1. Flashcards
- Wyjaśnij pojęcie „typu” w odniesieniu do psychologii różnic indywidualnych (podaj przykład).
Typ jako kategoria opisu różnic indywidualnych charakteryzuje się pewną specyfiką, która najogólniej przedstawić można z uwzględnieniem czterech podanych poniżej aspektów:
• stanowi kategorię klasyfikacyjną, nie jest przypisane jednostce, lecz tworzy kategorię, na podstawie, której klasyfikujemy osoby według ustalonych kryteriów. Osoba nie posiada typu, lecz należy DO typu
• między ogólnym i indywidualnym. Do ogólnych zjawisk psychicznych zaliczamy takie, które są wspólne wszystkim normalnym ludziom, które występują u każdej jednostki.
• Typ obejmuje względnie stałe cechy psychiczne, fizjologiczne bądź anatomiczne.
• Granice między typami są płynne.
Przykład: sangwinik, melancholik, flegmatyk, choleryk – koncepcja typu Hipokratesa-Galena.
3 podstawowe koncepcje typologiczne.
• Koncepcja biegunowa – Eysenck, np. podział na ekstrawersję i introwersję.
• Koncepcja szufladkowa – Specyficzna konfiguracja tych cech decyduje o przynależności do takiego lub innego typu. Przykładem tego może być podział Hipokratesa-Gallena
• Koncepcja wymiarowa – to jest to samo, co szufladkowa tylko różnica polega na tym, że w tej koncepcji jednostki są usytuowane na pewnym wymiarze. To znaczy, że tutaj jedna jednostka może np. być mniej melancholiczna, a inna druga osoba może być bardziej melancholiczna.
- Scharakteryzuj „czynnik g” na przykładzie wybranej teorii hierarchicznej inteligencji.
Dwuczynnikowa koncepcja Spearmana - wszystkie zdolności człowieka składają się z dwóch niezależnych czynników: czynnika ogólnego – g (general), oraz czynnika specyficznego – s (specific), odpowiada on zdolnościom specjalnym i jest jednocześnie niezależny od czynnika g. Model Cattella-Horna - hierarchiczny model zdolności umysłowych, który: • uznaje istnienie czynnika g, • odwołuje się do wprowadzonego przez Hebba podziału na inteligencję A (wrodzone możliwości) i B (możliwości rzeczywiście rozwinięte) • wyróżnia: inteligencję płynną i inteligencję skrystalizowaną Inteligencja płynna (Gf) jest uwarunkowana właściwościami fizjologicznymi struktur nerwowych i zależy głównie od czynników genetycznych. Testy mierzące inteligencję płynną są niezależne od kultury. Ten rodzaj inteligencji ujawnia się przede wszystkim w testach wymagających adaptowania się do nowej sytuacji, a więc wtedy, gdy nie można odwołać się do utrwalonych, nawykowych sposobów reagowania. Inteligencja skrystalizowana (Gc) jest uwarunkowana kulturowo i jest wynikiem doświadczeń i uczenia się. Zmienia się wraz z wiekiem, ujawnia się w rozwiązywaniu zadań testowych mierzących zdolności werbalne, liczbowe czy zdolności rozumowania logicznego oraz w testach mierzących wyćwiczone czynności umysłowe kształtowane w procesie uczenia się pod wpływem środowiska kulturowego, w którym wychowuje się dziecko.
- Na czym polega stronniczość testów inteligencji (podaj przykład)?
• poszczególne pozycje testowe są mniej lub bardziej trudne dla osób należących do różnych wyodrębnionych grup (np. ze względu na wiek czy płeć) w ramach tej samej populacji.
• prawdopodobieństwo udzielenia poprawnej odpowiedzi na daną pozycję testową jest różne dla osób mających mierzoną cechę na tym samym poziomie ale będących w innych „grupach”. Np. używanie w niektórych pozycjach słów, które będzie rozumieć tylko określona grupa ludzi
• stronniczość testu psychologicznego nie jest wynikiem działania błędów losowych – te są bowiem równo rozłożone we wszystkich grupach.
Stronniczość kulturowa testów – skonstruowany w określonych warunkach kulturowych test inteligencji stosuje się w odniesieniu do osób, które pod względem kulturowym należą do innej populacji. (Stąd też wzięło się stwierdzenie, że murzyni mają średnią inteligencję niższą o 15 punktów (jedno odchylenie standardowe) od białych).
- Wymień i opisz podstawowe właściwości typu układu nerwowego, które determinują temperament wg Pawłowa.
Teoria Iwana Pawłowa, oparta jest na czterech typach temperamentu według Hipokratesa-Galena. Zwraca ona uwagę na biologiczne uwarunkowania osobowości i temperamentu. Układ nerwowy spełnia rolę nadrzędną w organizmie, a przebieg procesów psychicznych oraz zachowanie osoby jest przez niego sterowany. Pawłow wyróżnia cztery główne różnice w tym układzie:
a) Siła procesu pobudzania (SPP) - zdolność komórek nerwowych do pracy; zdolności komórek nerwowych do wytrzymywania długotrwałych bądź krótko trwających, ale silnych pobudzeń, bez przechodzenia w stan hamowania ochronnego.
b) Siły procesu hamowania (SPH) - jest to zdolność do tworzenia odruchów warunkowych i czasu, w jakim układ nerwowy jest w stanie takowy stan utrzymać. Na poziomie zachowania SPH przejawia się w zdolności jednostki do przerwania określonych zachowań, do ich odroczenia, adekwatnie do wymogów sytuacji, czy też do powstrzymania się od zachowań i reakcji, np. ekspresji emocjonalnej wtedy, kiedy jest to niezbędne.
c) Równowaga tych procesów (RWN) - jest to innymi słowy relacja SPP do SPH; Hamowanie pewnych pobudzeń w celu uniemożliwienia reakcji na pojawiające się nowe bodźce płynące ze środowiska
d) Ruchliwość procesów nerwowych (RPN) - szybkość zmiany jednego procesu nerwowego na drugi. Miarą tej cechy jest szybkość przejścia od jednej czynności do drugiej, od stanu biernego w stan czynny i odwrotnie
.
- Scharakteryzuj osobowość według koncepcji PEN Eysencka.
Eysenck badał fizjologiczne uwarunkowania i dziedziczność cech osobowości. OSOBOWOŚĆ według niego stanowi względnie stałą organizację charakteru, temperamentu, intelektu i właściwości fizycznych, które determinują specyficzne formy dostosowania się do środowiska.
Czynniki są:
• niezmienne
• uniwersalne (ponadrasowe i ponadkulturowe)
• uwarunkowane biologicznie (w dużym stopniu dziedziczone)
• istnieją realnie
Eysenck rozróżnia trzy główne typy osobowości, takie jak: ekstrawersja (E), neurotyzm (N) i psychotyzm (P)
Wyróżnione przez niego typy osobowości, opisywane są na dwóch, przeciwstawnych biegunach:
1. Neurotyzm - stabilność emocjonalna. W tym aspekcie wyróżnione są zachowania emocjonalne. Osobowość neurotyczna charakteryzuje się dużą niestabilnością emocjonalną, wysokie nasilenie lęku i niepokoju i zmienność nastrojów. Z drugiej strony równoważenie, spokój i opanowanie. Autor zaznacza, że fundamentem tego aspektu jest neurofizjologia i reaktywność autonomicznego układu nerwowego.
2. Ekstrawersja - introwersja. Charakteryzują ją takie zachowania jak: poszukiwanie kontaktów interpersonalnych, a także dążenie do zadowolenia i wszelkich przyjemności. U podstaw tego komponentu leży wysoki próg narastania pobudzenia. Wszelkie procesy hamowania reaktywnego szybko powstają i są silne, lecz stosunkowo powoli wygasają. Introwertycy charakteryzują się takimi cechami jak: brak pewności siebie, dystans w stosunku do innych ludzi, rezerwa w podejściu do nich. Takie osoby cenią sobie prywatność, a w swoim życiu kierują się rozsądkiem (bodźcami wewnętrznymi).
3. Psychotyzm - superego. To rodzaj osobowości, która jest najmniej dopracowana, jeśli chodzi o skonstruowaną teorię. Zachowania antyspołeczne, impulsywne, agresywne, podejmowanie działań ryzykownych. Egocentryzm i niska samokontrola, ale także kreatywność i twórczość. Mniejsza koncentracja uwagi, gorsza pamięć, trudności w podjęciu decyzji związanej z postawami społecznymi, niekiedy zachowują się nieadekwatnie do danej sytuacji. Natomiast superego posiada taki zestaw cech jak: empatia, altruizm, samokontrola, czy też uspołecznienie.
- Omów pojęcie terminu „pomoc psychologiczna” wg Sęk i Okun
Termin pomoc psychologiczna pojawił się w literaturze w latach 70 XX wieku. Towarzyszył temu rozwój nowych form praktycznego działania psychologów. Jedni analizują zachowania pomocne i ich wyznaczniki (Sęk, 2000), natomiast inni autorzy zwracają większą uwagę na relację i kontakt pomocny (Okun, 2002).
Sęk: Pojęcie pomocy psychologicznej obejmuje dość szeroki zakres działań:
• Wspieranie samorealizacji – działania ukierunkowane na rozwój jednostki.
• Promocja zdrowia – działania sprzyjające kształtowaniu i zachowaniu zdrowia, edukacja zdrowotna, kampanie społeczne itp.
• Prewencja – działania mające na celu zapobieganie wszelkiego rodzaju patologiom, nie tylko w rodzinie.
• Poradnictwo psychologiczne – pomoc w rozwiązywaniu wszelkich kryzysów, które uniemożliwiają człowiekowi rozwój.
• Interwencje kryzysowe – pomoc w rozwiązywaniu kryzysów i sytuacji traumatycznych, szybka reakcja w zagrożeniu np. życia czy zdrowia.
• Psychoterapia, rehabilitacja psychiczna, resocjalizacja – pomoc w zmniejszeniu lub zniwelowaniu wszelkiego rodzaju zaburzeń, połączona ze wsparciem pacjenta.
Okun: Ważne jest rozróżnienie dwóch terminów: „poradnictwa” i „doradztwa”. Poradnictwo polega na udzieleniu pomocy przed doradcę w taki sposób, aby jednostka jej szukająca wypracowała system samopomocowy i przy udziale oraz wsparciu profesjonalisty stopniowo doszła do rozwiązania problemu. Pomoc rozumiana w takim ujęciu sprowadza się do uruchomienia zasobów osoby zgłaszającej się do poradni w celu wypracowania w niej samodzielnego radzenia sobie z problemami, które do tej pory były dla niej nie do przezwyciężenia. Doradztwo zaś polega na udzieleniu pomocy poprzez danie gotowych rozwiązań, konkretnych porad, instruktaży czy wskazówek. Jest to zaspokojenie konkretnych potrzeb zgłaszającego się bez uwzględnienia jego osobistego rozwoju, uczenia go, jak ma sobie radzić w przyszłości wykorzystując swoje zasoby.
- Opisz co jest ostatecznym celem pomocy psychologicznej
Pomoc psychologiczna jest działalnością prospołeczną nastawioną na dobro ludzkie świadczona w nagłych sytuacjach życiowych poprzez:
• wspieranie, podtrzymanie emocjonalne, izolacja od zagrożeń psychicznych bądź fizycznych a także udzielanie konkretnych porad co do rozwiązania problemu.
• Pomoc psychologiczna sprowadza się więc do udzielania dobrych rad, ofiarowania swojej uwagi i czasu przez terapeutę nakierowane na sprawne poradzenie sobie przez osoby z kryzysem lub oswojenie się z sytuacją, której zmienić nie można.
Ponadto celem procesu pomagania jest ułatwienie zrozumienia i skutecznego rozwiązywania życiowych problemów oraz pełniejszego wykorzystania szans i osobistego potencjału klienta, co oznacza, że klient ma lepiej zrozumieć swoje problemy i działać na rzecz ich rozwiązania w sposób bardziej dojrzały.
- Opisz co wyróżnia skutecznych pomagających wg Combs
- Postawa wobec innych ludzi. postrzeganie ludzi jako raczej zdolnych do działania niż bezsilnych, wartościowych niż pozbawionych wartości, godnych zaufania niż niesolidnych, pomocnych i przyjaznych innym niż niechętnych i alienujących się, widzących otoczenie raczej w optymistyczny niż pesymistyczny sposób.
- Obraz własnej osoby. Skutecznie pomagający czuje się kompetentny, utożsamia się z innymi i nie ma poczucia izolacji, uważa, że jest godny zaufania, czuje się potrzeby innym i wartościowy.
- Podejście do pomagania. Skutecznie pomagający koncentruje się bardziej na ludziach niż na rzeczach i częściej przyjmuje subiektywne czy też fenomenologiczne podejście - czyli widzi problem z perspektywy drugiej osoby, a nie własnej. Swoje strategie wprowadza w życie z empatią i w zgodzie z własnym systemem wartości.
- Proszę scharakteryzować kontrakt na pracę z klientem wg Enrighta
Zawieranie kontraktu odbywa się wg schematu Enrighta w pięciu krokach, przy czym długość każdego kroku może trwać od kilku minut do kilkunastu sesji terapeutycznych.
1) Ustalenie czy psychoterapia jest świadomym wyborem pacjenta. Terapeuta musi przekonać pacjenta, aby uznał, że sam przyszedł na terapię, ponieważ świadomie podjął decyzję, że takie rozwiązanie jest najlepsze.
2) Określenie istoty problemu. psychoterapeuta musi wraz z pacjentem skonkretyzować problem – opisać go nie jako zjawisko – lecz jako indywidualną przeszkodę ku zdrowemu, owocnemu życiu pacjenta. Co jest ważne w tym kroku to subiektywność problemu. Przecież nie dla każdego wypicie jednego piwa dziennie musi oznaczać poważny problem z alkoholem. Może ale nie musi.
3) Określenie przez pacjenta, czy w jego mniemaniu problem można rozwiązać. Jeśli tak, terapeuta powinien nad tym problemem pracować. Jeśli natomiast nie, nie powinien skupiać na nim wiele czasu i energii. Prawda jest taka, że jeśli pacjent subiektywnie określa problem jako nierozwiązywalny to bardzo trudno jest nad tą kwestią pracować. Wówczas terapeuta powinien szukać innych tematów pracy.
4) Przeciwdziałanie zakwestionowaniu osoby terapeuty. Chodzi tutaj o to, aby pacjent zaakceptował kompetencje i doświadczenie terapeuty „takimi jakie są” i nie przywoływał wciąż argumentacji, że na przykład terapeuta nie zna się na problemach narkotykowych, albo nie miał do czynienia z sytuacją tak silnie stresową. Terapeuta powinien ustalić z pacjentem zakres swojej wiedzy i doświadczeń na każdy problemowy temat. Jeśli pacjent to zaakceptuje nie powinno się do tego wracać a wszelkie wątpliwości pacjenta co do kompetencji terapeuty powinny być przez niego uzewnętrzniane. Bardzo często samo mówienie o nich pomaga je oddalić.
5) Dyskontowanie wtórnego zysku. Oznacza to, że pacjent powinien być świadomy, że zmiana – zniknięcie problemu z którym przyszedł na terapię – musi wiązać się z jakimiś konsekwencjami. Chłopak, który przestaje brać narkotyki musi być świadomy, że jego życie stanie się zupełnie inne, że będzie musiał oderwać się od każdego nawyku z tym związanego. Ważne jest aby pacjent nie zapominał, że koniec jednego problemu może oznaczać rozpoczęcie kolejnych (innych). Jeśli mimo to będzie wyrażał chęć zmiany – można zacząć psychoterapię.
- Proszę omówić modele pomagania oparte na atrybucji wg Brickmana, 1982
- Model moralny – problem powstał z mojej winy, ale mogę sama go naprawić. Pomagający motywuje i wspiera do działania.
Wspomagany musi postrzegać siebie tak, jak widzi go pomagający. Jeśli model ten zostanie zastosowany błędnie w odniesieniu do osoby, która nie wierzy we własne siły bądź też nie jest tak zaradna, jak się pomagającemu wydaje, poczucie odpowiedzialności przekraczające jej możliwości może powodować pogarszanie się jej sytuacji. - Model kompensacyjny. Problem nie jest z mojej winy, ale mogę go samodzielnie rozwiązać przy pewnej mobilizacji ze strony pomagającego.
Sytuacja osoby wspomaganej jest tu o tyle korzystna, że nie ma ona obciążeń psychicznych, związanych z poczuciem winy, toteż może całkowicie koncentrować się na problemie. Nie napotyka krytyki, lecz szacunek i pozytywną ocenę ze strony otoczenia. Wspomagany czuje się na tyle silny, by sprostać odpowiedzialności, jaka na nim spoczywa. Konsekwencją samodzielnej walki z trudnościami może być poczucie wyobcowania. Zdarza się także, że osoba w takiej sytuacji nie chce nikogo słuchać, bo sama wie lepiej. - Model oświatowy – to, że mam problem to moja wina, ale nie jestem w stanie sobie z nim poradzić. Potrzebuję żeby ktoś mną kierował
Model odnoszący się do grupy wsparcia, zakłada w działaniach psychologa współpracę ze środowiskiem pacjenta. Osoby takie są spostrzegane jako słabe, niedoskonałe, które muszą wiele się nauczyć i wiele w sobie zmienić, by stać się samodzielnymi i móc wziąć przyszłość w swoje ręce. Jako takie winny być zatem podporządkowane autorytetom, których będą słuchać i przestrzegać narzuconej przez nie dyscypliny. - Model medyczny – problem nie jest z mojej winy, a ja dodatkowo nie umiem/nie chcę sobie z nim poradzić.
Człowiek jest bierny w takiej sytuacji, pozbawiony własnej aktywności, nie ma motywacji do aktywizacji do zadań. Chory będzie uważał, że powinno mu się polepszyć bez wysiłku, nie ma motywacji do pracy nad sobą, psycholog będzie manipulowany przez pacjenta, by ten rozwiązywał problemy za niego. Model ten powinien być stosowany jedynie doraźnie w wyjątkowych, uzasadnionych sytuacjach
- Wymień i scharakteryzuj formy pomocy psychologicznej
Coaching - forma rozwoju osobistego, psycholog jako osobisty trener, pomaga dotrzeć do upragnionego celu by osiągnąć sukces. Pomaga w osiągnięciu osobistych sukcesów i uzyskaniu upragnionych rezultatów w życiu prywatnym i zawodowym, pomagając pozostać skoncentrowanym na celach, prowadząc, motywując i inspirując tak, by mógł on dokonywać pozytywnych zmian w swoim życiu i czerpać z niego więcej zadowolenia.
Trening interpersonalny służy rozwojowi kompetencji personalnych i umiejętności interpersonalnych. Uczestnictwo w treningu pozwala nauczyć się budowania dobrego kontaktu i porozumiewania z innymi, udoskonalić zachowania w trudnych i konfliktowych sytuacjach z ludźmi, rozwinąć własne zasoby inteligencji emocjonalnej, umiejętność słuchania i konstruktywnego komunikowania własnych uczuć i emocji. Psycholog zachęca klienta do analizowania swojego sposobu funkcjonowania w relacjach międzyludzkich i wyciągania wniosków z doświadczeń nabytych w grupie treningowej.
Doradztwo / poradnictwo zawodowe jest formą profesjonalnej pomocy psychologicznej w planowaniu i rozwoju kariery zawodowej. Psycholog i klient pracują wspólnie nad świadomym i samodzielnym podjęciem przez klienta decyzji dotyczącej drogi rozwoju zawodowego w kontekście wymogów rynku pracy. Psycholog dysponuje specjalnymi narzędziami (testami) diagnostycznymi, dzięki którym, poprzez wskazanie zdolności i cech osobowości będących atutem klienta, jest w stanie określić jego predyspozycje zawodowe i zaproponować odpowiedni dla niego charakter pracy. Psycholog – doradca zawodowy pomaga również wskazać możliwości pracy z konkretnymi kwalifikacjami, po danym kierunku studiów, zaproponować możliwości rozwoju konkretnych umiejętności, pokazać możliwości uzupełnienia kwalifikacji tak, aby być bardziej atrakcyjnym kandydatem dla pracodawcy
Promocja zdrowia to zespół działań profesjonalnych, których celem jest rozwój i wzmacnianie zdrowia całej populacji w kontekście codziennego życia, od poczęcia do późnej starości. Uwzględniając indywidualne relacje z klientem, są to działania nastawione na rozwój cech i właściwości jednostki, które sprzyjają kształtowaniu zachowań prozdrowotnych.
Prewencja polega na minimalizowaniu zagrożeń przez eliminowanie czynników ryzyka, np. usuwanie zanieczyszczeń, powstrzymywanie się od destrukcyjnych zachowań, ograniczenie podaży alkoholu i narkotyków, likwidowanie „pustego” wolnego czasu, przekształcanie siedlisk szkolnych, ograniczanie programów TV ryzykownych dla rozwoju emocjonalnego dzieci. Oddziaływanie na czynniki ryzyka nazywa się w profilaktyce strategią negatywną, występującą najczęściej jako negatywne kampanie antynikotynowe, antyalkoholowe, antyrakowe. W kampaniach tych kładzie się nacisk na rozwijanie wiedzy o ryzyku, podnoszenie świadomości i poczucia zagrożenia tym ryzykiem. Strategie negatywne budzą reakcje oporu zwane reaktancją. Są one prawdopodobnie skuteczne wówczas, gdy ryzyko jest bardzo wysokie.
Coraz częściej autorzy programów prewencyjnych odwołują się do strategii pozytywnej, która polega na wzmacnianiu zasobów odpornościowych i kształtowaniu licznych kompetencji potrzebnych do przeciwdziałania zagrożeniom. Umiejętności podejmowania decyzji, komunikowania się, tworzenia warunków wsparcia społecznego i umiejętności korzystania ze wsparcia, umiejętności radzenia sobie ze stresem i przemocą
Konsultacje i poradnictwo psychologiczne są to jedno lub kilkuspotkaniowe sesje z psychologiem, służące wstępnemu zorientowaniu się w problemie i rozpoznaniu potrzeb klienta, pomagające określić trudności i ustalić najbardziej adekwatną formę pomocy. Konsultacje przeznaczone są zarówno dla osób bezpośrednio przeżywających problemy, jak i dla ich bliskich. Ta forma pomocy psychologicznej znajduje zastosowanie zarówno w rozwiązywaniu konkretnych problemów jak i w próbach zrozumienia swojej ogólnej sytuacji życiowej, zrozumieniu siebie lub innych osób. Służy szerszemu przyjrzeniu się danej sytuacji i ukazaniu przez psychologa aspektów, z których sam zainteresowany mógł nie zdawać sobie sprawy, a które ułatwiają znalezienie rozwiązania. Psycholog stara się naświetlić przyczyny i możliwe skutki danego problemu, pomaga zorientować się w różnych możliwościach działania (wraz z ich konsekwencjami), które można podjąć w tej sytuacji.
Interwencja kryzysowa jest formą pomocy w nagłych, dramatycznych sytuacjach, skoncentrowana jest na przywróceniu równowagi psychicznej, utraconej wskutek kryzysowych zdarzeń, na udzieleniu wsparcia, stworzeniu warunków do odreagowania emocjonalnego i pogodzenia się z faktami. Interwencja kryzysowa znajduje zastosowanie w kryzysowych, traumatycznych sytuacjach tj. np. ciężka choroba, śmierć bliskich, wypadki komunikacyjne, ofiary przemocy domowej, ofiary gwałtu.
Rehabilitacja psychologiczna dotyczy grupy osób niepełnosprawnych. Mają one na celu maksymalne przystosowanie jednostki do otoczenia społecznego i przygotowanie jej do samodzielnego uczestnictwa w życiu społecznym. Zadaniem rehabilitacji psychologicznej jest także psychiczne przystosowanie osoby do istniejącej niepełnosprawności. W rehabilitacji tej można mówić także o psychoterapii nastawionej na zlikwidowanie silnych reakcji na kalectwo fizyczne.
Resocjalizacja to współtworzenie przez psychologów programów oddziaływań wobec osób, które odbywają karę za dokonanie przestępstw, a więc złamanie norm prawnych. Indywidualna praca psychologa to pomoc osobom pozostającym w różnych ośrodkach związanych z izolacją karną. Resocjalizacja jest pomocą interdyscyplinarną.
Psychoterapia zasadniczo jest formą leczenia zaburzeń przeżywania. Jej celem jest usunięcie choroby oraz jej przyczyn. W trakcie psychoterapii, terapeuta pomaga uświadomić sobie wcześniej nieznane procesy psychiczne, a często nawet wytworzyć zupełnie nowe mechanizmy, bez których pełne zdrowie nie jest możliwe. Podstawowym czynnikiem leczącym w procesie psychoterapii jest wgląd, czyli zrozumienie swoich problemów i procesów psychicznych. Uzyskiwanie wglądu przebiega etapami, często jest opóźniane przez inne procesy psychiczne, które nazywamy oporem. Wgląd pozwala nie tylko uchwycić ten nasz charakterystyczny styl funkcjonowania, ale także dostrzec jego nieadekwatność i szkodliwość.Psychoterapia jest więc procesem długotrwałym, wymagającym wysiłku i zaangażowania emocjonalnego, intelektualnego zarówno psychoterapeuty jak i pacjenta.
- Opisz czym jest opór w relacji z klientem i opisz jego przejawy
Opór jest zjawiskiem wynikającym z chęci uchronienia się przed nieprzyjemnymi emocjami (np. wstydem). Jest to widoczny przejaw mechanizmów obronnych u pacjenta, zapobiega doświadczaniu pacjenta w terapii uczuć nieprzyjemnych lub “zakazanych” np. nienawiści, poczucia winy. Im jest silniejszy, tym ważniejsze są treści, które skrywa. Opór przyjmuje różne formy, może być świadomy lub nieświadomy.
Opór może przejawiać się na kilka sposobów, między innymi przez:
- unikanie komunikacji (całkowite lub okresowe milczenie, skąpe odpowiedzi, dygresyjność),
- unikanie istotnych treści (kierowanie rozmowy na mało ważne tematy, zadawanie pytań retorycznych),
- manipulację (próby uwodzenia, zapominanie o terminach, zadaniach, dopatrywanie się źródeł własnych problemów w innych osobach),
- nieprzestrzeganie reguł (przejawianie niestosownych zachowań).
- pustka w głowie,
- chęć zmiany tematu - pacjent w trakcie kolejnych sesji opowiada tylko o jakiejś części swojego życia, a pomija inne jego sfery, np. mówi tylko o tym, co się dzieje w jego aktualnym życiu, natomiast nie podejmuje wątków dotyczących przeszłości.
- stałe pomijanie określonych tematów, zagadnień, trudności (pacjentka w kilkuletniej żałobie, która konsekwentnie nie podejmuje tematu samobójczej śmierci jej syna) czy stereotypowe powielanie określonych zachowań.
- częste spóźnienia pacjenta, zapominanie o terminach sesji czy trudności w umówieniu się na kolejne spotkanie.
- nagła, nieuzasadniona przebiegiem terapii, poprawa stanu samopoczucia czy funkcjonowania pacjenta, którą można by rozumieć jako ucieczkę przed pracą nad bolesnymi obszarami jego życia.
- acting out, czyli jawne złamanie zasad kontraktu terapeutycznego.
- intelektualizacja - polega on na uciekaniu od rzeczywistych przykrych zdarzeń do przestrzeni abstrakcyjnej, dzięki czemu następuje ich odrealnienie.
- bezosobowa forma przedstawienia doświadczeń
- zmniejszenie głębokości i konkretności wypowiedzi
- zmiana sposobu mówienia
- zapominanie pytania
- czynny atak
- świadome kłamstwo
- Wymień techniki radzenia sobie z oporem klienta
Powinny stanowić niezbędne wyposażenie i umiejętności w pracy diagnosty. Wśród podstawowych najczęściej wymienia się następujące:
• milczenie – manipulowanie milczeniem stanowi paradoksalną metodę zmniejszania napięcia emocjonalnego osoby badanej, ale nie jest to metoda uniwersalna, gdyż skutkiem zbyt przedłużającego ze strony diagnosty milczenia może być wzrost tego napięcia;
• zmiana przeformułowanie pytania – zmiana tematu lub zwiększenie ogólności pytania, które staje się wówczas mniej zagrażające, tzw. „zamrożenie kontaktu”;
• podawanie komunikatów o spostrzeganiu trudności osoby badanej – ich funkcją jest manifestowanie zdolności diagnosty do empatii i syntonii, nie mogą one jednak przyjąć formy nagany, gdyż wówczas ocena stanowi dodatkowe źródło oporu;
• parafraza – polega na tym iż, iż dotychczasowa wypowiedź badanego zostaje sformułowana w nieco innej postaci przez diagnostę. Za pomocą tej techniki możemy sprawdzić, czy rzeczywiście dobrze zrozumieliśmy wypowiedź klienta.
• udzielanie dodatkowych informacji – przyjmuje najczęściej formę zaakcentowania specyfiki swojej roli jako diagnosty czy uświadomienia badanemu, że to, co przeżywa, jest czymś naturalnym, eliminując tym samym jego poczucie zagrożenia;
• prośba o konkretyzację wypowiedzi – stanowi prostą technikę radzenia sobie z oporem, której efektem jest intelektualizacja, racjonalizacja lub obiektywizacja (wpisywanie własnych sytuacji w sytuację konkretnych innych lub „uogólnionego innego”), polega bądź na podawaniu ogólnej instrukcji np. „jak sytuacja konkretnie przebiegła”, bądź rzadziej na formułowaniu pytań zamkniętych, dotyczących analizowanych treści;
• rozmowa na temat „tu i teraz” – jest techniką stosowaną w sytuacji radzenia sobie z aktywnym oporem, mogąc przyjmować postać pytania zadanego wprost „dlaczego badany nie chce o czymś mówić”;
• zaznaczenie roli i funkcji badania – stanowi ryzykowny, choć czasem stosowany sposób radzenia sobie z oporem badanego, polegający na wywieraniu nacisku na osobę badaną w formie twierdzenia, że od jakości jej wypowiedzi czy od stopnia jej otwarcia się i szczerości zależy to, czy uda się rozwiązać problem;
• wyrażenie własnych emocji związanych z przejawianiem oporu – polega na podzieleniu się z badanym informacja o stanie własnych emocji, wynikających z zachowania badanego, np. negatywne stany – przykrość, bezradność, co jednak w niektórych sytuacjach może zachwiać zaufanie do diagnosty jako profesjonalisty.
- Scharakteryzuj relację pomagania.
Głównym celem każdej relacji pomagania jest ułatwienie osobie, która o taką pomoc prosi, rozwoju, jeśli chodzi o podejmowanie przez nią wolnych decyzji. Pomagający powinien zapewnić odpowiednie warunki spotkania oraz nawiązać wstępną rozmowę. Bardzo ważne jest, aby pomagający wzbudził we wspomaganym zaufanie, ciepło.
Relacja pomagania jest relacją nieustannie zmieniającą się na poziomie werbalnym i niewerbalnym. Zarówno dla pomagającego jak i wspomaganego jest głównym narzędziem wyrażania i spełniania potrzeb. Kładzie nacisk na zabarwienie afektywne
- Proszę omówić ogólne zasady udzielania informacji zwrotnej klientowi
- klient powinien wyjść ze spotkania w stanie nie gorszym niż przyszedł.
- Informacja zwrotna nie jest interpretacją - bez dodawania swoich głębszych domysłów lub doszukiwania się mechanizmów psychologicznych.
- Należy podawać konkretne informacje, np. wyniki testów, propozycje rodzaju terapii
- Należy parafrazować wypowiedzi klienta.
- Nie należy uświadamiać powiązań, których klient nie widzi.
- Nie należy udzielać porad.
- Przedstawiać jako własne spostrzeżenia, a nie niepodważalne prawdy obiektywne
- Sposób zrozumiały dla klienta - warto mówić to, co jest jasne i wyrażone w języku osoby badanej.
- Należy skupić się na korzyści, jaką informacja może dać osobie badanej
- Należy przekazywać tyle informacji, ile może wykorzystać osoba badana
HOT
słuchać (zostawić klientowi wolność decydowania)
dokładnie parafrazować
podsumowywać słowa klienta
akceptować możliwości klienta i jego poziom samoświadomości
akceptować złożoność klienta wraz z jego wewnętrznymi sprzecznościami
słuchać (poznawać wartości i system odniesień klienta)
pozostawić klientowi wolność decydowania o sobie i o tym, co chce o sobie wiedzieć
NOT nie radzić nie oceniać nie interpretować nie uświadamiać nie etykietować nie tworzyć problemów nie forsować własnych wniosków
