1b3 & 2A1 Flashcards
Wat is de WHO definitie van kanker?
Een ziekte gekenmerkt door;
- Abnormale celgroei buiten de anatomische grenzen.
- De mogelijkheid om omliggende structuren/organen te invaderen en/of te verspreiden naar verder gelegen organen.
Hoe wordt het type en stadium van een tumor bepaald?
TNM (tumor node metastases)
Hoe ontstaat colon carcinoom?
meestal domme pech
familiair
zelden erfelijk
beperkte rol nurture
Wat zijn erfelijke oorzaken van coloncarcinoom?
lynch/FAP syndroom
Wat is de nr1 doodsoorzaak?
kanker
Wat is het lifetime risico op kanker?
1/3
Wie heeft het meeste risico op kanker?
oudere mannen
Wat is het beloop van darmkanker?
cel > poliep > doorbreking normale anatomische grenzen (in ongeveer 10 jaar)
darmkanker gaat vaak over in leverkanker omdat dat de eerste plek is die via de bloedstroom van de poortader bereikt wordt
Waar moet je aan denken bij een onverklaarde anemie?
darmkanker
Hoe werkt het bevolkingsonderzoek naar darmkanker?
als er bloed in de ontlasting wordt gevonden wordt er een colonoscopie gedaan
Welke beeldvorming voor coloncarcinoom?
echo
ct
colonoscopie
Welk onderzoek wordt gedaan na diagnose coloncarcinoom?
weefseltypering
Wat zijn de eerste symptomen van een coloncarcinoom?
- asymptomatisch
- buikpijn
- winderigheid
- kleine veranderingen in ontlastingspatroon
- rectaal bloedverlies
- bloedarmoede
Wat zijn late symptomen van een carcinoom links in het colon?
- constipatie of diaree
- buikpijn (koliekpijn)
- misselijkheid/braken
Wat zijn late symptomen van een carcinoom rechts in het colon?
- vage buikpijn
- bloedarmoede
- zwakte
- gewichtsverlies
Wat zijn late symptomen van een carcinoom in het rectum?
- veranderingen in ontlastingspatroon
- aandrang
- bloedverlies
- pijn bij de pelvis
wat zijn de behandelmogelijkheden voor coloncarcinoom?
- Chirurgie
- Radiotherapie
- Systeem therapie (vb chemo)
Welke genen worden ook wel borstkankergenen genoemd?
BRCA1/2
Wanneer krijgen mannen en jonge mensen borstkanker?
als ze een borstkankergen hebben
Wat zijn symptomen van borstkanker?
- voelbare massa
- pijn
- zwelling
- afscheiding van de tepel
- terugtrekkende tepel
- rode huid
- oedeem
Welke diagnostiek bij borstkanker?
foto
punctie
lichamelijk onderzoek
bepaling oestrogeen en HER2 receptor
Waarom was HER2 pos borstkanker eerst slecht en nu goed?
het vergroot het risico op infiltratie van de hersenen maar is behandelbaar met trastuzumab
Wat is de behandeling van borstkanker?
- Chirurgie
- Radiotherapie
- Systeem therapie (vb chemo)
Welke vorm van kanker is niet erfelijk?
longkanker
Wat zijn de symptomen van longkanker?
hoesten
kortademigheid
pob
bloed ophoesten
longontsteking
gewichtsverlies
zwakte
anorexie
koorts
bloedarmoede
Wat zijn de eerste 6 hallmarks of cancer?
blijven delen
remming ontwijken
celdood weerstaan
oneindige celdeling
vorming van nieuwe bloedvaten
invasie en metastase
wat zijn de enabling hallmarks?
genoom instabiliteit en mutaties
tumor bevorderende ontstekingen
Wat zijn de emerging hallmarks?
deregulatie van de energievoorziening
ontsnapping aan het immuunsysteem
Wat is belangrijk bij de hallmark ‘blijven delen’?
groeifactor aanmaken of niet nodig hebben
Waardoor wordt de celdeling (oa) gestimuleerd?
EGFR
RAS
RAF
PI3K
Waarom moet een tumor remming ontwijken?
normaal zijn er signalen die de groei remmen
Waardoor is er bij tumoren oneindige celdeling?
telomeer verlenging wordt weer ingeschakeld zoals bij stamcellen
hoe heet de vorming van nieuwe bloedcellen?
angiogenese
Welke tumoren hoeven geen nieuwe bloedvaten te vormen?
bloedkanker
Hoe heet de omgeving van een tumor?
stroma
Waaruit bestaat het stroma?
endotheel, fibroblasten en ontstekingscellen
Wat is de functie van het stroma?
zuurstofaanvoer
Wat is de angiogene switch?
het moment dat het omliggende weefsel de tumor gaat ondersteunen
Wat is invasie?
de tumor doorbreekt het basaal membraan
Wat is metastasering?
tumorcellen worden over grote afstand getransporteerd
Waar bevinden 80% van de tumoren zich?
epitheel
Wat gebeurd er na invasie?
epitheliaal mesenchymale transitie (EMT)
Via welke wegen kan metastasering verlopen?
lymfe of bloedbaan
Wat is nodig voor metastasering?
epitheliaal mesenchymale transitie (EMT)
Wanneer is kanker dormant?
als het niet meer deelt
Wat gebeurd er voor uitgroei op metastase plek?
mesenchymale epitheliale transitie (MET)
Hoe ontstaat genoom instabiliteit?
door een mutatie in de DNA reparatie
Welke voedingstof gebruiken tumorcellen?
glucose
Welke deregulatie van de energievoorziening vindt plaats door een tumor cel?
tumoren stimuleren de lactic acid pathway
Welke immuuncellen gebruikt de tumorcel vooral om het stroma naar zijn hand te zetten?
macrofagen en granulocyten
Wat zijn 3 voordelen van het gebruik van muizen als proefdier?
- Muis heeft 97% dezelfde genen als een mens
- Muizen planten zich snel voort
- Muizen kunnen gemakkelijk genetisch gemanipuleerd
Wat is PDTX?
het inspuiten van een tumor in een immunologisch verzwakte muis
Wat is het nadeel van PDTX?
mist de invloed van het immuunsysteem
werkt niet voor alle soorten tumoren
Wat is een transgene muis?
een (onco)gen is toegevoegd
Wat is een knock out muis?
een gen is verwijderd
Wat is een knock in muis?
een gen is vervangen
Wat onderzoek je met een transgene muis/ oncomuis?
het effect van dominante negatieve mutaties
Wat onderzoek je met knock in muizen?
het effect van punt mutaties
Wat onderzoek je met knock out muizen?
het effect van gen deleties
Hoe maak je een transgene muis?
door DNA in te spuiten in de eicel
Hoe maak je een knock out/in muis?
stamcellen isoleren, manipuleren en terugzetten.
Wat staat er in de wet op de dierproeven?
niet tenzij
- het niet anders kan
- het proportioneel is
- er een vergunning is
- er goedkeuring is van een dierexperimenten commissie
Wat is nodig voor goedkeuring door een dierexperimenten commissie?
3 v’s ;
vervanging
verfijning
vermindering
Wat zijn de 5 vrijheden van brambell?
1 dorst en honger
2 fysiek ongerief
3 pijn, verwondingen en ziekten
4 angst
5 natuurlijk gedrag vertonen
Hoe werden dieren in de 17e eeuw gezien?
als automaten
Hoe werden dieren in de 18e eeuw gezien en wie was daarvoor belangrijk?
wreedheid jegens dieren is slecht voor de menselijke moraal (imanuel kant)
Wat veranderde aan het eind van de 18e eeuw aan de manier waarop mensen naar dieren keken?
kunnen dieren lijden? (jeremy bentham)
Hoelang duurt de celcyclus?
24 uur
uit welke fases bestaat de M-fase?
interfase
profase
prometafase
metafase
anafase
telofase
interfase
Wat gebeurd er in de profase?
chromosomen worden ontwikkeld
Wat gebeurd er in de metafase?
chromosomen liggen in het midden aan microtubuli
Wat gebeurd er in de anafase?
chromatiden worden uit elkaar getrokken
wat gebeurdt er in de telofase?
het nieuwe celmembraan wordt gevormd
Wat gebeurd er in de M-fase?
celdeling
Uit welke fases bestaat de celcyclus?
M-fase
G1-fasse
S-fase
G2-fase
Waaruit bestaat de interfase?
G1, S en G2 fase
Wat gebeurd er in fase G1?
fysieke groei van de cel
Wat gebeurd er in de S fase?
duplicatie van de chromosomen
Wat gebeurd er in de G2 fase?
voorbereiding op de celdeling
Welke cyclines zijn betrokken bij de celcyclus?
A, B, D, E
Waarvoor is cycline D?
activatie van de celcyclus na groeisignaal (G1 fase)
activeerd CDK4
Waarvoor is cycline E?
overgang en voortgang van de s fase
zet deling aan
activeert CDK2
Waarvoor is cycline A?
S-fase
activeert CDK2
Waarvoor is cycline B?
overgang naar de M-fase
controleert of de S-fase klaar is
Wat doen cycline afhankelijke kinases (CDKs)?
ze zijn constant aanwezig en worden geactiveerd door cyclines
Waardoor wordt CDK4 geactiveerd?
cycline D
Waardoor wordt CDK2 geactiveerd?
cycline E en A
Wat doen cycline afhankelijke kinase remmers (CKIs)?
remmen kinase activiteit
Wat doet p21?
remt CDK2
Wat doet p16ink4a?
het remt CDK4
Waardoor wordt CDK2 geremd?
p21
Welke checkpoints kent de celcyclus?
anafase
restrictiepunt
G1/S
intra S
G2/M
Wat wordt er gecontroleerd bij het anafase checkpoint?
of de chromosomen goed zijn gerangschikt
Wat is het gevolg van een fout bij het anafase checkpoint?
aneupleudie
waar ligt een centrosoom?
aan de andere kant van de microtubuli als de chromatiden
Waar ligt het centromeer?
op de chromatiden
Hoe werkt het anafase checkpoint?
Spanning gevoelig eiwitcomplex op centromeer (MAD1, BUB1)
Waarvoor is het restrictiepunt?
wel/niet meer delen?
specialiseren?
Wanneer is het restrictiepunt?
G1 fase
Waardoor gaat het cycline D niveau omhoog?
door een groeisignaal (EGF) en RAS
Wat is het effect van CDK4?
E2F-RB-P (inactief) wordt omgezet in E2F (actief)
Wat is het effect van E2F?
het schakelt cycline E en p16 aan
Waardoor wordt CDK4 geremd?
p16
Waarvoor is het G1/S checkpoint?
controleren op DNA sschade
Wat doet p53?
het stimuleert p21
Waardoor gaat het p53 niveau omhoog?
door DNA schade
Waardoor wordt p21 gestimuleerd?
p53
Wat doet het intra S checkpoint?
controleerd op DNA schade
Wat doet CHK2?
het inactiveert cycline A
Wat doet ATM?
het stimuleert CHK2
Waardoor ontstaat ATM?
RAD50
Waardoor wordt CHK2 gestimuleerd?
ATM
Wat gebeurt er bij een ATM gendefect?
overgevoeligheid voor rontgenstraling
Wat is NBS?
een mutatie in het RAD50 gen
Hoe wordt NBS aangetoond?
3H- thymindine (weinig inbouw thymidine bij normale remming)
Waarvoor is het G2/M checkpoint?
controle voor DNA schade en voledige replicatie
Hoeveel uur duurt de cyclus van de interne klok?
ongeveer 25 uur
Waardoor wordt de circadiane klok gelijk gezet?
licht (photo entrainment)
ogen zijn nodig
ganglioncellen met melanopsine
Wat gebeurd er bij beschadiging SCN?
aritmisch gedrag
Wat gebeurd er bij beschadiging van het CRY 2 gen?
langzaam ritme
Wat gebeurd er bij beschadiging van het CRY1 gen?
snel ritme
Wat gebeurd er bij beschadiging van CRY 1&2 genen?
aritmisch gedrag
Wat bepaalt het chronotype?
stabiliteit CRY en PER
Wat is het nut van het circadiane ritme?
het zorgt dat het lichaam kan anticiperen op terugkerende activiteiten in de dag
Wat gebeurt er met het circadiane ritme van tumorcellen?
deling is niet meer altijd gekoppeld aan circadiaan ritme
en de cellen zijn niet meer altijd gekoppeld aan het SCN waardoor ze hun eigen klok ontwikkelen
Wanneer spreek je van een aneurysma?
als de aorta 1,5 x zo breed is als normaal of meer, >3cm
Welk soort aneurysma’s zijn er?
fusiform (symetrisch)
saculair (asymetrisch)
(vals aneurysma)
Wat is een vals aneurysma?
een bloeding
Welke vorm hebben de meeste aneurysma’s?
fusiform
Wat zijn risicofactoren voor een aneurysma?
roken
man
leeftijd
hypertensie
hyperlipidemie
familiair
COPD
Hoe wordt de diagnose aneurysma gesteld?
met een echo
Wanneer wordt een aneurysma geopereerd?
als het operatierisico opweegt tegen het ruptuurrisico, meestal bij 5 cm bij vrouwen en 5,5 bij mannen
Welke 3 complicaties komen het vaakst voor bij de operatie van een aneurysma aorta abdominalis?
myocardinfarct
pneumonie
nierfunctiestoornissen
Wat zijn de voorwaarde voor evar?
- Gezond stukje aorta onder nier
- Gezond stuk iliaca aan bijde kanten
- Moet passen (bij de vrouw vaker niet)
Wat is evar?
een ‘broekzak stent’ wordt in de aorta gezet via de lies ter behandeling van een aneurysma
krimpt de aorta na de operatie van een aneurysma?
soms wel, vaker niet. het kan ook groter worden
Welke 2 soorten behandelingen zijn er voor een aneurysma?
EVAR en open chirurgie
Wat is het voordeel van open chirurgie bij een aneurysma?
het is altijd mogelijk
het is op de lange termijn beter
Wat is het nadeel van open chirurgie van een aneurysma?
de aorta wordt 4 uur afgeklemd
het geeft een litteken
het kan nierinsufficientie veroorzaken
Waarom zijn littekens zo vervelend bij patienten met een aneurysma?
Veel litteken breuken door slecht bindweefsel (50% 5 jaar)
Wat is het voordeel van evar?
het is minimaal invasief
er is slechts lokale anesthesie mogelijk