An Gorta Mór Flashcards
Cúlra
De réir an daonáirimh a rinneadh i 1821 bhí os cionn 8 milliún duine ina gcónaí ar oileán na hÉireann ag an am
I 1840 bhí Éire ag rialú díreach ó Londain de bharr Acht an Aontas
Bhí Lord Lieutenant sa Vice-regal Lodge i Phoenix Park
Bhí Chief Secretary i gcaisleán Baile Átha Cliath
I 1841 bhí thart ar 8.2 milliún….cuid is mó doibh bhí siad ina chonaí faoin tuath
An Talamh
úinéir talún i gceannas ar an chuid is mó don talamh
D’fhág a athair an fheirm doibh ón plandálaí ón 16ú agus 17ú haois
Thug siad an talamh ar cíos go dtí na feirmeoirí tionónta
D’oibrigh na feoirmeoirí ar an bhfeirm agus fostaigh roinnt feirmeoirí daoine chun cabhrú leo
Bhailigh an gníomhaire talún an cíos dhá uair in aghaidh an bhliain
Cuireadh amach iad as a dteach i gcomhair aon rud - de gnáth níor raibh cíos a acu
Roinnt do na daoine a bhí ag obair i gcomhair na feirmeoirí bhí siad ‘cottiers’
píosa beag talamh ar cíos ag na cottiers
D’oibrigh siad ar an bhfeirm chun íoc as an cíos
Bhí roinnt oibrí gan aon talamh
Bhí siad seo na daoine is bochta ina chonaí i mbothán dóibe
*Glaotar ‘absentee landlords’ de bharr ní raibh siad i gconaí ann
Bochtanas faoin tuath
an chuid bochtanas faoin tuath 1840s
Méadú daonra, theip ar an bhfómhar, spleáchas ar an bhfeirmeoireacht = cúiseanna a bhí bochtanas
Chuaigh roinnt doibh ar imirce mar thoradh don bochtanas
1.5 milliún ó Éire go dtí Meiriceá, Ceanada agus roinnt eile go dtí an Breatain
An Práta
- An coitianta de bharr ní raibh an chuid ithir i gceist chun na prátaí a fhás
- Sir Walter Raleigh - thug sé an práta go dtí Éire ar dtús
- I lár an 1800s, d’ith siad 3 prátaí in aghaidh an lae
- Tá prátaí cothaitheach, saor agus éasca chun fás
- Ag an am bhí suas go dtí 3 milliún daoine ag braith ar prátaí, ní raibh aon rud eile acu don aiste bia de bharr seo bhí sé bunriachtanach
Dubh ar na prátaí
Bhí dubh ar na prátaí de bharr galar - thosaigh sé i 1845
Casann na prátaí bog agus dubh, bhí boladh uafásach agus bhí na prátaí lofa
Fuair níos mó ná 1 milliún daoine bás i rith an Gorta Mór
Thug Breatain neamhaird go dtí an fadbh ach tár éis cúpla mí bhí a fhios acu ansin bhí orthu rud éigin a dhéanamh
1846
> Theip ar na prátaí aris
- > Sir Robert Peel - Príomh Aire an Bhreatain, thosaigh sé ag cabhrú le Eireann
- > D’éagraigh sé grán Indiach teacht ó Mheiriceá chun bia a thabhairt go dtí na daoine bochte
- *Ach bhí sé costasach agus ní raibh roinnt daoine in ann iad a cheannach
- > Fuair roinnt daoine bás roimh a fuair siad a phá
- > Bhí roinnt scéim ann
DUbh ‘47
1847 bhí sé seo an bliain is measa
Scaip an galar go tapaidh tríd an daonra
Na galar a bhí i gceist ná: Tífeas, Calar agus scorbach
Bhí díbirt (evictions) an coitianta de bharr ní raibh an cíos acu
Teach na mBocht
D’oscail siad in Éireann timpeall 1830s & 1840s
Bhíodar deanta chun cabhrú le daoine nach raibh in ann cabhrú leo féin
Ba fuath le daoine dul go dtí teach na mbocht ach i rith an Gorta Mór ní raibh aon rogha acu
Mar thoradh bhí níos mó na 200,000 daoine istigh an i 1848,ní raibh go léor spáis ach i gcomhair 100,000
Freagra Rialtas na Breataine
Ó aimsir, Acht an Aontais 1801, ba é rialtas na Breataine a bhí freagrach as cúrsaí na hÉireann
Ba iad Sir Robert Peel agus an Tiarna John Russell Príomh Airí le na 1840idí
D’usaid an rialtas ‘laissez-faire’
Acht an cistin phoiblí 1847 - Bhí anraith deanta i bpota ollmhór. Fuair níos mó na 3 milliún daoine anraith gach lá. Bhí ar an rialtas é a dúnadh tar éis 6 mhí
D’eagraigh Trevelyan scéimeanna oibre.
Cuireadh an dream nach raibh aon bhia acu ag obair go crua - iad ag déanamh‘bóithre Gorta’
Idir mí Eanáir agus mí an Mheitheamh i 1847 bhí 500,000 duine ag obair ar na ‘bóithre Gorta’seo.
Torthaí an Gorta
Laghdú daonra:
Chaill Éire ar a laghad 2 milliún daoine ó 1845-1851
Fuair milliún daoine bás agus milliún eile chuaigh siad ar imirce
Tar éis an gorta fós ní raibh an daonra ag ardú - ráta beireatais iseal agus imirce
Meiriceá, Ceanada agus an Breatain
Glaotar an ‘Irish Diaspora’ ar é seo - daoine Éireannach ag scaipeadh timpeall an domhain
Polaitíocht:
Fuair rialtas an Bhreatain an milleán don Gorta Mór
Na daoine a chuaigh ar imirce, bhí dearg-ghráin orthu agus iad ag imeacht go Meiriceá
Níos deanaí thug siad tacaíocht go dtí na Fianna, Conradh an Talún, Rialtas Dúchais agus an Éirí Amach 1916 nuair a chuaigh siad i gcoinne an Bhreatain
Críoch le foroinn:
Chuir siad críoch le foroinn talamh
In ionad é sin thosaigh siad á thabhairt an talamh go dtí an mac is sine
Ní fuair an mac sin an feirm go dtí a fuair a athair bás
De bharr seo bhí ar na siblín eile dul ar imirce
Rata beireatais iseal in Éireann
Irish Diaspora i meiriceá
I rith agus tar éis an Gorta Mór chuaigh an formhór do dhaoine ar imirce go dtí Meiriceá go háirithe Nua Eabhrac agus Bostún
Fuair siad galar ar nós tífeas agus calar de bharr na coinníollacha uafásach
Ní raibh post iontach acu agus bhí ana chuid idirdhealú (discrimination) ag tharlú
Irish Diaspora
Ach tar éis glúin amháin d’athraigh gach rud
Thosaigh na daoine Éireannach ag dreapadh na céimeanna na huaisleachta
Fuair siad postanna níos fearr ar nós: gardaí, muinteoirí agus comhraiceoir tine
Bhí oideachas níos fearr acu agus bhí siad níos rathúil
As sin amach bhí caidreamh iontach idir an dhá grúpa
