1-3 Flashcards
bunga ng mga diwang mapanlikha, ng diwang naghehele sa misteryo ng mga ulan o ng diwang yumayapos sa palaisipan ng buwan
panitikan
Masining o karaniwang pagsasama-sama ng mga salita upang makabuo ng mga taludtod na may sukat at tugma.
patula
nagsasaad ng marubdob na karanasan, guni-guni o damdamin na may-akda. Karaniwan sa uri nito and oda, dalit, soneto, elehiya at awit.
liriko o tula ng damdamin
Mga tulang kwento at mga tauhang gumagalaw. Karaniwang pinapaksa rito ang mga kagitingan ng mga bayani sa oakikidigma tulad ng epiko, awit at korido.
pasalaysay
Mga dulang nasusulat nang patula tulad ng senakulo, tibag at sarswela.
tulang pandulaan
Tagisan ng talino sa paraang patula tulad ng karagatan, duplo at balagtasan.
tulang pantigan
Maluwag na pagsasama-sama ng mga salita sa katutubong takbo ng pangungusap.
tuluyan
mga uri ng tula:
tulang liriko
tulang pasalaysay
tulang pantigan
tylang padula
Mula sa pangalan ng uri, ito ay sumasalamin lamang sa damdamin ng makata o sumusulat ng tula.
liriko
Ito ay isang tula na may tig-aapat na taludtod bawat saknong. Ang bawat taludtod naman ay binubuo ng labindalawang (12) pantig.
awit
Ito ay isang mahabang tula na binubuo ng 14 na linya. Karaniwang tumatalakay naman ito sa kaisipan, diwa ng makata.
soneto
Nakatuon naman sa pagbibigay ng papuri o dedikasyon sa isang tao, bagay, o anumang elemento ang oda.
oda
Isang uri naman ng malungkot at pagdadalamhating babasahin ang elehiya.
elehiya
Tumutukoy naman ito sa isang uri ng tulang damdamin na nagpapakita ng luwalhati, kaligayahan, o pagpapasalamat.
dalit
Ito naman ay nakatuon sa pagkukuwento o pagpapakita ng balangkas ng isang pangyayari.
tulang pasalaysay
Ito ay isang napakahabang tula, isang uri ng kuwento tulad ng mga nobela, na nakasulat nang patula.
epiko
Ito naman ay karaniwang may walong sukat o kung minsan ay hindi sinusunod.
awit o korido
uri ng tulang pasalaysay
epiko, awit o korido
Ito naman ay isang uri ng tula na nakatuon sa pagbibigay ng damdamin habang mayroong kapalitan ng opinyon o kuro-kuro.
tulang pantigan
apat na uri ng tulang pantigan
balagtasan, karagatan, dupli, fliptop, tulang padula
Ito ay tumutukoy sa bilang ng pantig ng bawat taludtod na bumubuo sa isang saknong. Ang pantig ay tumutukoy sa paraan ng pagbasa.
sukat
Ito ay isang grupo sa loob ng isang tulang maydalawa o maraming linya (taludtod).
saknong
Isa itong katangian ng tula na hindi angkin ng ga akdang tuluyan.
tugma
Ang paraan ng pagtutugma ngtunog kung sanang salita ay nagtatapossa patinig.
Tugmaang Ganap (Assonance)
Ang paraan ng tugmaan na kung saan ang mga salita ay nagtatapos sa katinig.
Tugmaang Di-ganap (Consonance)
Kailangang magtaglay ang tula ng mga salitang hindi lang maririkit kundi angkop na angkop (kailangang marunong pumili ang makata ng salitang gagamitin) sa tema ng tula; gayundin, mapukaw ang damdamin at kawilihan ng mga mambabasa.
kariktan
Tumutukoy ito sa paggamit ng mga matatalinghagang salita at mga tayutay
talinghaga
pagwawangis, pagtutulad, pagmamalabis at pagsasatao ang ilang paraan upang ilantad ang talinghaga ng tula.
tayutay
Ang porma ng tula; malayang taludturan o tradisyunal (may sukat at tugma); sa kasalukuyan ay may mga tula ring may sukat pero walang tugma at walang sukat pero may tugma.
anyo
Ang diwa ng tula.
tono
Tumutukoy sa nagsasalita sa tula; una, ikalawa, o ikatlong panauhan; maaaring ang makata mismo o isang hayop o isang bagay.
persona
Binibigyang pansin ang isang pook.
kapaligiran
Isang lunsaran ng mayamang paksa ang karanasan ng tao .
karanasan
Ang mga gawain na may kaugnayan sa lipunan gayundin sa politika ay isang malaking bahagi ng pagdadala ng mga kaugalian, karanasan, kalinangan at kabihasnan ng isang pook o bansa
salik sa lipunan at pulitika
Maraming mga akdang nakilala hindi lamang sa pilipinas kundi sa buong daigdig ang pumaksa sa salik na ito.
salik ng panrelihiyon
MGA ELEMENTONG LUMIKHA NG MGA AKDANG PAMPANITIKAN
kapaligiran, karanasan, salik sa lipunan at pulitika, salik ng panrelihiyon
ang karaniwan at likas o “ literal “ na kahulugan ng salita o pangungusap. Ito ang kahulugang madaling mahanap sa diksyunaryo.
detonasyon
Ang tawag sa mga implikasyong tinataglay ng mga salita o pananalita. Ang mga implikasyong ito ay maaring mag dulot ng pahiwatig na pananaw o saloobin na taglay ng salita, tulad halimbawa ng salitang “ basura”.
konotasyon
Ang tawag sa paggamit ng mga salita na ipinalalagay na bunga ng maingat at makabuluhang pagpili ng mga salitang ginagamit ng manlilikha upang makamit niya ang pinaka mabisang paraan ng pagpapatalastas ng kanyang nais ipahatid.
diksyon
ay tumutukoy sa mga pamamaraan ng ginagamit ng akda upang makamtam ang pinaka mabisang epekto ng mga pangungusap at komposisyon at mga sangkap nito.
mga kasangkapang panretorika
tawag sa mga pamamaraan na ginagamit ng akda, lalo na ang tula upang bigyan ng angkop at kaaya- ayang daloy ang indayog ng mga salita at pangungusap kapag ito ay binibigkas.
mga kasangkapang panukat
Ang mga ginagamit na tayutay na nagpapayaman sa pkabuluhan at kahulugan ng akda. Dito kabilang ang mga simili,metaphor, at iba pa.
mga kasangkapang metaporikal
Ang nagsasabi kung ano ang saloobin na nakapaloob sa teksto. Matapat ba? Sakastiko? Nanunudyo? Ito ang karaniwang sinasagot ng TONO.
tono
Binibigyang halaga ang pangkahalatang kaayusan at pagkakahanay ng mga bahagi ng isang akda. Sa dulaang klasiko, ito ay lumalabas sa anyong;
istruktura
malikhaing paghahayag ng saloobin mula sa mga personal na karanasan o obserbasyon sa mga bagay sa paligid.
palagayan o impormal
diskusyon ng mga seryosong paksa batay sa pagsasaliksik at pag-aaral ng mga impormasyon.
maanyo o pormla
isang maiksing komposisyon na kalimitang naglalaman ng personal na kuro-kuro ng may-akda.
sanaysay
elemento ng sanaysay
pamagat, thesis, organisasyon, pasimula, katawan, kongklusyon
Nagsasaad kung ano ang nilalaman ng sanaysay, at nakatutulong ito sa mga mambabasa upang makuha ang kanilang atensyon.
pamagat
- Ito ang masasabing “punto” ng sanaysay; kung ano ba ang nais naipahayag ng manunulat. Sa mga sanaysay, hinihingi na dapat maikli ngunit malaman ito.
thesis
Kung paano ba nakaayos ang mga laman ng sanaysay.
organisasyon
Unang talata ng sanaysay na nagpapakilala sa laman nito o mga impormasyong mahalaga upang maintindihan ang thesis.
pasimula
Mga sumusoportang talata sa thesis. Naglalaman ito ng mgapunto na nagbibigay-diin sa mensahe ng sanaysay.
katawan
Dito ibinubuod ang lahat ng laman ng sanaysay.
kongklusyon
isang uri ng panitikan. Nahahati ito sa ilang yugto na maraming tagpo. Pinakalayunin nitong itanghal ang mga tagpo sa isang tanghalan o entablado.
dula
Kombinasyon ng pandinig at paningin ang mga pandamang ginagamit sa pagsulat ng iskirp at pagtatanghal ng dula.
awdiyo biswal ang dula
Ang diyalogo ang isa sa mga susing katangian ng dula kaya ito ay natatangi sa ibang genre.
binubuo ng mga diyalogo ang dula
Hindi lamang pinagsasalita ng mandudula ang kaniyang mga tauhan, pinakikilos niya rin ang mga ito.
binubuo ng mga galaw ang dula
Dapat na ang aksiyon ng mga tauhan sa dula ay akma lamang at posibleng iarte para sa pagtatanghal na may aktuwal na manonood sa loob ng teatro o “live audience”.
Tumutugon ang dula sa mga limitasyon ng entablado.
Hindi tulad ng pelikula at palabas sa telebisyon na maaaring putulin ang eksena, iniiwasan ito sa dula at dito masusubok ang kasanayan at pagkamalikhain ng isang mandudula sa kaniyang pagkatha.
Tuloy-tuloy ang mga eksena sa isang dula.
Kung karaniwang 40 minuto ang tagal ng dulang may isang yugto, ang dulang may ganap na haba naman ay umaabot ng humigit-kumulang dalawang oras at may intermisyon sa pagitan ng bawat akto.
May tiyak na haba ang isang dula
Hindi dapat malimitahan ang isang mandudula sa matatanda at establisado nang mga uri ng dula.
May iba’t ibang anyo o uri ang dula.
Kinakailangan ang kooperasyon ng mandudula, direktor, mga aktor, mga nagdidisenyo ng entablado, mga nagdidisenyo ng kasuotan, ang namamahala sa tunog, musika at galaw, at iba pang mga tagapangasiwa ng buong teatro.
Ang itinatanghal na dula ay isang kolaborasyon.
elemoento ng dula
Iskrip o Nakasulat na Dula
Tauhan o Aktor
Tanghalan o Tagpuan
Tagadirehe o Direktor
manonood
Ito ang pinakakaluluwa ng isang dula; lahat ng bagay na isinasaalang-alang sa dula ay naaayon sa isang iskrip; walang dula kapag walang iskrip.
iskrip
Ang mga aktor o gumaganap ang nagsasabuhay sa mga tauhan sa iskrip; sila ang nagbibigkas ng diyalogo; sila ang nagpapakita ng iba’t ibang damdamin; sila ang pinanonood na tauhan sa dula.
tauhan o aktor
Anumang pook na pinagpasyahang pagtanghalan ng isang dula ay tinatawag na tanghalan; tanghalan ang tawag sa kalsadang pinagtanghalan ng isang dula, tanghalan ang silid na pinagtanghalan ng mga mag-aaral sa kanilang klase.
tanghalan
Ang direktor ang nagpapakahulugan sa isang iskrip; siya ang nag-i-interpret sa iskrip mula sa pagpasya sa itsura ng tagpuan, ng damit ng mga tauhan hanggang sa paraan ng pagganap at pagbigkas ng mga tauhan ay dumidipende sa interpretasyon ng direktor sa iskrip.
tagadirehe
Hindi maituturing na dula ang isang binansagang pagtatanghal kung hindi ito napanood ng ibang tao; hindi ito maituturing na dula sapagkat ang layunin ng dula’y maitanghal; at kapag sinasabing maitanghal dapat mayroong makasaksi o makanood.
manonood
isang akdang pampanitikan sa tuluyan na sa pamamagitan ng mga pangungusap at talata’y binubuo ng may-akda upang sa kanyang kapangyarihan at kakayahan bilang isang alagad ng panitikan, mailahad niya ang isang pangyayari sa buhay ng pangunahing tauhan, makapagkintal ng isang bisa sa puso at diwa ng mga mambabasa.
maikling kwento
elemento ng maikling kwento
tauhan, tagpuan, saglit na kasiglahan, suliranin, kasukdulan, wakas
Dinadala ng may-akda ang mambabasa sa iba’t ibang lugar, sa iba’t ibang panahon kung saan at kailan nagaganap ang mga pangyayari.
tagpuan o panahon
Inihahanda sa bahaging ito ang mga mambabasa sa pagkilala sa mga pagsubok na darating sa buhay ng mga tauhan
saglit na kasiglahan
Tumutukoy ito sa paglalabanan ng pangunahing tauhan at sumasalungat sa kanya.
suliranin
Ito ang pinakamataas na uri ng kapanabikan.
kasukdulan
Ito ang kinalabasan ng paglalaban. Sumusunod ito agad sa kasukdulan.
kakalasam
