1. ÜNİTE

Question 1

16. YÜZYIL BİTERKEN NE OLDU

Answer 1

İlkçağın önemli imparatorluğu olan Roma İmparatorluğu’nun
sınırlarına ve gücüne ulaşmak isteyen Osmanlı Devleti, XVI. yüzyıldaki gelişmeleri takip
edemedi.

Question 2

DURAKLAMA NE DEMEK?

Answer 2

Duraklama,
artık «gelişememe, yerinde sayma» anlamına geliyor. Bu yerinde saymayı biz daha çok askeri alanda görüyoruz.
Artık fetihler yavaşlıyor, deyim yerindeyse duruyor. Osmanlı en geniş sınırlarına ulaşmış ve daha öteye gidemiyor. Tarihçiler, Osmanlı tarihini genellikle “kuruluş”, “gelişme”, duraklama” ve “gerileme” başlıkları altında dönemselleştirmişlerdir.
Bu dönemselleştirme siyasi, hatta daha çok askeri gelişmelere göre yapılmıştır.

Question 3

NELER DEĞİŞTİ?

Answer 3

Tüm Avrupa sömürgecilik çağına girdi, Akdeniz’i aşan egemenlik alanları
oluştu. Rönesans ve Reformun etkisiyle Avrupa’da bilimsel-teknik ve kültürel alanda
gelişmeler yaşandı.

Question 4

OSMANLI’DA NELER DEĞİŞMEDİ?

Answer 4

Değişen sisteme ayak uyduracak devlet düzeninin
eksikliği (klasik bürokratik sistem), Avrupa karşısında üstünlüğün devam ettiği düşüncesi

Question 5

16. YÜZYILDA NE OLDU?

Answer 5

Yükseliş kadar kaçınılmaz sona girildi. Ekonomik,
bilimsel-teknik, kültürel gelişmeler gözardı edildi. Dış politika doğru okunamadı.

Question 6

DURAKLAMA DÖNEMİNE GİRİLMESİNİN ASKERİ NEDENLERİ

Answer 6

-Daha güçlü ordulara karşı
savaşılması
-Askeri teknoloji ve savaş
stratejisindeki gelişmelere
ayak uydurulamaması
-Tımar sisteminin
bozulması
-Kapıkulu askerlerinin
sayısı artarken,
niteliklerinin düşmesi
-Sekban ordusunun
kurulmasıyla askeri
masrafların artması

Question 7

DURAKLAMA DÖNEMİNE GİRİLMESİNİN SİYASİ VE SOSYAL NEDENLERİ

Answer 7

-Sancağa çıkma
uygulamasının
kaldırılması – Kafes
sistemi
-Padişah otoritesinin
zayıflaması

Saray kadınlarının ve üst
düzey devlet adamlarının
etkisinin artması
-Yönetimde rüşvet ve
yolsuzlukların artması
-İstanbul’da ve Anadolu’da
çıkan ayaklanmalar

Question 8

DURAKLAMA DÖNEMİNE GİRİLMESİNİN EKONOMİK NEDENLERİ

Answer 8

-Savaşların uzaması ve
yenilgilerin artması
sonucunda ganimet
gelirlerinin azalması
-Tımar sisteminin
bozulması — Osmanlı
toprak gelirlerinin düşmesi
-Paranın (akçenin)
değerinin düşmesi
-Dünya ticaret yollarının
değişmesi
-Saray masraflarının
artması

Question 9

DURAKLAMA DÖNEMİNE GİRİLMESİNİN NEDENLERİ: EĞİTİM SİSTEMİNİN
BOZULMASI

Answer 9

-Medrese müfredatından
pozitif bilimlerin
kaldırılması
-Liyakatsiz şekilde
eğitimde görev alan kişiler
(beşik ulemalığı)

Question 10

DURAKLAMA DÖNEMİNE GİRİLMESİNİN NEDENLERİ: DIŞ NEDENLER

Answer 10

-Rönesans ve Reform
hareketleri sonucunda
Avrupa’nın bilim ve
teknikte gelişmesi
-Osmanlı’nın doğal
sınırlarına ulaşması
-Avrupa’da merkezi
krallıkların güçlenmesi
-Coğrafi Keşifler
sonucunda Avrupa’nın
zenginleşmesi (Altın ve
gümüş Avrupa’ya aktı)

Osmanlı ticaret gelirlerinin
düşmesi, altın ve gümüş
karşısında Osmanlı
parasının değer
kaybetmesi

Question 11

17. YÜZYILDA OSMANLI

Answer 11

Fetih politikası devam ediyor. Ancak savaşlardan beklenen sonuçlar elde
edilemiyor artık. (Daha güçlü komşular; masraflı ve uzun süren savaşlar)

Ülkede faklı kesimlerin itirazları görülür. (Bu itirazların nedenlerde de
çeşitlilik mevcuttur.)

Ülke yöneticileri itirazlara şiddet uygulayarak cevap verir. (İsyanları bastırır.)

İlk ıslahat çalışmaları yapılmıştır. (Amaç geçmişe dönmektir. Avrupa henüz
örnek alınmamıştır.)

Avusturya, Lehistan, Venedik, Rusya ve İran dönemin rakipleridir.

Question 12

VİYANA KUŞATMASI

Answer 12

Avusturya’nın Macaristan üzerinde üstünlük kurma hedefi, Macarların Osmanlı Devleti’nden yardım
istemesi ile sonuçlandı.

Bunun üzerine Osmanlı Devleti, Viyana’yı tarihinde ikinci kez kuşattı. (Dönemin sadrazamı Merzifonlu
Kara Mustafa Paşa’nın, dönemin padişahı IV. Mehmet’i ikna etmesi kuşatma kararının alınmasında
etkili olmuştur.)

Osmanlı ordusuna Eflâk, Kırım, Erdel ve Boğdan Beyleri yardım gönderirken; Papa’nın önderliğinde
toplanan Almanya, Lehistan ve Fransa da Avusturya’ya yardım etmiştir. Fakat Osmanlı Devleti
kuşatmada başarısız olmuştur.

Question 13

KUTSAL İTTİFAK SAVAŞLARI

Answer 13

Viyana önlerinde alınan yenilginin ardından, XVII. yüzyıl boyunca Osmanlı Devleti’nin bire bir
mücadelede yenilgiye uğrattığı Avusturya, Lehistan, Venedik ve Akdeniz’deki stratejik konumu
nedeniyle Malta, bir araya gelerek Papa’nın çağrısı ile Kutsal İttifak’ı oluşturmuşlardır. Böylelikle
Avrupa hâkimiyeti için oluşan Haçlı zihniyeti II. Kosova Savaşı’ndan sonra yeniden canlandırılmıştır. Bu
ittifaka sonradan Rusya da katılmıştır.

Question 14

KARLOFÇA ANTLAŞMASI

Answer 14

Kutsal ittifak devletleriyle Osmanlı devleti
arasındaki savaşlar 16 yıl sürdü ve Kutsal ittifakın
üstünlüğü ile sona erdi.

İngiltere ve Hollanda’nın aracılığı ile başlayan
barış görüşmeleri sonucunda KARLOFÇA
ANLAŞMASI imzalandı (1699).

Bu antlaşma ile;

Banat Yaylası ve Temeşvar hariç Macaristan ve
Erdel Avusturya’ya,

Dalmaçya kıyıları ve Mora Venedik’e,

Podolya ve Ukrayna Lehistan’a verildi.

Osmanlı Devleti, batıda geniş çaplı toprak
kayıpları yaşadı. Osmanlının Orta Avrupa’daki
egemenliği kesin olarak sona erdi.

Osmanlıların Avrupa’dan geri çekilme süreci
başladı.

Bu antlaşma, Osmanlı «Gerileme Dönemi»nin
başlangıcı kabul edilir.

Question 15

İSTANBUL ANTLAŞMASI

Answer 15

Rusya ile önce bir ateşkes anlaşması yapıldı.

Bir yıl sonra da İstanbul’da ayrı bir barış
antlaşması yapıldı (1700).

Bu anlaşma ile;

Azak kalesinin (Kırım egemenliğinde stratejik
önemi olan bir kale) Rusya’ya verilmesi,

Rusya’nın İstanbul’da sürekli bir elçi
bulundurması kabul edildi. (Bu durum,
Rusya’nın Osmanlı’nın içişlerine karışma riskini
doğurmuştur.)

Question 16

KUTSAL İTTİFAK

Answer 16

Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu, Venedik Cumhuriyeti, Malta Krallığı, Lehistan-Litvanya Birliği ve Rus Çarlığını kapsayan ittifak.

Question 17

TAĞŞİŞ SİYASETİ

Answer 17

• Osmanlı Devleti’nde madeni paranın (sikke ya da yaygın kullanımı ile akçe) ayarının değiştirilmesidir.
• Altın ve gümüş sikkelerin bakır oranı artırılmış veya sikkelerin hacmi küçültülmüştür.
• Fetihler devam ettikçe, merkeze uzak bölgelerde yukarıdaki para düzenini aynen devam ettirmek mümkün olmamıştır.

Question 18

AKÇENİN DEĞER KAYBI

Answer 18

Tağşişle birlikte gümüş akçenin hem ayarı hem de ağırlığı büyük ölçüde değişmiştir.

Zaten 17. yüzyıl, tarihte sosyal huzursuzlukların ve isyanların kendini iyice hissettirdiği bir dönem olarak bilinir.
-Tağşişten sonra fiyatlar yükselirken satın alma gücü düşer, hayat pahalılığı artardı. Ayrıca yerli paranın bu düşüşüyle piyasaya Avrupa paraları girer, bir süre sonra onların da sahtesi ürerdi.
- Akçe gitgide düştü ve kullanılamaz hale geldi.

Question 19

17. yüzyıl isyanları ve sebepleri: Merkez (Başkent) ya da İSTANBUL İsyanları
    yeniçeriler

Answer 19

-Padişahların niteliğinin bozulması
(Merkezi otorite)
-Kapıkulu sisteminin bozulması
Kapıkulu askerlerinin niteliğinin bozulması (esnaf yeniçeriler)
-Tağşiş sistemi
(maaşlar verilemiyor, düşük ayarda akçe ile veriliyor)
-Uzun süren savaşlar, ganimetin azalması
-Uzun süren savaşların yükünün kent halkına yüklenmesi
-Tahtın belirlenmesinde etkili oldular

Question 20

17. yüzyıl isyanları ve sebepleri: Taşra (Celali) İsyanları
    köylüler/suhteler(medrese öğrencileri)

Answer 20

-Padişahların niteliğinin bozulması (Merkezi otorite)
-Tımar sisteminin bozulması
-Yüksek vergiler (uzun süren savaşlar üretimi kesintiye uğratıyor)
-Yerel yöneticilerin tavrı (taşrada yönetim krizi)

Question 21

17. yüzyıl isyanları ve sebepleri: Yerel Yönetici ve Hanedanların İsyanları

Answer 21

-Merkezi otoritenin bozulması
- Yereldeki yetkilerini arttırmak istemeleri
- Bağımsızlık elde etme çabaları

Question 22

Osmanlı Sosyal Tarihine Küresel Bir Bakış:
Nüfus ve İklim Meseleleri ve İsyanlara Etkisi

Answer 22

16. yüzyılda Akdeniz havzasında kurulu devletlerde büyük bir nüfus artışı yaşandı.
17. yüzyılın ilk yarısında üretim ve ticarete olumlu yansıyan nüfus artışı, belli bir sınırı aştıktan sonra ziraî (tarımsal) ekonominin üzerinde bir baskı yaratmaya başladı.
    Mevcut arazi miktarı ve ziraî imkânlar, süratli biçimde artan nüfusu besleyemediği için 16. yüzyılın ikinci yarısından itibaren çok sayıda işsiz ve topraksız reayanın köylerini terk edip şehirlere göç etmişlerdir.
    Bunun üstüne Osmanlı İmparatorluğu, 16. yüzyılın son çeyreğinden itibaren “Küçük Buzul Çağı” adı verilen küresel olguyla mücadele etmek zorunda kaldı.
    Ağaç halkalarındaki genişleme ve daralmalara göre geçmişteki yıllık yağış miktarlarını belirleyen araştırmacılar, dönemin kaynaklarında hava şartlarına dair verilen malumatın dünyanın birçok köşesinde olduğu gibi Osmanlı topraklarında da 16. yüzyılın sonlarından itibaren ciddi bir soğumanın yaşandığını ortaya koydular.
    İnsanları yer değiştirmeye ve ellerindeki gıda kaynaklarını tutumlu kullanmaya iten mevsim koşulları, Anadolu’da Celaliliğin ortaya çıkışını tek başına izah etmese bile, eşkıya gruplarının veya daha büyük isyancı orduların karınlarını doyurmak için giriştikleri yağma ve talan seferlerini açıklayabilir.

Question 23

ISLAHAT NEDİR?

Answer 23

Osmanlı Devleti’nde çeşitli alanlarda yeniden yapılanma, bozulan kurumları çağdaş ihtiyaçlara göre eski haline getirme ve yenileme faaliyet ve düşüncelerini ifade eden terim.

Question 24

DURAKLAMA DÖNEMİ ISLAHATLARI: NE GEREK VAR? -Merkezi otorite bozulmus

Answer 24

padisahlarin niteligi, saravin padisahin otoritesini doldurmasi, bitmek bilmeyen entrikalar,
VS.

Question 24

DURAKLAMA DÖNEMİ ISLAHATLARI: NE GEREK VAR? -Bütçe açiklari

Answer 24

uzun süren sava§lar, ganimetin yetersizligi,
§retimi arttirma yönlü çalismalarin yürütülmemesi vs.

Question 25

DURAKLAMA DÖNEMİ ISLAHATLARI: NE GEREK VAR? -Kapikullarindan timarli sipahilere devletin askeri birimleri gökmüs

Answer 25

savaslarda basarisIz, egitimsiz, iktidar savaslarina ortak, dönemin askeri teknolojisini kullanmava direnen vs.

Question 26

DURAKLAMA DÖNEMİ ISLAHATLARI: NE GEREK VAR?

Answer 26

Yolsuzluk ve iltimas saravin lüks tüketimi, liyakatsizlik, rüsvet vs.

Question 27

ISLAHATÇI YÖNETİCİ: II. OSMAN
(GENÇ OSMAN)

Answer 27

İdareyi ve orduyu “Türkleştirme”yi düşünmüştür. Harem dışından ilk evliliği gerçekleştirdi. Bu evlilik halk, din ve devlet adamları tarafından hoş karşılanmadı.

II. Osman kime karşı bir güç oluşturmayı amaçlamıştır?

Yeniçeri Ocağını kaldırma teşebbüsü, isyan ile sonuçlanmış; tahttan indirerek Yedikule zindanlarında boğdurtularak öldürülmüştür.

İlk kez bir padişah bir isyan sonucunda öldürülmektedir. Bu aynı zamanda padişahın kutsal, dokunulamaz kişiliğinin sonudur.

Question 28

ISLAHATÇI YÖNETİCİ: IV. MURAT

Answer 28

Padişahın otoritesi ve saygınlığını geri getirme gayreti
Tütün, alkol ve kahvehane yasaklamaları
Gayrimüslimlere toplumda kendilerini belli edecek kıyafetler giyme zorunluluğu
Maliyede kısıtlamalar (haksız servetlere el koyarak, vergi defterlerini yeniden gözden geçirerek, vergilerin düzenli ödenmesi için zor kullanmak)
Koçi Bey (risalesi sorunların neden kaynaklandığı üzerineydi)

Question 29

DURAKLAMA DÖNEMİ REFORM ÇABALARININ GENEL NİTELİĞİ

Answer 29

-Duraklama Dönemindeki bütün reformların ortak amacı merkezi otoriteyi arttırmak ve yükselme döneminde ideal işleyişine kavuşan klasik Osmanlı düzenini geri getirmektir. Diğer bir değişle bu reformların amacı yenileşme ya da değişme değil geçmişe yani «Altın Çağ’a dönmedir.
-Muhafazakar (geleneksel) bir nitelik taşırlar.
Klasik Osmanlı düzeninin üstünlüğüne sarsılmaz bir inanç vardır.
-Avrupa karşısında da henüz bir geri kalmışlık düşüncesi yoktur.

Islahat çalışmalarında Avrupa örnek alınmaz.

-Baskı ve şiddet ile uygulanmıştır.
-Islahatlar halktan kopuktur, halkın istekleri göz ardı edilmiş bundan dolayı da başarısız olunmuştur.
-Sorunların temeline inilmemiş, yüzeysel çözümler üretilmiştir.

Islahatlar, kişilerin ömrüyle sınırlı kalmış, devlet politikasına dönüşmemiştir.

-İlmiye (ulema) sınıfı ve yeniçeriler ıslahatların önündeki en büyük engel olmuşlardır.

Question 29

ISLAHATÇI YÖNETİCİ: IV. MEHMET

Answer 29

Kendisinden çok sadrazamları ıslahatçıdır.
Tarhuncu Ahmet Paşa (ilk modern bütçe uygulamaları)
Köprülüler (İsyanlara sert tedbirler, maliyede düzenlemeler)

Question 30

S1) Osmanlı Devleti XVII. yüzyılda Avusturya ile yaptığı savaşları genelde kazanmasına rağmen bu başarısını diplomasiye yansıtamamıştır.
XVII. yüzyılda;
I. İran ile savaşması,
II. Anadolu’da iç isyanlar ile uğraşması,
III. Islahat çalışmalarını başlatılmış olması
yaşanan durumlardan hangileri bu soruna gerekçe oluşturmuştur?
A) Yalnız I
B) Yalnız III
C) I ve II
D) II ve III
E) I, II ve III

Answer 30

C

Question 31

S2) 1699’da imzalanan Karlofça Antlaşması Osmanlı Devleti açısından yeni bir dönemi ifade ediyordu.
Aşağıdakilerden hangisi Karlofça Antlaşması’nın Osmanlı Devleti üzerindeki etkilerinden biri değildir?
A)İlk defa büyük çapta toprak kaybına uğraması
B) Konjonktürel ittifaklara yönelmesi
C) Osmanlı Devleti’nin saldırıdan savunmaya geçmesi
D) Gerileme Dönemi’nin başlaması
E) Avrupa’daki siyasi üstünlüğün korunması

Answer 31

E

Question 32

S3) XVII. Yüzyılda ıslahatların ağırlıklı olarak mali alanda yoğunlaştığının göstergesi aşağıdakilerden hangisi değildir?
A) Tımar sisteminin devam ettirilmeye çalışılması
B) Yeniçeri sayısının arttırılması
C) Saray masraflarının kısılması
D) Denk bütçe oluşturulması
E) Vergi oranlarının arttırılması

Answer 32

B