2.9

Question 1

Zowel CCT- als het PTAT diagrammen kunnen toegepast worden bij het lassen.
Wat zijn de verschillen ?

Answer 1

CCT-diagram/ Continue Cooling Transformatie/afkoel TTT
• afkoeling vanaf 800-750 oC
PTAT diagram / Piek Temperatuur Afkoel Tijd
• afkoeling vanaf 1400 oC

CCT-diagram is een transformatie diagram met continue afkoeling, de piektemperatuur
gaat uit van één vaste begintemperatuur in de WBZ, boven Ac3 lijn.

PTAT diagram is een structuur diagram, met niet-evenwichtsstructuren (martensiet), bepaald
vanaf de 1400 oC t/m ca 700 oC (WBZ),
Het IJzer-koolstofdiagram geeft alleen evenwichtsstructuren (ferriet/perliet)
Bovendien gaat het PTAT-diagram uit van de lasgegevens /afkoeltijd 8-5.

Question 2

Wat is het verschil tussen gekalmeerd staal en ongekalmeerd staal met name met betrekking
tot de lasbaarheid

Door welke toevoegingen kan men staal kalmeren?

Answer 2

1e Onrustig staal of ongekalmeerd staal
Stollen van staal (onbehandeld)
Kookreactie: 2 C + O2 > 2 CO, gasbellen
Merkbaar
- onrustige stolling
- segregatie (verschil in samenstelling tussen rand en (kern + verontreinigingen P en S)
Voorbeeld:
- Profielstaal, damwanden, etc
Gevoelig voor brosse breuk

2e Rustig staal of gekalmeerd staal ( zie continu gegoten staal)
Stollen van staal (behandeld)
Door welke toevoegingen kan men staal kalmeren? AL, Si. Mn
Desoxyderen / kalmeren van staal
Het binden van zuurstof.
- zuurstof opgelost in gesmolten staal binden
tot niet vloeibare oxiden door Al, Si, Mn
Merkbaar
- geen CO reactie
- geen segregatie
- rustige stolling
Betere mechanische eigenschappen

Question 3

Wat is het nut van lassimulatie ? Welke nadelen zijn er aan verbonden

Answer 3

Bepalen van de structuur veranderingen in de WBZ i.v.m. de lasbaarheid
Een proefstaafje onder gaat een lascyclus, die overeen komt met de laspraktijk.
Hier mee kunnen de structuurveranderingen en eigenschappen (hardheid/kerfslagtaaiheid) in de
warmte beïnvloede zone nagebootst worden.

Het blijft een proef, die niet geheel overeen komt  met de praktijk situatie, gebleken is, dat de eigenschappen 
van de lasverbinding beter zijn dan de gesimuleerde.

Question 4

Constructie staalsoorten, kenmerken

Answer 4

• Ferritsch /perlitische structuur (gegloeide toestand) -Goede lasbaarheid ( eventueel met voorzorgsmaatrehgelen)
• Verloop (kerfslag)taaiheid, als functie van temperatuur, is sprongsgewijs (z.g. OT/OvergangsTemperatuur)

Question 5

Aanduiding is geregeld in NEN-EN 10027-1: 2005

Answer 5

Groep 1 Op basis van
•hun toepassing en mechanische of fysische eigenschappen
Groep 2 Op basis van
•chemische samenstelling

Question 6

Verschillende staalsoorten

Answer 6

S: Constructiestaal (structural steel)
P: Staal voor drukvaten (pressure vessel)
L: Staal voor transportleidingen (line pipe steel)
E: Staal voor machine bouw, geen eisen t.a.v. chemische analyse
B: Betonstaal
Y: Voorspanstaal
R: Staal voor rails
H: Koudgewalste platte producten voor dieptrekken
D: Platte producten voor koudvervorming
DC: koudgewalste producten
DD: warmgewalste producten, koud worden vervormd DX: producten, methode van walsen niet aangegeven T: Blik (verpakkingsstaal), onvertind, vertind of verchroomd
M: Elektroplaat

Question 7

S 355 J4 N

Answer 7

S Constructiestaal
355 minimale rekgrens 355MPa, bij plaatdikte tot 16 mm.
J4 minimale kerftaaiheid 27 J bij – 40 o C
N genormaliseerd

Question 8

Verschillen herkenbaar bij het oude blokgieten (ingots)

Ongekalmeerd staal FU

Answer 8

• sterke gasontwikkeling: CO
  -gave oppervlakte huid
  • na walsen kern vol met verontreinigheden
  op 1/2 plaatdikte: SEGREGATIE
  Verschil in samenstelling meer C, P en S
  • lasbaarheid op 1/2 plaatdikte: Poreusheid Ook bij profielstaal

Question 9

Verschillen herkenbaar bij het oude blokgieten (ingots)

Gekalmeerd staal FN FF

Answer 9

Geen segregatie

• rustige stolling
• homogene structuur
• toevoeging van Si, Al, Mn
• slinkholte  kans op dubbeling in PLAAT

Question 10

koolstofequivalent equation

Answer 10

CE = C % + %Mn/6 + (%Cr+%Mo+%V) /5 + (%Ni + %Cu) / 15

Question 11

Het koolstofequivalent is een getal,…..

Answer 11

waarin de invloed van koolstof en van verschillende chemische elementen op de hardbaarheid van staal wordt uitgedrukt.

Question 12

Hoe lager het CE getal….

Answer 12

minder problemen bij het lassen in de WBZ

Question 13

Factoren voor het ontstaan van koudscheuren

Answer 13

(gelijktijdige aanwezigheid) • aanwezigheid van waterstof
• een scheurgevoelige (brosse) structuur
• trek-,krimp-,structuur-spanningen
• bij temperaturen beneden ca. 200 oC

Question 14

Bij welk koolstofequivalent dient volgens u te worden voorgewarmd bij een 3-dimensionale afkoeling?

Answer 14

> 0,40 %

Question 15

De hardheid is afhankelijk

Answer 15

(An +Af)
•van de samenstelling en
•de warmte-inbreng (de lasgegevens)  (heeft invloed op afkoeling)

Question 16

Hoe hoger de warmte-inbreng, …

Answer 16

• des te lager de afkoelsnelheid/ des te hoger de afkoeltijd

* des te lager de hardheid

Question 17

De hoogst bereikbare hardheid is

Answer 17

 uitsluitend afhankelijk van het C-gehalte

Question 18

Max hard heid:
Ferritic metals process?
Fe utility?
9% Ni as welded en 9Cr1Mo(P91) in PWHT cond.?
Structural staal?

Answer 18

Ferritic metals process:248HV10
Fe utility: 290 HV10
9% Ni as welded en 9Cr1Mo(P91) in PWHT cond.:290HV10
Structural staal: 325HV10

Question 19

Maximale hardheid volgens EN 15614-1 (LMK)
EN 15614-1 voor Groep 1 (N) en groep 2 (M) ?
Groep 3 (Q)?

Answer 19

Groep 1 (N) en groep 2 (M):max. 380HV10
Groep 3 (Q): max. 450HV10

Question 20

Bezwaren bij te hoge afkoeltijd (langzame afkoeling)

Answer 20

Korrelgroei in de WBZ, gevolg lagere kerfslagwaarde

Question 21

Bezwaar van koolstofequivalent CE Geen rekening gehouden met…..

Answer 21

• H2 gehalte

* spanningen

Question 22

Lasbaarheid van diverse C-(Mn)staalsoorten:
Groep staalsoorten C < 0,2 % en Mn < 1%?
uitzonderingen:?

Answer 22

1e C < 0,2 % en Mn < 1% Goede Lasbaarheid
•laag C-equivalent
•keuze basisch- of rutiel milieu

uitzonderingen:

• Dikwandig
• Hoog zwavelgehalte
• Gietstaal

Question 23

Lasbaarheid van diverse C-(Mn)
uitzonderingen:
-Dikwandig
-Hoog zwavelgehalte

Answer 23

Dikwandig materiaal kans op martensietvorming in de WBZ (3D afk.) Bij starre constructies dan voorzorgsmaatregelen:
•lassen met basische toevoegmaterialen (laag H2 en hogere taaiheid)
•voorwarmen
- Hoog zwavelgehalte (> 0,010%), voor verbeteren spaanvorming Ook aanwezig bij slecht gekalmeerd staal Bij het lassen warmscheuren/porositeit oplossing: lassen in basisch milieu

Question 24

Lasbaarheid “bewaken” bij C-equivalent > 0,45% Voorzorgsmaatregelen bij het lassen (5)

Answer 24

• voorwarmen
• lassen met waterstofarme, basische toevoegmaterialen
• een zo groot mogelijke warmte-inbreng - lassen met weinig lagen en langzaam afkoelen
• thermische “schok” vermijden
• tussenlaagtemperatuur bewaken

Question 25

How to eliminate contamination en segregation cracks segregation cracks- (3)

Answer 25

Limit penetration: lower welding current.
Butter layer
Manganese to form Manganese sulfide that will not solidify.

Question 26

Concave is less likely to crack than convex. How can this be achieved? (3)

Answer 26

decrease voltage or
decrease speed.
Vertical up weld.

Question 27

Transfer cracking needs? (3)

Answer 27

Excessive H
sensitive microstructure
LONGITUDINAL residual stress.

Question 28

Voorwarmen : temp and reasons (4)

Answer 28

Warmtebehandelingen van de lasverbinding Voorwarmen de minimale temperatuur las/hechten 100 tot 300C

• verlagen afkoelsnelheid
• verlagen krimpspanningen
• voorkomen van bindingsfouten
• hardingsverschijnselen

Question 29

Interpass temperatuur: temp and reason

Answer 29

(tussenlaag temperatuur) tot 150/350C de maximale voorwarmtemperatuur
- anders negatieve invloed op de mechanische eigenschappen lasmetaal/WBZ

Question 30

Handhaaftemperatuur

Answer 30

• de minimale voorwarm temperatuur tijdens de laspauzes

- minder kans op scheuren t.g.v. onvolledige naadvulling

Question 31

Nawarmen of waterstofarm gloeien /soaken: temp reasons (2)

Answer 31

tot 250C

• verlaging waterstofgehalte
• anders visogen/vlokken bij beproeving (trekproef) - anders risico voor koudscheuren

Question 32

PWHT, postweld heat treatment temp and rasons (2)

Answer 32

600C

• verlagen gevaar brosse breuk - verlagen kans op spanningscorrosie
• vormvastheid handhaven bij machinale bewerking

Question 33

Temperbead

Answer 33

gloeibehandeling door middel van lassnoeren - verlaging hardheid in WBZ -TB lassnoer lassen tegen lassnoer aan plaatzijde

Question 34

Temperbead: het verhogen van de voorwarmtemperatuur:

Answer 34

het verhogen van de voorwarmtemperatuur bij de sluitlaag met het doel om de hardheid in de warmtebeïnvloede zone te beheersen essential varriable

Question 35

lassen met minder snoeren, door?

Invloed op kwaliteit is……?

Answer 35

door hogere stroomsterkte / = hogere neersmelt
•lagere kerftaaiheid
•kans op warmscheuren

Question 36

Meerlagen las Mechanische eigenschappen zijn beter, omdat

Answer 36

• de volgende rups onderliggende las normaliseert (normaalgloei effect)
• warmte-inbreng lager is, minder korrelgroei.
• hardheid dealt
• Kerfttaaiheid neemt toe

Question 37

Lamellaire scheuren

Answer 37

niet-metallische insluitsels in het lasmetaal. Deze insluitsels zijn ontstaan in de metaalfabriek

Question 38

Spanningsvrijgloeischeuren

Answer 38

(S, P, Sn, As)

Question 39

Stollingsscheuren

Answer 39

Deze scheuren komen meestal voor bij lasverbindingen waarvan de hoogte groter is dan de breedte.

Question 40

Waterstofscheuren

Answer 40

48 uur na het lassen

Question 41

structure in las

Answer 41

grof stendelstructuur
gerekristalliseerd grof
gerekristaliseerd fijn

Question 42

structure ins WBZ

Answer 42

Grofkorrelig

fijn korelig gedeltelijke omzetting

Question 43

warmteinbreng formula

Answer 43

Q=k x (uxI/v) x 10-3 kj/mm