne style
- dynamiczne sceny batalistyczne
- nasycenie dialogami i monologami
- miara wierszowa: heksametr
Eposy są ważnym elementem kultury literackiej, ukazując wydarzenia historyczne i kulturowe.
Czym jest heksametr?
Wiersz składający się z 6 stóp, zazwyczaj pięciu daktyli i trochej
Heksametr jest charakterystyczny dla poezji homeryckiej.
Co to jest ‘kwestia homerycka’?
Spór o autorstwo „Iliady” i „Odysei”
Dotyczy kontrowersji na temat tego, czy jednoosobowy autor mógł stworzyć te dzieła.
Jakie są główne motywy ‘Iliady’?
Gniew Achillesa, konflikt z Agamemnonem, walka z Hektorem
Iliada opisuje wydarzenia w dziesiątym roku wojny trojańskiej.
Jakie wydarzenia opisuje ‘Odyseja’?
Trwającą dziesięć lat tułaczkę Odyseusza wracającego do Itaki
Odyseja wprowadza element retrospekcji w narracji.
Co przedstawia tarcza podzielona na wiele pól?
Życie, obyczaje starożytnych.
Tarcza ukazuje różne sceny, takie jak uczta, sąd, oblężenie miasta, żniwa i tańce.
Jakie są motywy walki Achillesa z Hektorem?
Achilles: chęć zemsty, gniew z powodu śmierci Patroklosa; Hektor: chęć sławy, obrona ojczystej Troi.
Motywy te są kluczowe dla zrozumienia konfliktu między postaciami.
Jakie cechy osobowości ma Achilles?
- Impulsywny
- Gwałtowny
- Pewny siebie
- Zdolny do wzruszeń
Cechy te kontrastują z osobowością Hektora.
Jakie cechy osobowości ma Hektor?
- Opanowany
- Dzielny
- Szlachetny
- Żywi szacunek dla przeciwnika
Hektor jest postacią bardziej tragiczną w kontekście walki z Achillesem.
Co symbolizuje jabłko rzucone przez Eris?
Niezgoda między boginiami, które rywalizują o tytuł najpiękniejszej.
Jabłko prowadzi do wyboru Parysa i rozpoczęcia wojny trojańskiej.
Jakie wydarzenie zapoczątkowało wojnę trojańską?
Porywanie Heleny przez Parysa.
Parys, syn króla Priama, wybiera Afrodytę, co prowadzi do konfliktu z Grekami.
Co to jest tragedia w literaturze?
Gatunek literacki należący do dramatu, którego istotą jest konflikt tragiczny.
Konflikt ten może mieć różne źródła, w tym wewnętrzne i zewnętrzne sprzeczności.
Czym jest tragizm?
Nierozwiązywalny konflikt między losem a pragnieniami człowieka.
Tragizm ukazuje daremność działań bohatera prowadzących do katastrofy.
Czym jest katharsis według Arystotelesa?
Wstrząs uczuciowy przeżywany przez widza, odczuwający litość i trwogę.
Katharsis jest kluczowym elementem tragedii, który ma prowadzić do oczyszczenia emocjonalnego.
Co to jest ironia tragiczna?
Nieszczęśliwe zbłądzenie bohatera w zderzeniu z jego rzeczywistą sytuacją.
Przykład: Edyp zabijający ojca i żeniący się z matką.
Jakie są główne elementy klasycznego teatru greckiego?
- Orchestra
- Proskenion
- Skene
Te elementy tworzą strukturę sceny, w której odbywają się przedstawienia.
Kto był pierwszym aktorem w teatrze greckim?
Tespis.
Tespis wprowadził dialog aktora z chórem, co zrewolucjonizowało teatr.
Jakie są cechy dramatu antycznego?
- Podział na prologos, parodos, stasimon, epeisodion, exodos
- Zasada trzech jedności
- Obecność chóru
Cechy te definiują strukturę i formę dramatu antycznego.
Jakie są tragizmy Antygony i Kreona?
Antygona wybiera między prawem boskim a państwowym; Kreon między sumieniem a autorytetem władzy.
Obie postacie muszą stawić czoła trudnym wyborom moralnym.
Co prowadzi do tragizmu Edypa?
Próba zmiany przeznaczenia i nieświadomość jego prawdziwej sytuacji.
Edyp, mimo że jest mądry i szanowany, nie unika tragicznych konsekwencji swoich czynów.
Jakie tematyka dominuje w liryce Horacego?
- Wartość własnej poezji
- Liryka refleksyjna
- Pochwała wsi
Horacy łączy stoicyzm i epikureizm w swojej twórczości.
Czym jest poezja tyrtejska?
Zagrzewająca do walki, nakazująca poświęcenie się za ojczyznę.
Tyrtajos był poetą bojownikiem, który inspirował do heroizmu.
Jakie są przykłady nawiązań do antyku w literaturze późniejszych epok?
- Tragedia (Kochanowski: Odprawa posłów greckich)
- Epos (Potocki: Wojna chocimska)
- Motywy z literatury antycznej (Ikar, Pegaz)
Nawiązania te pokazują wpływ antyku na późniejsze pisarstwo.
