1. Ebaluaketa Flashcards
Froga geologikoa
Kontineenteak elkartuz gero, arroka motek, arroken kronologiak eta mendikate nagusiek nolabaiteko segida fisikoa dute
Froga geografikoak
Kontineenteen kostaldeen formak bat datoz
Froga paleontologikoak
Fosil berak topatu dira gaur egun, banatuta dauden kontineentetan
Froga paleoklimatikoak
Iraganean klima berdina zegoen gaur egun banatuta dauden kontineentetan
Froga motak
Froga geologikoak
Froga geografikoak
Froga paleontologikoak
Froga paleoklimatikoak
Zer da fosil gida?
Garrantzia handiko fosilak dira, izan ere, agertzen diren geruzak zehatz datatu daitezke.
Ezaugarriak:
- Denboraldi labur batean bizitako bizidunen fosilak
-Hedadura geografiko handia, hau da, azkar eboluzionatu eta erraz fosilizaten dira.
Fosil gida (Adibideak)
Zenozoikoa (Nummulitea)
Mesozoikoa (Amoniteak/Belemnitea)
Paleozoikoa (Trilobitea)
Kanbriaraurrea (Estromatolitoa)
Fosilizazioa (urratsak)
1) Bizidunak hil egiten dira
2)Lurrak animaliaren gorpua eztaltzen du, zati bigunen usteltze-prozesua hasten da. Ondorioz, zati gogorrak baino ez dira gelditzen
3) Mineralak zati gogor horien tokia hartzen dute; mineralezko eskeletoa osatzen da. Bizidunen hondakinak gogortu egiten dira, harri bilakatu
4) Lurra mugitzen delako, higiduraren bidez edo geruzak altxatu egin direlako fosila azaleratu da
Lurraren eraketa prozesua
Planeta: labe erraldoia
Lur barneko energiak sumendiak, erupzioak, gas isurketak eragin zituen.
Planetaren barneko beroaren zati bat kanporatu eta lurra hozten ari zen bitartean atmosfera sortu zen, gas asko (batez ere, H²O eta CO²) isuri baitzen.
Gehiago hoztu, ur-lurruna likido bihurtu.
Uraren zikloa (ozeanoak,…)
Erliebeak higatzen hasi era ziklo geologikoa martxan jarri zen.
Arroka zaharrak desegin, berriak sortu…
Lurraren adina
4.600 - 4.700 m.a
Nola jakin daiteke lurraren adina/geruzen adina
Arroken bidez jakin daiteke, erregistro dstazioak erabiliz
Datazio absolutua
Data zehatza ematen zaio geruzari, arroketan dauden elementu erradioaktiboengandik.
Datazio Erlatiboa
Gertaerak bata bestearekiko ordenatzen dira denboran, estatigrafiaren oinarrizko printzipioetan oinarritua
Fosilek ze informazio ematen digute?
Bizidun horren eboluzioa
Zer garaitakoa den (Karbono 14)
Garai eta leku hartako baldintzak
Ingurunearen informazioa (geografia, klima, …)
Arroka sedimentarioen estatigrafiak zer informazio eman ditzakete?
Estatigrafiak geruzen segidak interpretatu eta historia kokatzen ditu.
Geruzetako material sedimentarioek noiz eratu ziren eta ingurunea nolakoa zen esaten digute
Uraren hondoan metatu ziren horizontalesn, aldaketik egonik geroz (tolesak, failak, …) zein indarrek sortuak diren jakin genezake
Estatigrafiaren oinarrizko printzipioak
Aktualismoaren printzipioa
Hasierani horizontaltasun printzipioa
Gainjartzearen printzipioa
Segida faunastikoaren printzipioa
Aktualismoaren printzipioa
Iraganean gaur egungo prozesu geologiko berdinak izan ziren, beraz ondorio berdinak izango dituzte. Adib. Rippleak
Hasierako horizontaltasun printzipioa
Sedimentazioa beti horizontalean ematen da, nahiz eta gertaera geologikoek geroago arrokak mugitu
Gainjartzearen printzipioa
Geruzak guztiak materialak sedimentati ziren orden berean egongo dira
Segida faunastikoaren printzipioa
Geruza batean dauden fosilak eta geruza garai berekoak dira.
Geruzetako fosilen adinak jakinda, geruza berak datatu daitezke.
Kontineenteen jitoa
Kontinentea mugitu egiten da
Lur barneko beroak konbekzio mugimenduak sortzen ditu mantua eta ondorioz konbekzio korronteak sortzen dira.
Plaken tektonika zeba mugitzen dira?
Plakak mantuko konbekzio indarren eraginez mugitzen dira
Ertz konbergentea
2 ozeaniko
Plaka astunena behera sartzen da. Subdizioan urtutako material gehiena sumendien bidez azaleratzen da. Ondorioz, uharte bolkanimoak sortzen dira (uharte arku). Adib. Japon
Ertz konbergente
Ozeaniko vs kontinental
Ozeani plaka kontinente plakaren azpian subduzitu egiten da. Beraz, sendiak sortzen dira. Ozeanikoa azpira sibduzitzen da, izan ere astunena da.
Adib. Hego amerikako Andeak
Ertz konbergentea
2 kontinental
Plakak talka egiten dute beraien artea, izan ere plaka kontinentalak ezin dira subduzitu. Ondorioz, mendiak, mendikateak eta orogeniak sortzen dira. Adib. Himalaia
Ertz dibergentea
Plakak elkarrengandik urruntzen direnean, arteko hutsunea berehala magmak betetzen du. Ondorioz, dortsalak eta gandor ozeanikoak sortzen dira. Adib. Ozeano pazifikoa
Ertz tranformakorra
Plakal alboka mugitzen dira, faila eta lurrikarak sortzen. Adib. San Andres failak
Zer dira ozeano gandorrak?
Ozeanoak zeharkatzen dituzten mendikate erraldoiak. Bertan rift, haranak eta magma. Adib. Atlantiko erdia
Zer da fosa?
Estuak eta sakonak dira, kontinente ertzetan eta uharte arkuen inguruan
Hondoen adina
Gandorren gertuko arrokak gazteagoak dira kontinentekoak baino.
Gandorren bi aldeetara arrokak distantzia eta adin berera
Iraungitze masiboak
Ordoviziar amaiera
Goi devoniarra
Permiar amaiera
Goi triasikoa
Kretazeo amaiera
Holozenoa
Ordoviziar amaiera
Glaziazioa eta, ondoren, negutegi efektua. (%85)
Trilobiteak
Goi devoniarra
Oxigeno eskasia itsasoan (%70)
Trilobitea
Permiar amaiera
Lehorte handiak, eruzpio bolkanikoak, temperaturak igo eta oxigenoa jaitsi. (%96)
Trilobiteak
Goi triasikoa
Bolkanismo handia eta itsasoaren azidifikazioa. (%76)
Ammoniteak
Kretazeo amaiera
Asteroide erraldoi batek lurra jo (%70)
Dinosauroak
Holozenoa
Gizakiaren eragina
