8. Regeling van celproliferatie en celdood Flashcards
Wat is kanker ?
een ziekte waarbij een cel door opeenvolgende mutaties, progressief 6 eigenschappen heeft verworven die samen de karakteristieken van een kwaadaardige cel bepalen
Welke 6 basis eigenschappen heeft kanker?
- zelfvoorzienend qua groeisignalen
- ongevoelig voor apoptosis
- invasie en metastase
- angiogenese
- oneindige replicatiepotentiaal
- ongevoelig voor groeiremmende signalen
Wat betekent : zelfvoorzienend qua groeisignalen ?
normale cel is afhankelijk van groeisignalen van naburige cellen
Wat betekent : ongevoeligheid voor apoptose ?
normale cel heeft geprogrammeerd plan om te sterven maar een tumorcel is vatbaarder voor genetische verandering
Wat betekent : invasie en metastase ?
tumor dringt omliggend weefsel binnen en uiteindelijk bloed- en lymfevaten –> de eigenschap metastase onderscheidt goedaardige van kwaadaardige tumoren omdat een goedaardige tumor omkapseld is en dus niet kan metastaseren
Wat betekent angiogenese ?
nieuwe bloedvaten doen groeien in een tumor voor zuurstof en voeding
Wat betekent : oneindige replicatiepotentiaal ?
normale cel kan maar een vast aantal keer delen door korte telomeren maar een kankercel heeft overexpressie aan telomeraze
Wat betekent : ongevoelig voor groeiremmende signalen ?
normale cel in medium van groeistimulerende en groeiremmende signalen waar de relatieve overmaat wint
Wat houdt de evoluatie tot een kankercel in ?
overwinnen van mechanismen die dienen om de eigenschappen te voorkomen
Wat is een tumorcel ?
gemeenschap van cellen : bloedvaten, immuuncellen en fibroblasten
Wat zijn de 4 extra eigenschappen bij kanker ?
- afbraak door immuunsysteem
- tumor-promoting ontsteking
- instabiliteit van genoom en mutaties
- ontregeling van cellulaire energie
Wat betekent : afbraak door immuunsysteem ?
kankercellen gaat het signaal vermeiden dat het lichaam geeft waarbij een foute cel wordt ontdekt waardoor het immuunsysteem niet in actie zal treden
Wat betekent een tumor-promoting ontsteking ?
ontstekingsverschijnselen bij een tumor zorgen voor doorlaatbaarheid voor bloedvaten waardoor immuuncellen kunnen doorgelaten worden en gunstige stoffen gaan secreteren oiv kankercel secreet
–> kwaadaardige tumor heeft receptoren voor ontsteking en gaan signaal geven om uit te zaaien
Wat betekent : instabiliteit van het genoom en mutaties ?
normaal zijn er goeie controlemechanismen maar bij kankercellen gaat er een stof worden aangemaakt die zorgt voor een mutatie op het eiwit dat instaat voor DNA controle
–> kankerverwekkende dampen hebben hierop een groot effect
Wat betekent : ontregeling in cellulaire energie ?
bloedvaten van een tumor zijn niet ideaal - ze hebben meer metabolistische aanpassingen omdat ze minder O2 krijgen dus moeten ze meer aan glycolyse en fermentatie doen
Waardoor zouden kankertherapieën niet meer werken ?
het geneesmiddel bindt aan een eiwit maar door continue mutatie kan het zijn dat het eiwit waaraan dat geneesmiddel bindt ook zal muteren
Wat is het fundamenteel probleem bij neurodegeneratieve ziekten ?
het overmatig afsterven van neuronen
Wat is het probleem bij de ziekte van Alzheimer ?
foutieve proteolytische processing van APP dat tot ophoping leidt van Bèta-amyloïde wat apoptose kan induceren van zenuwcellen
Wat is het probleem bij de ziekte van Parkinson ?
verhoogd afsterven van depomineproducerende cellen in de locus niger van de hersenstam
* in de donkere cellen wordt beweging geregeld - verstoring hiervan zorgt voor stijfheid en beven
Wat is het probleem bij ALS ?
verhoogde apoptosis van cellen in de voorste hoorn van het ruggenmerg
Wat is het fundamenteel probleem bij AIDS ?
er is teveel apoptosis van T4 helperlymfocyten
Hoe werkt het ziekteproces vna AIDS ?
hiv-virus haat T4-helperlymfocyten infecteren via CD4-receptoren waardoor een groot aantal T4-cellen gaan sterven
* bij seropositief : chronische fase want er zijn antistoffen tegen het virus aangemaakt
* na een aantal jaar gaat het aantal virus partikels stijgen en de T-lymfocyten dalen waardoor het aidssyndroom wordt vastgesteld
Wat is een autoimmuunziekte ?
een ziekte waarbij er een afstotingsreactie is van het immuunsysteem tegen lichaamseigen cellen
Wat is het ziekteproces bij immuunziektes ?
jonge, onrijpe T-lymfocyten rijpen in de thymus en normaal gaan ze in apoptose als ze lichaamseigen stoffen zouden afstoten
* bij auto immuunziektes gaat het rijpingsproces verstoord worden waardoor onrijpe T-lymfocyten lichaamseigen stoffen gaan herkennen en toch de thymus gaan verlaten
Wat zijn 2 voorbeelden van auto-immuunziektes ?
- diabetes type I : eilandjes van Langerhans worden afgestoten
- reumatoïde artritis : afweerreactie is thv de gewrichten
Wat zijn de verschillende fasen in de celcyclus ?
- G0 : rustfase (levercellen en zenuwcellen)
- G1 fase : voorbereiding voor DNA synthese en bevelen om te delen worden opgewacht en verwekt
- S-fase : DNA wordt gedupliceerd
- G2-fase : cel groeit
- M-fase : zusterchromatiden worden gescheiden en de cel splitst in 2
Uit welke fases bestaat mitose ?
- profase
- prometafase
- metafase
- anafase
- telofase
Uit welke fasen bestaat cytokinese ?
- anafase
- telofase
- cytokinese
Op welke 2 manieren kan de celcyclus geregeld worden ?
- dominomethode
- centrale regelaar
Wat is de dominomethode ?
einde van de eerste fase, is ook het begin van de 2de waardoor de start van elke cyclus dus verbonden is met het afsluiten van de vorige
Wat is de centrale regelaar ?
Deze geeft zelf de start voor de volgende fase door een aantal handelingen
* goede afloop van elke fase moet gecheckt worden door de nodige feedback te analyseren en dan pas komt het bevel voor de volgende fase
* checkpoints
Wat zijn checkpoints ?
nagaan of alle voorwaarden voor initiatie van de volgende fase zijn voldaan
* G1-, G2- en metafasecheckpoint
Wat is de G1 checkpoint ?
= restrictiepoint - de moment dat het wegwassen van groeifactoren de celdeling niet meer kan hinderen
* veel inwinning van info en ondergaan van stimuli voor het checkpoint te kunnen passeren
* nagaan : de cel groot genoeg is + de omgeving gunstig is (GF)
Wat is de G2 checkpoint ?
nagaan of alle DNA gerepliceerd is en de cel groot genoeg is en de omgeving gunstig is
Wat is de metafasecheckpoint ?
nagaan of chromosomen mooi gerangschikt liggen op de spoelfiguur
Wat is het Cdk-cycline complex
= centrale regeleenheid in celcyclus
* Cdk : in constante conc aanwezig zijn in cel - inactief
* tijdens bepaalde periode wordt cycline aangemaakt - activering Cdk
* actief Cdk gaat eiwitten fosforyleren die specifieke processen opstarten
* bij voltooiing gaat cycline gedegradeert worden = inactivering Cdk
* fase wordt afgesloten en de overgang naar volgende fase is mogelijk door activering van volgend Cdk-cycline complex
Welke Cdk-cycline complexen bestaan er ?
- G1/S - Cdk-complex
- S-Cdk-complex
- M-Cdk-complex
Wat gebeurt bij het G1/S -Cdk-complex ?
- check van de omstandigheden : AZ gehalte en eventuele DNA beschadeging
- voldoende : aanmaak cycline tot kritische conc
- activering Cdk-cycyline complex
= start celcyclus (restrictiepoint)
Wat gebeurt er bij S-Cdk complex ?
- check of DNA niet geschadigd is
- voldoende : aanmaak cycline
- activering Cdk-cycline complex
= activering S-faze