1b3 & 2A1 Flashcards
Wat is de WHO definitie van kanker?
Een ziekte gekenmerkt door;
- Abnormale celgroei buiten de anatomische grenzen.
- De mogelijkheid om omliggende structuren/organen te invaderen en/of te verspreiden naar verder gelegen organen.
Hoe wordt het type en stadium van een tumor bepaald?
TNM (tumor node metastases)
Hoe ontstaat colon carcinoom?
meestal domme pech
familiair
zelden erfelijk
beperkte rol nurture
Wat zijn erfelijke oorzaken van coloncarcinoom?
lynch/FAP syndroom
Wat is de nr1 doodsoorzaak?
kanker
Wat is het lifetime risico op kanker?
1/3
Wie heeft het meeste risico op kanker?
oudere mannen
Wat is het beloop van darmkanker?
cel > poliep > doorbreking normale anatomische grenzen (in ongeveer 10 jaar)
darmkanker gaat vaak over in leverkanker omdat dat de eerste plek is die via de bloedstroom van de poortader bereikt wordt
Waar moet je aan denken bij een onverklaarde anemie?
darmkanker
Hoe werkt het bevolkingsonderzoek naar darmkanker?
als er bloed in de ontlasting wordt gevonden wordt er een colonoscopie gedaan
Welke beeldvorming voor coloncarcinoom?
echo
ct
colonoscopie
Welk onderzoek wordt gedaan na diagnose coloncarcinoom?
weefseltypering
Wat zijn de eerste symptomen van een coloncarcinoom?
- asymptomatisch
- buikpijn
- winderigheid
- kleine veranderingen in ontlastingspatroon
- rectaal bloedverlies
- bloedarmoede
Wat zijn late symptomen van een carcinoom links in het colon?
- constipatie of diaree
- buikpijn (koliekpijn)
- misselijkheid/braken
Wat zijn late symptomen van een carcinoom rechts in het colon?
- vage buikpijn
- bloedarmoede
- zwakte
- gewichtsverlies
Wat zijn late symptomen van een carcinoom in het rectum?
- veranderingen in ontlastingspatroon
- aandrang
- bloedverlies
- pijn bij de pelvis
wat zijn de behandelmogelijkheden voor coloncarcinoom?
- Chirurgie
- Radiotherapie
- Systeem therapie (vb chemo)
Welke genen worden ook wel borstkankergenen genoemd?
BRCA1/2
Wanneer krijgen mannen en jonge mensen borstkanker?
als ze een borstkankergen hebben
Wat zijn symptomen van borstkanker?
- voelbare massa
- pijn
- zwelling
- afscheiding van de tepel
- terugtrekkende tepel
- rode huid
- oedeem
Welke diagnostiek bij borstkanker?
foto
punctie
lichamelijk onderzoek
bepaling oestrogeen en HER2 receptor
Waarom was HER2 pos borstkanker eerst slecht en nu goed?
het vergroot het risico op infiltratie van de hersenen maar is behandelbaar met trastuzumab
Wat is de behandeling van borstkanker?
- Chirurgie
- Radiotherapie
- Systeem therapie (vb chemo)
Welke vorm van kanker is niet erfelijk?
longkanker
Wat zijn de symptomen van longkanker?
hoesten
kortademigheid
pob
bloed ophoesten
longontsteking
gewichtsverlies
zwakte
anorexie
koorts
bloedarmoede
Wat zijn de eerste 6 hallmarks of cancer?
blijven delen
remming ontwijken
celdood weerstaan
oneindige celdeling
vorming van nieuwe bloedvaten
invasie en metastase
wat zijn de enabling hallmarks?
genoom instabiliteit en mutaties
tumor bevorderende ontstekingen
Wat zijn de emerging hallmarks?
deregulatie van de energievoorziening
ontsnapping aan het immuunsysteem
Wat is belangrijk bij de hallmark ‘blijven delen’?
groeifactor aanmaken of niet nodig hebben
Waardoor wordt de celdeling (oa) gestimuleerd?
EGFR
RAS
RAF
PI3K
Waarom moet een tumor remming ontwijken?
normaal zijn er signalen die de groei remmen
Waardoor is er bij tumoren oneindige celdeling?
telomeer verlenging wordt weer ingeschakeld zoals bij stamcellen
hoe heet de vorming van nieuwe bloedcellen?
angiogenese
Welke tumoren hoeven geen nieuwe bloedvaten te vormen?
bloedkanker
Hoe heet de omgeving van een tumor?
stroma
Waaruit bestaat het stroma?
endotheel, fibroblasten en ontstekingscellen
Wat is de functie van het stroma?
zuurstofaanvoer
Wat is de angiogene switch?
het moment dat het omliggende weefsel de tumor gaat ondersteunen
Wat is invasie?
de tumor doorbreekt het basaal membraan
Wat is metastasering?
tumorcellen worden over grote afstand getransporteerd
Waar bevinden 80% van de tumoren zich?
epitheel
Wat gebeurd er na invasie?
epitheliaal mesenchymale transitie (EMT)
Via welke wegen kan metastasering verlopen?
lymfe of bloedbaan
Wat is nodig voor metastasering?
epitheliaal mesenchymale transitie (EMT)
Wanneer is kanker dormant?
als het niet meer deelt
Wat gebeurd er voor uitgroei op metastase plek?
mesenchymale epitheliale transitie (MET)
Hoe ontstaat genoom instabiliteit?
door een mutatie in de DNA reparatie
Welke voedingstof gebruiken tumorcellen?
glucose
Welke deregulatie van de energievoorziening vindt plaats door een tumor cel?
tumoren stimuleren de lactic acid pathway
Welke immuuncellen gebruikt de tumorcel vooral om het stroma naar zijn hand te zetten?
macrofagen en granulocyten
Wat zijn 3 voordelen van het gebruik van muizen als proefdier?
- Muis heeft 97% dezelfde genen als een mens
- Muizen planten zich snel voort
- Muizen kunnen gemakkelijk genetisch gemanipuleerd
Wat is PDTX?
het inspuiten van een tumor in een immunologisch verzwakte muis
Wat is het nadeel van PDTX?
mist de invloed van het immuunsysteem
werkt niet voor alle soorten tumoren
Wat is een transgene muis?
een (onco)gen is toegevoegd
Wat is een knock out muis?
een gen is verwijderd
Wat is een knock in muis?
een gen is vervangen
Wat onderzoek je met een transgene muis/ oncomuis?
het effect van dominante negatieve mutaties
Wat onderzoek je met knock in muizen?
het effect van punt mutaties
Wat onderzoek je met knock out muizen?
het effect van gen deleties
Hoe maak je een transgene muis?
door DNA in te spuiten in de eicel
Hoe maak je een knock out/in muis?
stamcellen isoleren, manipuleren en terugzetten.
Wat staat er in de wet op de dierproeven?
niet tenzij
- het niet anders kan
- het proportioneel is
- er een vergunning is
- er goedkeuring is van een dierexperimenten commissie
Wat is nodig voor goedkeuring door een dierexperimenten commissie?
3 v’s ;
vervanging
verfijning
vermindering
Wat zijn de 5 vrijheden van brambell?
1 dorst en honger
2 fysiek ongerief
3 pijn, verwondingen en ziekten
4 angst
5 natuurlijk gedrag vertonen
Hoe werden dieren in de 17e eeuw gezien?
als automaten
Hoe werden dieren in de 18e eeuw gezien en wie was daarvoor belangrijk?
wreedheid jegens dieren is slecht voor de menselijke moraal (imanuel kant)
Wat veranderde aan het eind van de 18e eeuw aan de manier waarop mensen naar dieren keken?
kunnen dieren lijden? (jeremy bentham)
Hoelang duurt de celcyclus?
24 uur
uit welke fases bestaat de M-fase?
interfase
profase
prometafase
metafase
anafase
telofase
interfase
Wat gebeurd er in de profase?
chromosomen worden ontwikkeld
Wat gebeurd er in de metafase?
chromosomen liggen in het midden aan microtubuli
Wat gebeurd er in de anafase?
chromatiden worden uit elkaar getrokken
wat gebeurdt er in de telofase?
het nieuwe celmembraan wordt gevormd
Wat gebeurd er in de M-fase?
celdeling
Uit welke fases bestaat de celcyclus?
M-fase
G1-fasse
S-fase
G2-fase
Waaruit bestaat de interfase?
G1, S en G2 fase
Wat gebeurd er in fase G1?
fysieke groei van de cel
Wat gebeurd er in de S fase?
duplicatie van de chromosomen
Wat gebeurd er in de G2 fase?
voorbereiding op de celdeling
Welke cyclines zijn betrokken bij de celcyclus?
A, B, D, E
Waarvoor is cycline D?
activatie van de celcyclus na groeisignaal (G1 fase)
activeerd CDK4
Waarvoor is cycline E?
overgang en voortgang van de s fase
zet deling aan
activeert CDK2
Waarvoor is cycline A?
S-fase
activeert CDK2
Waarvoor is cycline B?
overgang naar de M-fase
controleert of de S-fase klaar is
Wat doen cycline afhankelijke kinases (CDKs)?
ze zijn constant aanwezig en worden geactiveerd door cyclines
Waardoor wordt CDK4 geactiveerd?
cycline D
Waardoor wordt CDK2 geactiveerd?
cycline E en A
Wat doen cycline afhankelijke kinase remmers (CKIs)?
remmen kinase activiteit
Wat doet p21?
remt CDK2
Wat doet p16ink4a?
het remt CDK4
Waardoor wordt CDK2 geremd?
p21
Welke checkpoints kent de celcyclus?
anafase
restrictiepunt
G1/S
intra S
G2/M
Wat wordt er gecontroleerd bij het anafase checkpoint?
of de chromosomen goed zijn gerangschikt
Wat is het gevolg van een fout bij het anafase checkpoint?
aneupleudie
waar ligt een centrosoom?
aan de andere kant van de microtubuli als de chromatiden
Waar ligt het centromeer?
op de chromatiden
Hoe werkt het anafase checkpoint?
Spanning gevoelig eiwitcomplex op centromeer (MAD1, BUB1)
Waarvoor is het restrictiepunt?
wel/niet meer delen?
specialiseren?
Wanneer is het restrictiepunt?
G1 fase
Waardoor gaat het cycline D niveau omhoog?
door een groeisignaal (EGF) en RAS
Wat is het effect van CDK4?
E2F-RB-P (inactief) wordt omgezet in E2F (actief)
Wat is het effect van E2F?
het schakelt cycline E en p16 aan
Waardoor wordt CDK4 geremd?
p16
Waarvoor is het G1/S checkpoint?
controleren op DNA sschade
Wat doet p53?
het stimuleert p21
Waardoor gaat het p53 niveau omhoog?
door DNA schade
Waardoor wordt p21 gestimuleerd?
p53
Wat doet het intra S checkpoint?
controleerd op DNA schade
Wat doet CHK2?
het inactiveert cycline A
Wat doet ATM?
het stimuleert CHK2
Waardoor ontstaat ATM?
RAD50
Waardoor wordt CHK2 gestimuleerd?
ATM
Wat gebeurt er bij een ATM gendefect?
overgevoeligheid voor rontgenstraling
Wat is NBS?
een mutatie in het RAD50 gen
Hoe wordt NBS aangetoond?
3H- thymindine (weinig inbouw thymidine bij normale remming)
Waarvoor is het G2/M checkpoint?
controle voor DNA schade en voledige replicatie
Hoeveel uur duurt de cyclus van de interne klok?
ongeveer 25 uur
Waardoor wordt de circadiane klok gelijk gezet?
licht (photo entrainment)
ogen zijn nodig
ganglioncellen met melanopsine
Wat gebeurd er bij beschadiging SCN?
aritmisch gedrag
Wat gebeurd er bij beschadiging van het CRY 2 gen?
langzaam ritme
Wat gebeurd er bij beschadiging van het CRY1 gen?
snel ritme
Wat gebeurd er bij beschadiging van CRY 1&2 genen?
aritmisch gedrag
Wat bepaalt het chronotype?
stabiliteit CRY en PER
Wat is het nut van het circadiane ritme?
het zorgt dat het lichaam kan anticiperen op terugkerende activiteiten in de dag
Wat gebeurt er met het circadiane ritme van tumorcellen?
deling is niet meer altijd gekoppeld aan circadiaan ritme
en de cellen zijn niet meer altijd gekoppeld aan het SCN waardoor ze hun eigen klok ontwikkelen
Wanneer spreek je van een aneurysma?
als de aorta 1,5 x zo breed is als normaal of meer, >3cm
Welk soort aneurysma’s zijn er?
fusiform (symetrisch)
saculair (asymetrisch)
(vals aneurysma)
Wat is een vals aneurysma?
een bloeding
Welke vorm hebben de meeste aneurysma’s?
fusiform
Wat zijn risicofactoren voor een aneurysma?
roken
man
leeftijd
hypertensie
hyperlipidemie
familiair
COPD
Hoe wordt de diagnose aneurysma gesteld?
met een echo
Wanneer wordt een aneurysma geopereerd?
als het operatierisico opweegt tegen het ruptuurrisico, meestal bij 5 cm bij vrouwen en 5,5 bij mannen
Welke 3 complicaties komen het vaakst voor bij de operatie van een aneurysma aorta abdominalis?
myocardinfarct
pneumonie
nierfunctiestoornissen
Wat zijn de voorwaarde voor evar?
- Gezond stukje aorta onder nier
- Gezond stuk iliaca aan bijde kanten
- Moet passen (bij de vrouw vaker niet)
Wat is evar?
een ‘broekzak stent’ wordt in de aorta gezet via de lies ter behandeling van een aneurysma
krimpt de aorta na de operatie van een aneurysma?
soms wel, vaker niet. het kan ook groter worden
Welke 2 soorten behandelingen zijn er voor een aneurysma?
EVAR en open chirurgie
Wat is het voordeel van open chirurgie bij een aneurysma?
het is altijd mogelijk
het is op de lange termijn beter
Wat is het nadeel van open chirurgie van een aneurysma?
de aorta wordt 4 uur afgeklemd
het geeft een litteken
het kan nierinsufficientie veroorzaken
Waarom zijn littekens zo vervelend bij patienten met een aneurysma?
Veel litteken breuken door slecht bindweefsel (50% 5 jaar)
Wat is het voordeel van evar?
het is minimaal invasief
er is slechts lokale anesthesie mogelijk
Wat is het nadeel van EVAR?
er is contrast middel bij nodig
Wat wordt bedoeld met permissive hypotension bij een aneurysma aorta abdominalis?
een te lage bloeddruk voorkomt een ruptuur
Welke symptomen kunnen er zijn bij een aneurysma?
pijn epigastrio, uitstraling naar rug
misselijkheid, braken
zweten
hoge pols, lage tensie (= hemodynamisch instabiel)
Hoeveel procent van de mensen met een acuut aneurysma haalt levend het ziekenhuis?
50%
hoeveel procent van de mensen die wordt geopereerd aan een acuut aneurysma overleefd de operatie?
50%
Hoeveel chromosomen heeft een mens?
2 x 23
Wat zijn autosomen?
chromosomen die geen geslachtshormonen zijn
Hoeveel procent van het DNA codeert voor eiwitten?
1,5 %
hoeveel verschillen genen bij de mens?
1/1000
Welke nucleotiden verbinding is het sterkst?
G-C
Waarvoor is PCR?
DNA vermenigvuldigen
Hoe werkt PCR?
verhitten zodat chromatiden splitsen > afkoelen en primers toevoegen
Welke toepassingen van DNA sequencing zijn er in de oncologie?
differentiaal diagnostiek
therapiekeuze
clonaliteitsanalyse (metastase of primaire tumor)
oncogenetica
weefselidentificatie
Wat betekent massively parallel in next generation sequencing?
veel moleculen worden tegelijk uitgelezen
Hoe werkt next generation sequencing?
er wordt gekeken welke nucleotiden worden toegevoegd bij replicatie
Wat betekent Var_freq bij next generation sequencing?
Hoe vaak wordt de afwijking gezien?
Wat betekend covarage bij next gen sequencing?
het aantal moleculen dat is gesequenced
Wat betekent single molecule bij next gen sequencing?
De DNA sequentie van een groot aantal individuele DNA moleculen wordt bepaald
Wat gebeurdt er met dicentrische chromosomen?
die breken opnieuw
Wat gebeurd er bij non-disjunctie?
beide chromatiden gaan naar dezelfde cel
Wat gebeurd er met een stuk deletie chromosoom?
er ontstaat een microkern die zich meestal niet meer deelt
Wat is chromothripsis?
een chromosoom breekt in stukjes en wordt random achter elkaar gezet
Hoe ontstaat een amplificatie?
een origin of replication begint meer dan 1 keer per S-fase met verdubbeling
Welk soort chromosomale mutaties activeren oncogenen?
translocatie
verdubbeling van chromosomen
gen amplificatie
Welk soort chromosomale mutaties inactiveren tumor suppressor genen?
deletie
verlies van chromosomen
Wat gebeurd er als een telomeer wordt herkend als dubbelstrengsbreuk?
er ontstaat een dicentrisch chromosoom
Welk mechanisme moet voorkomen dat een telomeer wordt herkend als een dubbelstrengsbreuk?
de T-loop
wat doet telomerase?
het verlengd de telomeren
Hoe werkt massa spectrometrie?
trypsine wordt toegevoegd aan eiwitten
de eiwitfragmenten worden versneld door gebruik te maken van de positieve lading
deeltjes met een lage massa komen het snelst bij de detector
aan de snelheid waarmee deeltjes bij de detector komen wordt de samenstelling van de eiwitten bepaald door te vergelijken met een database
Wat kan massa spectrometrie?
eiwitten identificeren
eiwitten kwantificeren
bindende eiwitten identificeren
eiwitmodificaties identificeren
Wat is nodig om metaboliten te herkennen met massaspectrometrie?
het moet een positieve lading hebben
Wat is naast het mRNA bepalend voor de eiwitactiviteit?
stabiliteit
modificaties
translatie controle
Wat is het effect van micro RNA?
het verlaagd expressie
Welke signaalstof is belangrijk voor de vorming van rode bloedcellen?
EPO
Welke signaalstof is belangrijk voor de vorming van witte bloedcellen?
G-CSF
Welke signaalstof is belangrijk voor de vorming van bloedplaatjes?
TPO
Wat is kinase activiteit?
fosforyleren
Hoe werkt de signaal transductie door een G-CSF receptor?
als G-CSF bind treed cross activering van jak enzymen op
de jak enzymen fosforyleren thyrosine op de receptor
hierdoor kan een signaal eiwit binden met een SH-2 domein
Waardoor wordt JAK2 geremd?
SHP1
Welke 3 vormen van myeloproliferatieve neoplasie zijn er?
essentiele trombocytose
polycythemia vera
primaire myelofibrose
Wat is essentiele trombocytose?
er worden te veel bloedplaatjes aangemaakt
Wat is de levensverwachting van essentiele trombocytose?
het heeft een normale levensverwachting
Wat is polycythemia vera?
teveel rode bloedcellen
Wat is de levensverwachting bij polycythemia vera?
ongeveer 10-15 jaar
Wat is primaire myelofibrose?
de bloedcelvorming is verplaatst
Wat is de levensverwachting bij primaire myelofibrose?
7 jaar
Hoe wordt de diagnose Myeloproliveratieve neoplasie gesteld?
door een beenmergpunctie of genetisch onderzoek
Wat is de oorzaak van myeloproliveratieve neoplasie?
meestal een JAK2 mutatie
Wat is de progressie van myeloproliveratieve neoplasie?
ET > PV > PMF > AML
Wat is de therapie voor myeloproliveratieve neoplasie?
aspirine voor trombose risico en pijnlijke rode handen
plaatjes agregratie remmers
JAK2 remmers
stamcel transplantatie bij myelofibrose met slechte prognose
bij polycythemia vera; aderlaten
Wat zijn de symptomen van polycythemia vera?
- Vermoeidheid
- Nachtzweten
- Koorts
- Gewichtsverlies
- oedeem
- Pruritus
- Bloedingen
- Trombose
- Botpijn
- Pijn aan handen
- Rood gelaat
- Rode nagels
- Verhoogd Hb
- Stroperig bloed
Wat is het nadeel van necrose tegenover apoptose?
necrose veroorzaakt ontstekingsreacties
Hoe verloopt de apoptose?
cel krimpt en verliest cel-cel contact
chormatinecondensatie
nucleus en organellen krimpen
apoptotische bodies
fagocytose
Wat is de overeenkomst tussen apoptose en necrose?
afbraak van DNA
Wat is het verschil tussen apoptose en necrose?
bij necrose zwelt de cel en barst deze
bij apoptose wordt de cel gefagocyteerd
Waardoor worden cellulaire eiwitten afgebroken bij de apoptose?
caspases
Waardoor wordt de apoptose geremd?
Bcl-2
Waardoor wordt apoptose geinduceert?
BAX
Waar zijn Bcl-2 en BAX?
in de mitochondriele membranen
Waardoor wordt de caspase cascade gestart?
cytochroom c
Waardoor wordt BAX gestimuleerd?
p53
Wat zijn de kenmerken van senescente cellen?
- onomkeerbaar in g0
- grotere en platte cellen
- p53, p21 en p16 (remmende eiwitten)
- produceren senescence associated secretory phenotype, stimuleert andere cellen om te delen en veroorzaken ontstekingen
Wat gebeurd er met senescente cellen?
die worden opgeruimd door het imuunsysteem anders kunnen het kankercellen worden
Wat doet MDM2 ?
het remt p53
Wat doet ubiquitine?
het remt MDM2
Wat voor gen is p53?
een tumorsuppressor gen
Waarvoor is WNT?
het onderhoud van stamcellen en proliferatie
Wat doen paneth cellen ?
die scheiden WNT uit
Wat gebeurd er met een stamcel in afwezigheid van WNT?
B-caterine wordt afgebroken door APC, de cel differencieerd
Wat gebeurd er met een stamcel in aanwezigheid van WNT?
B-caterine wordt niet afgebroken en er ontstaat een nieuwe stamcel
Wat gebeurd er als APC inactief is?
heel veel proliferatie
Welke medicatie activeert WNT signaling?
COX-2 remmers
Welke dingen spelen een rol bij de stadiering van kanker?
T; de uitgebreidheid van de primaire tumor
N; het aantal metastases in lymfeklieren
M; of het gemetastaseerd is naar andere lichaamsdelen
Hoe werkt een RECIST score?
Je meet max 2 tumoren per orgaan van een bepaald formaat en telt de diameter bij elkaar op
Wat is NADIR?
de laagst gemeten recist
Wat is een complete respons?
het verdwijnen van de leasies
Wat is een partiele respons?
30% afname van RECIST
Wat is een progresieve disease?
toename van 20% recist of aantal leasies
Wanneer spreek je van stable disease?
als er niet genoeg toename is voor een progresieve ziekte en niet genoeg afname voor een partiele respons
Wat is cTNM?
TNM van onderzoek voor de start van de behandeling
Wat is pTNM?
TNM bepaald als het verwijderde orgaan met meegenomen lymfeklieren onder de microscoop ligt
Wat is een curatieve behandeling?
een behandeling met het doel om iemand te genezen
Wat is adjuvante therapie?
een behandeliing na operatie
Wat is neoadjuvante therapie?
een behandeling voor een operatie die al eerder mogelijk was
Wat is het eindpunt/doel van (neo)adjuvante therapie?
disease free survival en overal survival
wat is inductie therapie?
therapie die hopelijk zorgt dat operatie mogelijk wordt
Wat zijn de meest voorkomende symptomen bij kankerpatienten (in de laatste fase)?
pijn
moeheid
Wat zijn driver mutaties?
specifieke afwijkingen die betrokken zijn bij het ontstaan van een kankercel
Wat zijn passenger/hitchhiker mutaties?
niet specifieke afwijkingen die meeliften met de kankercel
Hoe heten mutaties die niks te maken hebben met een kanker cel?
age related genomic aberrations
Wat zijn clonale afwijkingen?
afwijkingen die in alle tumorcellen aanwezig zijn
wat zijn hetrogene afwijkingen?
afwijkingen die niet in alle tumorcellen aanwezig zijn
Welk soort gen veranderd bij 1 activerende mutatie in een tumorcel?
een proto-onco gen
Welk soort gen veranderd bij 2 inactiverende mutaties in een tumorcel?
een tumorsupressorgen
Door welk enzym wordt DNA gemethyleerd?
DNA methyl transferase
Welke nucleotiden worden gemethyleerd?
C en G
Hoe houdt methylering stand na DNA replicatie?
maintenance methylase methyleren de niet gemethyleerde streng
Wat doet Axacytidine?
het wordt ingebouwd in het DNA en voorkomt dat methylering kan optreden
Wat gebeurdt er bij MDS?
het DNA is onnodig veel gemetyleerd
Waar komen C en G veel voor?
op de promotor
Waardoor wordt cervix carcinoom veroorzaakt?
HPV
Wat zijn risicofactoren voor kanker?
roken
weinig groente en fruit eten
overgewicht
alcohol
beroepsintoxicaties
straling
infecties
Wat is het effect van orale anticonceptie op het kankerrisico?
lichtverhoogd risico op mamma carcinoom
Verlaagd risico op ovarium endometrium en colorectaal kanker
Wat is epidemiologie?
De wetenschap die het voorkomen en de verspreiding van ziekte onder de bevolking bestudeerd
Wat is het Landelijk dekkende nederlandse kankerregistratie (NKR)?
een vrijwillig registratie systeem dat >95% volledig is
Wat is er gebeurt met de incidentie van slokdarm carcinomen?
meer adenocarcinomen, hogere stijging bij vrouwen
Wat gebeurdt er met de incidentie van longkanker?
de incidentie bij mannen en vrouwen groeit naar elkaar toe
Hoe wordt in het NKR gecorigeerd voor vergrijzing en bevolkingsgroei?
het wordt gestandariseerd naar leeftijdsopbouw (europese standaardbevolking)
Wat is OS in overlevingsanalyses?
overall survival
Wat is disease specific survival (DFS)?
ziekte vrije overleving
Hoe bereken je relaitive survival (RS)?
OS/verwachte overleving naar leeftijd en geslacht
Hoelang duurt het gemiddeld voordat kanker symptomen geeft?
5 jaar
Hoelang duurt het gemiddeld voordat een patient met kanker overlijdt?
7 jaar
Welke soorten kanker komen bij vrouwen het meest voor?
borst (26,6%)
huid (18,4%)
long (11,9%)
Welke soorten kanker komen het meest voor bij mannen?
prostaat (22,1%)
huid (18,9%)
long (11,5%)
Wat zijn voordelen van veel kankerscreening?
snel juiste diagnose > betere overleving
tevredenheid patient
Wat zijn nadelen van veel kankerscreening?
fout positieve uitslagen
onnodige diagnostiek
psychische belasting
vals gevoel van veiligheid
Wat zijn alarmsyptomen?
risicofactoren
ongewoon of langer verloop van onschuldige aandoeningen
vermoeidheid
gewichtsverlies
koorts
algehele malaise
rectaal bloedverlies
veranderd defecatiepatroon
lymfklierzwelling
botpijn
eenzijdig crepiteren
Hoe wordt het karyotype beschreven?
45,xy,-7
Aantal chromosomen, manlijk/vrouwlijk, verlies chromosomen
Welke 2 soorten deleties zijn er?
terminaal en interstitieel
Wat zijn acrocentrische chromosomen?
chromosomen met een korte arm van RNA, deze kunnen bij translocatie aan elkaar plakken
Welke soorten inversie bestaan er?
paracentrisch; binnen een arm
pericentrisch; rondom een centromeer
hoe worden chromosomen vrijgemaakt uit cellen?
door een hypotone omgeving barsten de cellen
waarbij wordt metafase FISH gebruikt?
bij delende cellen (solide tumoren, lymfocyten en leukocyten)
Waar staat fish voor?
fluoriscent in situ hybridisatie
Waarbij wordt interfase FISH gebruikt?
de kernen van slecht delende cellen
welke 2 mogelijke opzets zijn er voor FISH?
fusion; probes op verschillende chromosomen, co-localisatie bij translocatie
break-apart probes; probes op 1 chromosoom, co-localisatie tenzij translocatie
Welke afwijkingen kunnen met zowel FISH als SNP array worden gevonden?
winst van een chromosoom
deleties
amplificaties
Welke afwijkingen worden gevonden bij SNP array maar niet bij FISH?
verlies van hetrozygotie
Welke afwijkingen worden gevonden bij FISH maar niet bij SNP array?
translocaties
Wat is de apicale kant?
de buitenkant
Welke verbindingen maken cellen aan elkaar?
tightjunctions
adherens junctions/belt desmosomes
desmosomen
gapjunctions
Wat is de basale kant?
de binnenkant
Welke verbindingen verbinden de cel aan het basaal membraan?
hemi-desmosomen
Wat doen tightjunctions?
maken de cel waterdicht
Hoe werkt een tightjunction?
filamenten zitten met een adapter aan actine filamenten
Wat doet e-cadherine in celverbindingen?
het ligt in het plasmamembraan in adherent junctions, belt desmosomes en desmosomen. het voorkomt uitzaaingen
Welke vezels zijn betrokken bij beltdesmosomen?
actine vezels
Welk (intermediaire) filament is betrokken bij desmosomen?
keratine
Waarvoor zijn addhesion belts?
die maken epitheliale buizen
Welke eiwitten zijn betrokken bij de binding van intermediare filamenten aan E-cadherine?
oa
p120-catenine
B-catenine
Waardoor worden gapjunctions gemaakt?
conexons
Welke dingen zijn verbonden bij hemi-desmosomen?
keratine filamenten en intergrines (hetrotypische adhesie)
Waaruit bestaat de extracelulaire matrix?
basaal membraan
interstitiele matrix
(onoplosbaar dynamisch netwerk van geglycolyseerde eiwitten)
Wat is het doel van de extracelulaire matrix?
het zorgt voor stevigheid en compartimentalisatie van de cellen en heeft invloed op celgedrag
Waaruit bestaat het basaal membraan vooral?
colageen type IV en laminine
Waaruit bestaat de interstitiele matrix?
collageen type I
elastine
fibronectine
proteoglycanen
celulaire componenten; fibroblasten, lymfocyten macrofagen, bloedvaten, lymfevaten, zenuwen
Waar word de straling voor uitwendige radiotherapie opgewekt?
in een lineaire versneller
Hoe heet inwendige radiotherapie?
brachytherapie
Welk soort DNA schade wordt veroorzaakt door radiotherapie?
enkelstrengsbreuken (sublethaal)
dubbelstrengsbreuken (lethaal)
Hoe zien low-LET tracks eruit?
losse puntjes
Hoe zien high LET tracks eruit?
een duidelijke streep
Welke LET straling wordt het meest gebruikt?
lage LET
Waardoor wordt lage LET straling veroorzaakt?
gamma straling
Waardoor wordt hoge LET straling veroorzaakt?
neutronen en protonen
Wat zie je op een celoverleving/stralingsdosis grafiek bij grote stralingsgevoeligheid?
een lineair verband
Wat doe je bij hypofractioneren?
je geeft fracties die groter zijn dan 2 Gy
Wat doe je bij hyperfractioneren?
je geeft fracties die kleiner zijn dan 2 Gy
wat is de therapeutische ratio?
het verschil tussen radiosensitiviteit van de tumor en van het omliggende weefsel
Wanneer treden vroege bijwerkingen op?
binnen 3 maanden
wanneer treden late bijwerkingen op?
na 6 maanden
Wat is het voordeel van protonen boven fotonen?
protonen targetten specifieker de tumor
Wat is een R1 recectie?
een microscopisch irradicale resectie
Wat is een R2 resectie?
een macroscopisch irradicale resectie
bij welke soort therapie word de respons niet gemeten?
(neo)adjuvante behandeling
Wanner is iemand operabel?
als er geen contraindicaties zijn tegen een operatieve ingreep
Wanneer is een tumor resectabel?
als de tumor technisch gezien verwijderd kan worden
Welke soorten chemotherapie zijn er?
- Cytotoxisch
- Kanker specifieke therapie
- Hormonale therapie (heel specifiek)
- imunotherapie
Hoe wordt een tumor cel opgeruimd door het immuunsysteem?
antigeen presenterende cel > CD8+ cytotoxische T-cel activatie> perforine granzym B > apoptose
Wat zijn 3 stappen van de reactie van een tumorcel op het immuunsysteem?
- eliminatie
- equilibrium (dormancy)
- ontwijking (verlies van antigenen)
kanker immuniteitscyclus
- vrijkomen tumorspecifieke antigenen
- herkenning door dendritische cel/APC
- priming en activation (presentatie en activatie T-cellen) in lymfenknoop
- verplaatsen T cellen (door chemokines)
- infiltratie van de T cel in de tumor
- herkenning kankercellen door T cellen
- eliminatie kankercellen
Wat doet CTLA4?
het remt de immuunrespons
Hoe werken monoklonale antilichamen?
het zijn imune checkpoint inhibitors
hoe worden monoclonale antilichamen toegediend?
via infuus, altijd samen met cytotoxische chemotherapie
Hoe worden thyrosine kinase remmers toegediend?
in pilvorm
Hoe werken thyrosine kinase remmers?
Remt enzymen in signaalroutes waardoor de kankercel in apoptose raakt of niet meer kan delen
hoe herken je namen van thyrosine kinase remmers?
ze eindigen op nib
Hoe herken je namen van monoclonale antilichamen?
de namen eindigen op mab
bij welke weefsels vind je vroege bijwerkingen?
snel delende weefsels zoals
gastro intestinaal
haren
huid
wat is het voordeel van vroege bijwerkingen?
ze zijn reversiebel
Wat is het nadeel van late bijwerkingen?
ze zijn irreversiebel
Welke weefsels hebben late bijwerkingen?
traag delende weefsels zoals
hart
longen
nieren
lever
zenuwen
Wat is de meest voorkomende vorm van deregulatie van de energievoorziening in tumoren?
verhoogde activiteit van glycolse enzymen
Wat is een juiste kanttekening bij het succes van de behandeling van ALL bij jonge kinderen?
Het viel in de ontwikkelfase samen met onzeker en invasief experimenteel onderzoek op jonge kinderen
Om afwijkingen in de genoomsequenties van tumoren te identificeren, wordt in de
oncologie gebruik gemaakt van gestandaardiseerde genoomsequentie als referentie.
Komen uit deze vergelijkingen met name tumor-specifieke verschillen naar
voren?
Nee, de variatie tussen genomen van individuele patiënten is een veel grotere
factor.
Wat doet een taxaan?
het voorkomt dat de chromatiden uit elkaar gaan in de anafase
Wat zijn paraneoplastische uitingen van longkanker?
ontstaan van horlogeglasnagels
syndroom van Pierre-Marie Bamberger hypercalciëmie
wat is kenmerkend voor de behandeling van een patient met uitgebreide comorbiditeit?
De kans op respons is in geval van chemotherapie altijd kleiner dan bij patiënten
zonder co-morbiditeit.
wordt gefosforyleerd P53 in normale cellen afgebroken door proteasomen?
nee
wat doet een antimetaboliet bij de celdeling?
remt de aanmaak van DNA
Welke genen zijn het meest geassocieerd met lynch syndroom?
MSH1, MSH2 en TGFβRII
Wat is het doel van de behandeling van AML?
het is curatief
Hoe wordt de diagnose AML gesteld?
Cytomorfologie van het beenmerg & immunofenotypering van het beenmerg
Welk soort anemie komt vaak voor bij mensen met een colorectaal carcinoom?
macrocytaire anemie
Zijn er bij FAP (familiaire adenomateuze polyposis) of bij MAP (MUTYH-geassocieerde polyposis) meer darm poliepen?
Bij FAP
Welk gen speelt bij zowel FAP (familiaire adenomateuze polyposis) als bij MAP (MUTYH-geassocieerde polyposis) een rol?
APC
is er expressie van weefsel specifieke genen in tumorcellen?
ja
Wat kan worden achterhaald uit genexpressie patronen?
het soort weefsel waaruit een tumorcel is ontstaan
is de expressie van genen die cellen nodig hebben om te groeien altijd sterk verhoogd bij tumorcellen?
nee
Waardoor wordt de specificiteit van het SH2 eiwit bepaald?
door meerdere aminozuren in het receptor eiwit
bij welk soort bloedkanker is het kanmerkend om een monoclonaal imunoglobuline te vinden?
multieple myeloom
Wat is locoregionale bestraling?
bestraling van de primaire tumor en de omliggende lymfeklieren
Waardoor wordt het effect van screening vertekent?
lead time bias; als je er eerder achterkomt heb je een langere overleving na diagnose als je op hetzelfde moment doodgaat
screening detecteerd vooral langzaamgroeiende tumoren
Wat is A1 bewijs?
systematische review van A2 studies die overeenstemming bereiken
Wat is A2 bewijs?
gerandomiseerde studies van goede kwaliteit
Wat is niveau B bewijs?
gerandomiseerde studies van matige kwaliteit
Wat is level C bewijs ?
niet vergelijkend onderzoek
Wat is niveau D bewijs?
metingen van deskundigen
Wat wordt onderzocht in fase I?
toxiciteit
Wat wordt onderzocht in fase II?
effectiviteit
Wat wordt onderzocht in fase III?
lange termijn effecten
Wat wordt onderzocht in fase IV?
het effect van het geneesmidel in grotere groepen