A1 opća 1 - 15 Flashcards
razlika pokrovnog i žljezdanog epitela i primjeri organa
pokrovni: prekriva kožu i unutrašnjost šupljina organa (sluznica) (želudac, crijeva)
uloga je zaštita, resorpcija
žljezdani: tvori parenhimske organe i endokrine i egzokrine žlijezde (jetra, jajnici, gušterača) uloga je sekrecija, ekskrecija
nalaze se na sličnim mjestima
parenhimski organi
imaju funkcionalno tkivo - parenhim (ima imunološku i sekretornu funkciju i građen je od epitelnog ili limfnog tkiva)
imaju strukturno tkivo - stroma (građena od vezivnog tkiva, dijeli parenhim na manje jedinice)
usporedba u građi epitelnog i vezivnog tkiva
epitelno tkivo: gusto pakirane stanice međusobno povezane međustaničnim spojevima, ne sadržavaju krvne žile, može biti jednoslojan, dvoslojan i višeslojan. te pločasti, kubični , cilindrični, cilijarni i kretatinizirani
vezivno tkivo: fibrozno potporno tkivo koje se nalazi između drugih vrsta tkiva. sastoji se ugl od izvanstanične tvari i nalazi se u većini organa
usporedba u funkciji epitelnog i vezivnog tkiva
epitelno tkivo: sekrecija (npr hormona), ekskrecija (npr mokraće), resorpcija (npr iona i mol u crijevima), difuzijska barijera (protekcija od fizikalnih, kemijskih i bakterijskih utjecaja), recepcija (za vanjske podražaje)
vezivno tkivo: porpora (koštano), povezivanje (formirano (tetive, ligamenti) i hrskavično), skladištenje E (masno tkivo)
vrste vezivnog tkiva
vezivno tkivo u užem smislu
1. rahlo vezivno tkivo
2. gusto vezivno tkivo
- formirano (tetive i lig)
- neformirano (bjeloočnica)
specijalno vezivno tkivo
1. masno tkivo
-bijelo
-smeđe
2. koštano tkivo
3. hrskavično tkivo
-hijalina
-vezivna
-elastična
usporedba rahlog i gustog vezivnog tkiva
rahlo: okružuje i podržava epitelne stanice, odgovara intersticijskoj stromi svih epitelnih organa
gusto
formirano: paralelna vlakna u jednom smjeru (tetive, aponeuroze i lig)
neformirano: mrežasta vlakna u različitim smjerovima (dermis i bjeloočnica)
građa, funkcija i smještaj masnog tkiva
građa: adipociti koji pohranjuju lipide u obliku različito velikih kapljica, dobro vaskularizirano, odvojeno od susjednog kolagenskim vlaknima
funkcija: bijelo masno skladišti E, pruža mehaničku zaštitu (crijeva, bubreg, jetra, srce, trbuh, bedra, stražnjica, ruke)
smeđe masno stvara toplinu (termogeneza), ima više mitohondrija od bijelog (vrat, lopatice, ključni organi)
smještaj: supkutano (potkožno), visceralno (oko organa), koštana srž, u mišićima, u dojkama
građa i funkcija hrskavičnog tkiva
građa: hondrociti, hondroblasti, hondroklasti, međustanična tvar (matriks), avaskularno, hranjive tvari prima difuzijom iz okolnog tkiva, stratum celulare (unutarnji sloj), stratum fibrosum (vanjski sloj), perihondrij obavija (izvana vaskulariziran i inerviran osim na zglobnim plohama)
hijalina hrskavica: prekriva zglobne površine (dušnik, dio nosa, hrskavični prstenovi)
vlaknasta/vezivna hrskavica: povezuje strukture sa zglobovima (meniskusi, IVD, zglobni diskovi)
elastična hrskavica: ušna školjka vanjskog uha
građa i funkcija koštanog tkiva
građa: osteociti, osteoblasti, osteoklasti, koštani matriks koji sadrži anorganske (kalcijev hidroksiapatit) i organske tvari (kolagen tipa 1) , vaskularizirano i inervirano
vlaknato: primarna kost, nepravilno raspoređen matriks (kosti lubanje, maksila i mandibula)
lamenarno: nastaje iz vlaknate, sekundarna kost, koncentrično uređen sustav (lamele), (većina kosti)
kompaktno: gusto pakirani osteoni, u području dijafize, tanki sloj
spužvasto: metabolički aktivnije jer se više pregrađuje, trabekularna građa, epifiza
uloga koštanog tkiva
- gradi lokomotorni sustav
- kretanje
- zaštita organa
- hematopoeza
- glavno skladište Ca
dezmalna / intramembranska osteogeneza
mezenhim se IZRAVNO pretvara u primarnu kost (kosti lubanje, mandibula, maksila, klavikula)
mezenhimalne stanice tvore otočiće progenitornih stanica koje se diferenciraju u osteoblaste koji sintetiziraju osteoid. tračci osteoida koji kalcificiraju u koštane tračke tvore trabekule, u čije vezive prostore urastaju krvne žile.
osteoblasti se zazidaju i postaju osteociti. osteoblasti i osteoklasti se nalaze na površini kosti u Howshipovim lakunama. osteoblasti stvaraju novo koštano tkivo na već postojeće APOZICIJSKI RAST
*krvne žile se nalaze u koštanim kanalima, one “donose” diferencirane stanice
hondralna osteogeneza u dijafizi
nastaje hrskavični skelet koji sekundarno okoštava (većina kostiju)
PRVO se formira plosnata hrskavična osnova te započinje PERIHONDRALNA OSIFIKACIJA (započinje izvana, za početnu tvrdoću dijafize) ; perihondrij postaje periost tako da se stvara perihondralni koštani omotač kao PRIMARNO SREDIŠTE OSIFIKACIJE koji održava metaboličke procese u nutrini - hrskavične stanice degeneriraju (mjehurićasta hrskavica) i u izvanstaničnom matriksu se pohranjuju Ca soli što pokreće ENHONDRALNU OSIFIKACIJU (unutar hrskavice); progenitorne stanice se diferenciraju u hondroblaste i klaste - koji otvaraju hrskavičnu lakunu i razgrađuju izvanstan. matriks koji osteoblastima (krvne žile iz periosta prodiru u nutrinu i donose ih “vaskularna invazija”) služi kao kalup za izgradnju kosti proksimalno i distalno. izgradnjom i razgradnjom koštanih trabekula nastaje primana šupljina koštane srži, a početkom stvaranja krvi nazivamo je sekundarnom. osteoblasti se okružuju osteoidom INTERSTICIJSKI RAST
*hrskavično tkivo se vaskularizira preko foramen nutricium
hondralna osteogeneza u epifizi
jednofazno, samo ENHONDRALNA OSIFIKACIJA (hondroklasi razgrađuju hrskavicu a osteoblasti na to mjesto izgrađuju kost) u vaskulariziranom epifiznom središtu okoštavanja nastaju SEKUNDARNA OSIFIKACIJSKA SREDIŠTA od kojih osifikacija napreduje CENTRIFUGALNO. kasnija zglobna hrskavica i epifizna pukotina (smještena između dijafize i epifize, ne vidi se na rtg) ostaju isključene iz tog procesa.
dijafiza okoštava prva, epifiza sekundarno
pregradnja koštanog tkiva
pregradnja osteona odvija se kontinuirano zbog opterećenja koštanog skeleta, i kod zarastanja fraktura (DIREKTNO LAMELARNA/SEKUNDARNA KOST)
tokom novoizgradnje kosti, osteoklasti buše nove koštane kanale u koje urastaju krvne žile. stijenka ovih kanala izgrađuje se slovjevitim odlaganjem lamela
građa koštanog tkiva
epifiza, metafiza, dijafiza, metafiza, epifiza
kopaktno koštano tkivo (substantia corticalis) u pudručju dijafize, tanki sloj, osteoni gusto pakirani
spužvsto koštano tkivo (substantia ossea spongiosa) metabolički aktivnije jer se više pregrađuje, od mreže ploča i gredica - trabekule, u nutrini kosti, epifizama, sadržava koštanu srž
anorganski matriks (hidroksiapatit) - tvrdoća i snaga
organski matriks; neformirana komponenta (proteoglikani i osteokalcin) i formirana (kolagen tipa 1) - elastičnost
kontinuirani zglobovi (sinartroze); vrsta i pokretljivost
zglobovi spojeni nekim oblikom tkiva, nemaju zglobnu pukotinu, čahuru itd
- junctura fibrosa (sindesmose); vezivni spoj
- sindesmoze u užem smislu: kosti povezane kolagenskim ili elastičnim ligamentima (lig. flava),
- sutura (šavovi): plana/ravni, squamosa/ljuskasti, serrata/zupčasti, denticulata/nazubljeni, schindylesis/klinasti (os sphenoidale utaknut na žljeb na vomeru)
-membrana interossea (antebrachii)
-gomphosis/ovjesni spoj (spoj zuba s alveolarnom ksoti, visi na lig) - junctura cartilaginea (sinhondroze); hrskavični spoj
-sinhondroza u užem smislu; primarni hrskavični spoj; hijalina hrskavica (između dijafize i epifize u ploči rasta)
-simfiza; sekundarni hrsk. spoj; vezivna hrskavica (symphysis pubica, IVD, rebra sa sternumom) - junctura ossea (sinostoze); koštani spoj: jedini nepomični spoj (os sacrum)
diskontinuirani zglobovi (diartroze) = junctura synovialis (sinovijalni zglob);
šupljina, nema tkiva koje povezuje kosti; konkavno i konveksno zglobno tijelo obavijeno hijalinom hrskavicom, između je zglobna šupljina ispunjena sinovijalnom tekućinom. sve obavija zglobna čahura ; kapsularno (vanjski sloj membrana fibrosa od kolagena i elastičnih vlakana koja se nastavlja na periost) i artikularno (membrana synovialis, dobra opskrba krvi i limfom, inervirana, tvori resice i nabore, ima dva sloja ; sinovijalna intima i subintimalno tkivo)
diskontinuirani spojevi prema složenosti zglobnih tijela; pokretljivost, primjeri
- zglob sa dva zglobna tijela
articulatio symplex (art. glenohumeralis) - zglob sa 3 ili više zglobnih tijela
articulatio complex; Kompleksan zglob – zglob koji ima dodatnu zglobnu strukturu unutar zgloba, npr. diskus ili meniskus, koji dijeli zglobnu šupljinu ( art. genus) - zglob koji sačinjava više zglobova
articulatio composita; složeni zglob – zglob koji se sastoji od više od dvije kosti(art. cubiti; humeroradialis, humeroulnaris, radioulnaris proksimalis)
diskontinuriani spojevi prema obliku zglobnih tijela; pokretljivost, primjeri
- zglobovi s jednom osi
-art. plana; ravni zglob, kretnje klizanja i okretanja (art. zygapophysiales)
-art. cilindrica; valjkasti zglob
-art. trochoidea; okretni zglob, kretnje pronacije i supinacija (art. radioulnaris)
-gingylmus; kutni zglob, kretnje fleksija i esktenzija (art. talocruralis, art. humeroulnaris) - zglobovi s dvije osi
-art. elipsoidea; jajoliki zglob, kretnje fleksija/ekstenzija, abdukcija/adukcija (art. radiocarpalis)
-art. sellaris; sedlasti zglob, kretnje fleksija/ekstenzija, abdukcija/adukcija (art. carpometacarpalis pollicis)
-art. bicondylaris; kondilarni zglob. kretnje flekcija/ekstenzija, unutarnja/vanjska rotacija (art. genus) - zglobovi sa više osi
-art. spheroidea; kuglasti zglob, kretnje anteverzija/retroverzija, abdukcija/adukcija, unutrnja/vanjska rotacija (art. glenohumeralis)
-art. cotylica; zdjeličasti zglob (art. coxae)
uloge pomoćnih struktura zgloba
- unutar zglobne ploče; povećavaju kongurencije između zglobnih tijela
- dicus art; vezivna hrskavica, ispunjava zglob. šupljinu, povezan sa zglob. čahurom (art. radiocarpalis, IVD)
- menisci; plolumj. obli, ili kreužni, vezivna hrsk., oblaže rubove zgloba
(art. genus) - zglobne usne (labra art); vezivno hrskavična tvorba na rubu konkavnog z.t. koje povećavaju njegovu zglobnu površinu (art. glenohumeralis)
- sluzne vrećice (bursae synoviales); elastični jastučići koji pomažu za klizanje tetiva i mišića u odnosu s koštanim tvorbama (bursa subacromialis)
- sveze/ligamenti; zgusnuta vlakna vezivnog tkiva, povezuju pomoćne dijelove kostura, pojačavaju zglobnu čahuru (lig. iliofemorale) , usmjeravaju/osiguravaju pokret (lig. lig. anulare radii) , ograničavaju opseg pokreta (lig. coracoacromiale), preuzimaju biološki rad mišića (lig. flava, lig. iliofemorale)
sinovijalna tekućina
bistra, svjetložućkasta viskozna tekućina od preoteohijaluronata i transudata krvi, sekrecijski proizvod sinoviocita
služi za:
1. prehrana zglobne hijaline hrskavice i dijelova intraartikularnih struktura
2. podmazivanje glatkih, kliznih, zajedničkih površina prekrivenih hrskavicom
3. ublažavanje udaraca, amortizacija
podjela sveza lokomotornog sustava:
prema odnosu sa membrana fibrosa zglobne čahure
1. ekstrakapsularne sveze; izvan zglobne čahure (lig. collaterale radii, collaterale fibulare)
2. intrakapsularne sveze; unutar zglobne čahure (ligg. cruciata genus, lig. capitis femoris)
3. kapsularne sveze; u samoj zglobnoj čahuri (lig. glenohumerale, lig. popliteum arcuatum/obliquum)
prema odnosu sa membrana synovialis
1. ekstrasinovijalne/ekstraartikularne; izvan sinovijalne ovojnice, odnosno izvan zglobne šupljine (ligg. cruciatum genus, lig. collaterale radii/fibulare) obuhvaća kapsularne, intrakapsularne (ali izvan šupljine) i ekstrakapsularne
2. intrasinovijalne/intraartikularne; unutar sin. ovojnice, tj. unutar z.š. (lig. transversum genus) = uvijek intrakapsularno, ali ne obrnuto
MOGU BITI ekstrasinovijalno jer dio unutarnje sinovijalne ovojnice čahure ih ne pokriva, ali intrakapsularno jer ih vanjski dio čahure pokriva (lig. cruciatum anterius/posterius) ALI su intraartikularno jer ekstrasinovijalno u ovom slučaju ≠ ekstraartikularno jer su unutar sinovijalne šupljine, iako nisu direktno okupana sinovijalnom tekućinom (esktraartikularno je uvijek = esktrasinovijalno)
