2.3A Addasu ar gyfer cludiant anifeiliaid Flashcards
Nodweddion y system cludiant
-Cyfrwng addas(gwaed) I gludo defnydddiau
-System gaeedig o bibellai sy’n cynnwys y gwaed a ffurfio rhwydwaith canhennog.
-Pwmp, fel calol I symud gwaed
-falfiau I cynnnal lifiad un cyfeiriad(atal ol lifiad)
-Pigment resbiradol fel haemoglobin
System caeedig
-Gawed yn teithio trwy pibellau gwaed gyda’r ysgogiad yn cael ei gynhyrchu gan pwmp cyhyrog fel calon.
-Prif genwair, Pysgod a mamolion
- Systemau cylchrediad caeedig yn darparu gwaed yn gyflym i feinweoedd sydd o
dan bwysau
System agored
-Mae’r ‘gwaed’ yn ymdrochi holl celloedd ac organnau’r corff.
-Holl athropodau gyda system agored
-Mae Ocsigen yn cael ei ddanfon yn uniongyrchol i’r meinweoedd gan y traccea
Cylchrediad Sengl
-Mae dwy siambr i’r galon; yr atriwm, sy’n cael gwaed dadocsigenedig o wythiennau’r corff,
-A’r fentrigl, sy’n pwmpio’r gwaed i’r capilarïau tagellau drwy rydwelïau afferol.
-Mae’r gwaed yn ennill ocsigen ac yn llifo drwy rydwelïau echddygol i’r organau.
-Anfantais cylchrediad sengl yw bod y gwaed yn colli pwysau o amgylch y gylchred, gan arwain at
gylchrediad arafach.
Cylchrediad Dwbl
-Mae gan fodau dynol a mamolion eraill system
gylchrediad gwaed dwbl.
-Mae’r gwaed yn mynd drwy’r galon ddwywaith mewn un cylchrediad o’r
system.
-Mae ochr dde’r galon yn pwmpio gwaed i’r ysgyfaint ar gyfer cyfnewid nwyon (cylchrediad ysgyfeiniol).
-Mae’r gwaed yn dychwelyd i’r galon ac mae’n cael ei bwmpio allan i’r meinweoedd o’r ochr chwith (cylchrediad systemig).
3 math pibell gawed
-Rhwydweli
-Capilari
-Gwythiennau
Rhydweli a gwythiennau
-Endotheliwm yw’r haen fewnol sy’n ffurfio haenen llyfn i leihau wrthiant
-Haen ganol yn cynnwys ffibrau elastig a chyhyr llyfn
-Haen allanol yn cynnwys ffibrau colagen sy’n gwrthsefyll cael eu gor-ymestyn
Rhydweli
-Mur trwchus a ceudod cul.
-Waliau cryf i wrthsefyll gwasgedd uchel
-Waliau elastig sy’n ymestyn a thynhau gyda gwrthiant y gwaed
-Cludo gwaed o’r galon
-Cludo gwaed ocsigenedig
-Nid yw gwaed yn llifo’n llyfn
Gwythien
-Mur tenau a ceudod lydan
-Waliau cymharol tenau, cynnwys falfiau
-Gwaed yn llifo’n araf
-Cludo gwaed i’r galon
-Cludo gwaed diocsigenedig
-Cynnwys gwastraff a carbon deuocsid
Capilari
-Pibellau gwaed tennau iawn
-Un gell o drwch
-Waliau tenau iawn er mwyn wneud trylediad yn haws
-Cludo gwaed i’r bob rhan o’r corff
Adeiledd: Rhydweli
-Tunica Externa
-Tunica Media
-Tunica Intima
-Lumen
Pwysedd Ochr chwith
-Pwysedd yn y prif rydwelïau sy’n gadael y galon ar ei huchaf. Gwaed sy’n dod i mewn i’r brif rydweli ar yr ochr chwith (yr aorta) sydd â’r pwysedd uchaf gan fod cyhyrau’r fentrigl chwith yn drwchus ac yn cynhyrchu’r pwysedd.
Arwynebedd trawstoriadol
-Mae pwysedd yn gostwng o’r aorta i’r rhydwelïau i’r rhydwelïynnau, y rheswm am hyn yw bod cyfanswm arwynebedd trawstoriadol pibellau gwaed llai yn fwy na’r pibellau gwaed mwy
Pwysedd yn y capilariau
-Mae capilarïau’n fach, yn niferus ac yn gul iawn, felly mae gwaed yn colli pwysedd yn gyflym. Heb ffibr elastig yn y waliau ni ellir cael llif curiadol (pulsatile), mae’r llif yn troi’n laminaidd
Y galon
-4 Siambr
-Cynnwys cyhyr cardiaidd gan fwyaf, sef meinwe arbennig sy’n medru cyfangu ac ymlacio yn rhythmig dros gyfnod heb ludded
-Cyflenwad gwaed ei hun gan fod gwaed yn symud o’r fentrigl chwith i’r rhydweli goronaidd
-Mae cyhyr y galon yn fyogenig h.y.mae curiad y galon yn tarddu o’r cyhyr ei hun yn hytrach na’i fod yn ganlyniad i ysgogiad nerfol.
Llif gwaed trwyr galon
-Fena Cafa
-Atriwn Dde
-Fentrigl Dde
-Rhydwel Ysgyfeinol
-Ysgyfaint
-Gwythien Ysgyfeinol
-Atriwm Chwith
-Fentrigl Chwith
-Aorta
-Corff
Ochr chwith y galon
-Fentrigl Trwchus
-Gwaed o dan wasgedd uchel
-Cludo Gwaed Ocsigenedig
-Cludo Gwaed i’r corff
-Derbyn Gwaed o’r ysgyfaint
Ochr Dde y calon
-Fentrigl llai o drwch
-Gwaed o dan wasgedd is
-Gwaed Diocsigenedig
-Cludo Gwaed i’r ysgyfaint
-Derbyn gwaed o’r corff
Cyfangiad y calon
-Diastol(ymlacio)
-Systol atraidd(cyfangu)
-Systol Fentriglaidd(Cyfangu)
Newidadau i wasgedd yn y galon
-Pan fo gwaed yn gadael y galon mae’r gwasgedd uchaf yn yr aorta a’r prif rydweliau
-Pibellau gwaed yn lleihau’r gwasgedd hyn
- Llif yn ôl i’r galon o dan lai o wasgedd
-Wrth i’r fentriglau gyfangu mae’r pwysedd systolig yn cyrraedd uchafbwynt
-Wrth i’r fentriglau ymlacio mae’r pwysedd diastolig yn syrthio i’r
lleiafswm
Ffactorau sy’n effeithio ar bwysedd gwaed
-Diet gwael, diffyg ymarfer corff, straen, ysmygu, dyddodiad braster (athreoma) yn y pibellau gwaed sy’n arwain at atherosclerosis.
-Gall atherosclerosis godi pwysedd y gwaed trawiad ar y galon, strôc
Cylchred y galon a chynnal y cylchrediad
-Mae celloedd y cyhyryn cardiaidd yn cydweithio i gynhyrchu curiad y galon.
-Cyfres o ddigwyddiadau a elwir yn gylchred gardiaidd yw hyn
