2. De structuur van het heelal Flashcards
Astronomische Eenheid (AE)
De gemiddelde afstand tussen de zon en aarde
-Gebruikt om afstanden in ons zonnestelsel te meten
Vooral bij grote afstanden, dan zit je met een makkelijk werkbaar getal
1 AE = 150 000 000km
Lichtjaren ( lj)
Eenheid om afstand tussen sterren uit te drukken
-GEEN tijdseenheid, WEL afstand die licht in 1 jaar aflegt
Zonnestelsel
Het geheel van planeten, asteroïden en kometen dat rond de zon draait
Die blijven in hun banen door de intense zwaartekracht die de zon uitoefent met zijn massa
Leg het ontstaan van het zonnestelsel uit
A) 4,6 miljard jaar gleden: een stof- en gaswolk trekt samen door de zwaartekracht
B) Wolk begint rond te draaien en wordt platter
C) Middenin platte schijf is een centrale bol -> jonge zon
D) Materie klontert samen tot honderden protoplaneten(planetesimaal)
Door de groeiende warmte en druk van de zon worden de gassen van de planeten dichtbij verdampt en weggeblazen, dit zijn nu terrestrische planeten. De weggeblazen gassen worden opgevangen door de verder weg gelegen planeten, dit zijn de gasreuzen.
E) huidig zonnestelsel -> 1 ster + 8 planeten + brokstukken
Zon
Ster die ontstaan is in een stof- en gasnevel in het heelal, de zonnestelsel
Zon = belangrijkste hemellichaam in het zonnestelsel
Kernfusie
In de kern van de zon: tot 15 miljoen °C
-> kernfusie vindt plaats
Waterstofkernen fuseren tot heliumkernen -> grote hoeveelheid stralingsenergie komt vrij -> verlaat na 1 miljoen jaar het aardoppervlak onder vorm van elektromagnetische straling
Som de 3 lagen van de zon op
-Fotosfeer(zonneoppervlak
-Chromosfeer
-Corona
Fotosfeer
-Temp van 6000°C
-Geeft zon witgele kleur
-Soms: donkere vlekken(4000°C) = zonnevlekken
Chromosfeer
-Onderste laag van de zon
-Door hoge druk en temp -> zonnematerie vanuit chromosfeer de ruimte in geslingerd = protuberansen (zonne-uitbarsting)
= lusvormig want zwaartekracht van de zon trekt die zonnematerie terug
Zonnevlekken zijn de in- en uitgangen van de zonnevlammen
Zonnewind
Stroom van geladen deeltjes of zonnematerie die oppervlak van de zon ontsnapt
* Het aardmagnetisch veld voorkomt dat die deeltjes op aarde terechtkomen en schade aanrichten
Corona
-Zichtbaar bij een totale zoneclips
-Buitenste deel van de zonatmosfeer
-Bestaat uit gloed van hete en ijle gassen met helderwitte kleur
Zonnecyclus
-Elfjarige cyclus van zonneactiviteit -> tijdens de cyclus neemt aantal zonnevlekken eerst toe en dan weer af
-Tijdens periode van grote activiteit( het zonnemaximum) zijn er veel zonnevlekken
-Veel protuberansen -> meer deeltjes via zonnewind onze richting uit -> meer kans op poollicht en zonnestormen
Zonneminima
Periode met weinig zonnevlekken
Verband tussen poollicht en chromosfeer
Tijdens zonnemaximum (periode van veel zonne-activiteit) zijn er veel zonnevlekken en protuberansen, de protuberansen zijn zonne-materie dat vanuit de chromosfeer het heelal in gaat. Tijdens het zonne-maximum gaan er meer deeltjes via de zonnewind onze richting toekomen, waardoor er meer kans isop poollicht. Het zonnewind staat in contact met atmosferische gassen.
Planetenstelsel
Bestaat uit een ster (of meerdere) en de planeten die eromheen draaien.
–> Onze planetenstelsel = zonnestelsel, bevat heel veel objecten die variëren in grootte
3 voorwaarden om van een planeet te spreken
-Object draait in een baan om de zon
-Moet voldoende massa hebbe, om door eigen zwaartekracht een bolvorm aan te nemen.
-Heeft het puin in zijn baan opgeruimd
-Dwergplaneten = draaien rond de zon en zijn rond, baan niet opgeruimd
-Manen = hemellichamen die in een baan rond planeet draaien, planeten hebben geen, 1 of meerdere manen
Terrestrische planeten
-Mercurius
-Venus
-Aarde
-Mars
-Dichtbij de zon
-Dichtbij elkaar
-Klein
-Vast oppervlak waarop je kunt staan
-Steenachtige samenstelling, ontstaan in de buurt van de zon
-Warmte zon + invloed zonnewind -> stroom van geladen deeltjes ontsnapt van de zon -> vluchtige stoffen grotendeels verdampt -> meer vaste stoffen dan gasreuzen
-Weinig/geen natuurlijke manen
Gasreuzen
-Jupiter
-Saturnus
-Uranus
-Neptunus
-Ver weg van de zon
-Ver van elkaar
-Groot
Gasreuzen = Joviaanse planeten
-Geen vast oppervlak
-Ontstaan bij lage temperatuur
-Veel natuurlijke satelieten
-Hoe verder van de zon, hoe groter de omlooptijd
-Rotatietijd verschilt per planeet
Hoe kunnen wij planeten waarnemen?
Planeten stralen zelf geen licht uit, we kunnen ze waarnemen omdat ze het licht van de zon weerkaatsen
Bewoonbare zone
Binnen het zonnestelsel: bewoonbare zone (aarde + mars)
-Aarde ligt niet te ver (te koud) of te dicht (te warm), heeft juiste omvang, opbouw en samenstelling. Er is ook water in vloeibare toestand aanwezig
-> leven op aarde is mogelijk
Mars is in theorie bewoonbaar, maar de atmosfeer is te ijl
Sterrenstelsel
of galaxie is groep sterren die relatief dicht bij elkaar staan en door de zwaartekracht bijeengehouden worden
Melkwegstelsel
Ons eigen sterrenstelsel waar ook de zon bij hoort.
(Als je naar de hemel kijkt -> band van licht = de melkweg)
->Dat is de projectie van het melkwegstelsel op de hemelkoepel
3 hoofdtypes van galaxieën
Elliptische stelsels:
-vrij rond
-letter E + mate afplatting
Spiraalstelsels:
-Gewone : S -> ronde kern
-Balkspiralen: SB -> uiteinden centrale balk
Onregelmatige stelsels:
=chaotische samenstelling van sterren
-> Geen duidelijke ellips/spiraalstructuur
Grootte van de melkwegstelsel
-Bevat 100-400 miljard sterren
-Diameter van 100 000 lichtjaar, dikte van 20 000 lichtjaar
-Onze zon -> in spiraalarm = Orionarm = 27 400 lj van centrum
