შუმერების საცელმწიფო Flashcards
პატესი
განუსაზრვრელი ძალაუფლებით აღჭურვილი მეფე , ის ასევე სათავეში ედგა ღვთის მსახურებს.ღვთაებათა მეთაური - პატესი.მის ხელში იყო სასამართლო , საკანონმდებლო , სამხედრო ძალაუფლება. იყო ქურუმთუხუცესიც .
ნუბანდა
უმაღლესი თნამდებობის პირი სამეფო კარზე , სასახლის მმართველი იყო .
ავილუმები
თავისუფალი და სრულუფლებიანი მოქალაქე, რომელიც საადგილმამულო თემში ფლობდა მიწას , პრივილიგებური ფენა
მუშქენუ
საზოგადოების ზედაფენა , მაგრამ არ გააჩნდა მიწა საადგილმამულოთემში , ძირითადად სამეფო კარის მსხურები იყვნწნ , რომლებიც მეფისგან იღებდნენ მიწის ნაკვეთ სარგებლობისთვის და მისი მესაკუთრეები არ ხდებოდნენ
ქურუმები
კულტის მსახურნი ბაბილონში, პრივილეგიური წოდებ ეკლესია- მონასტრებს თავინთი სახნავ სათესი მიწები გააჩნდათ
თამქარი
დიდვაჭართა კატეგორია , მეორე კატეგორია - შამალუმები , მათ შორის ხელშეკრულება იდიოდა და ძირითადად თმქართ დავალებით დადიოდნენ შორეულ ქვეყნებში სავაჭროდ
ადათი
ხამურაბის კანონების გაცნობისას ნათელი ხდება , რომ გადმონაშთის სახოით ამ კანონებში შენარჩუნებულია ბევრი წეს-ჩვეულება. მაგ . კოლექტიური პასუხიდმგებლობა ( სს. დანაშაულზე ხამურაბი პასუხისმგებლობას , როგორც დამნაSaves , ასევე დამნაშავის ოჯახის წევრებსაც აკისრებდა .თუ დამნაშავეს ვერ აღმოაჩენდნენ მთელი თემი ისჯებოდა .
ტალიონის პრინციპი
დამნაშავესთვის ისეთივე ზიანის მიყენება , რაც მას მიადგა , თნაბარი სოიცალური მდგომარეობის ადამიანებზე ვრცელდება .თუ დაბალი ფენის წარმომადგენელმა მაღალი ფენის წარმომადგენლის მიმართ ჩაიდინა დანაშაული ის უფრო მკაცრად ისჯებოდა
სისხლის დაურვება ( კომპოზიცია)
დანაშაულის გამოსყიდვა გარკვეული საზღაურით
კანონი
ჯერ კიდევ შუმერების ეპოქაში არსებობდა კანონთ კრებულები ,
მეფეთა განაწესი
ცალკეულ საკითხებზე გამოცემული მეფეთა ბრძანებულება ,ჩვეულებრივად განწესება ეწოდებოდ ა.
საკუთრების ობიექტი
მიწები და მონები , რომლებიც ძირითადად კოლეგია;ურ საკუთრებაში შედიოდა , სახელმწიო ტაძრები საოლქომმმართველები
ილკუ
ხამურაბის კანონების მიხედვით არსებობდა საკუთრების სპეციალური სახე , რომელიც სამხედრო მსახურთა განკარგულებაში იყო .სახნა-სათესი მიწები , ბაღები ,საქონელი .. ,სამუშაოს შესრულების მიზეზით გადაცებული ნივთბია.თუ იგი სამხედრო სამსახურს არ შეასრულებდა ის ამ ქონებას კარგავდა . მათ მისი გასხვისება არ შეეძლოთ . სამოქალაქო ბრუნვიდან იყო ამოღებული და თუ 3 წლის განმავლობასი მიწას არ მოუვლიდა, ის კარგავდა მფლობელობას
ვალდებულებითი სამართალი
წარმოიშობა ხელშეკრულებიდან და ზიანის მიღენებიდან
ყიდვა-გაყიდვის ხელშეკრულება
როგორც მოძრავი , ასევე უძრავი ქონება , იყიდებოდა მიწები , საცხოვრებელი ბინა , ზოგიერი ობიექტი ამოღებული იყო სამოქალაქო ბრუნვიდან , მაგ . საეთო საკუთრება , სატაძრო , ქვრივი ქალის მზითვები
სესხი
ხამურაბის კანონის მიხედვით დებიტორს შეუძლია ყველანაირი ვალის გადახდევინება , თუ იგი სამი წლის განმავლობაში კრედიტორის სასარგებლოდ იმუშავებს
ქირავნიბა
ნივთის , სამუშაო ძალის , ნივთის შემთხვევაში კანონი ითვალისწინებს , რომ დამქირავებელმა უნდა შეასრულოს ხელშეკრულებით გათვა,ლისწინებული ვალდებულება და დაუზიანებლად უნდა ჩააბაროს ნივთი პატრონს .
ნივთის შესანახად მიბარების ხელშეკრულება
ასეთი ხელშეკრუ;ება შეიძლება ყოფილიყო , როგორც სასყიდლიანი ასევე უსასყიდლო.ნივთის პატრონს ნივთის შესანახად გარკვეული გადასახადი უნდა გადაეხადა
საოჯახო სამართალი
ქორწინები იყო წერილობითი ხელშეკრულება , რომელიც საპარტაძლოს და სასიძოს მშობლებს შორის იდებოდა ჯერ კიდევ მათი მცირეწლოვნების გამო.ქორწინება მონოგამიურ ხასიათს ატარებდა ,
მზითვების ინსტიტუტი “შერიქთუმი’
საქორწინო საჩუქარი - ბიბლუმსი , სასძლოს გამოსასყიდი - თერხათუმი
მშობლებსა და შვილებს შორის ურთიერთობა
მამას შეეძლო შვილის გაყიდვა , ანდა მისი სავალო კაბალაში მიცემა , შეეძლო აგრეთვე შვილისთვის ჩამოერთმია მემკვიდრეობა
კანონიერი მემკვიდრეობა
კანონიერი მემკვიდრეებად ითვლებოდნენ შვილები და შვილიშვილები , თუ ასეთები იყვნენ , მაშინ მემკვიდრეობას გარდაცვლილის ძმა ირებდა . ქალები მემკვიდრეობის სახით მხოლოდ მზითვებს ღებულობენ. ასევე დაშვებული იყო ანდერძით მემკვიდრეობა .
დანაშაულთა სახეები
სახელმწიფოს წინააღმდეგ მიმართული
პიროვნების წინააღმდეგ , ასევე ხამურაბის კანონებში ვხვდებით განზრახ ( სიკვდილით დასჯა )და გაუფრთხილებლობით ( კომპოზიციის გადახდა) ჩდენილ დანაშაულს .
საკუთრების წინააღმდეგ მიმართული დანაშაული
ქურდობა , ძარცვა. ქურდობის ორ სახეს განასხხვავებენ კვალიფიციურ( მძიმე პირობებში ჩადენილი დანაშაული) და ჩვეულებრივ . მძარცველის ვერ აღმოჩენის შემტხვევაში პასუხისმგებლობა მთლიან თემს ეკისრებოდა , თმს უნდა გადაეხადა ნაძარცვი ქონება .
ოჯახის წინააღმდეგ მიმართული დანაშაულები
სისხლის აღრევა უახლოეს ნათესავებს შორის და ცოლ-ქმრული ღალატი ,რომლის დროსაც მხოლოდ ცოლი ისჯებოდა
სასჯელები
სიკვდილით დასჯა , გამაწბილებელი სასჯელები ,დამასახიჩრებელი , გამაწბილებელი ,, სხეულებრივი ,კომპოზიცია , ქონების კონფისკაცია , გაძევება ,
კოლეგიური სასამართლო
თემებსა და ოლქებში არსებობდა ბადგილობრივი დიდკაცობის წევრებისგან გამოსული უხუცესები.
მეფის მოსამართლენი
დიდ ქალაქებსა და ოლქებში მეფის მიერ ინიშნებოდნენ პროფესიული მოსამართლენი. მათი გაადაწყვეტილება საბოლოოო იყო და გასაჩივრებას არ ექვემდებარებოდა.
სატაძრო სასამართლოები
ქურუმთა სასამართლოები,მოწმეთა ფიცით საკითხვა , ფიცის მიღების დამოწმება , ზოგიერთი დამამტკიცებელი საბუთის შეგროვებას ახდენენ.
უზენაესი სასამართლო
უზენაესი სასამართლოს ფუნქციას მეფე ითვისებდა და მის კომპენტენციაში , შედიოდა ღალატის და სახელმწიფოს წინააღმდეგ მიმართული დანაშაული.
დამამტკიცებელი საბუთები
ფიცი , მოწმეთა ჩვენება , წერილობითი აქტები , ორდალი
ფიცი
ზოგჯერ მთელი მტკიცებულება მხოლოდ ფიცს ეყრდნობოდა , მხოლოდ დაზარალებულის ფიცის ჩვენებას .
მოწმეთა ჩვენებანი
საპროცესო სასამართლოში გამოყენებული იყო სხვადასხვა კატეგორიის საქმეზე , მკვლელობის საქმეზე , თუ მოქმე ცრუჩვენებას მისცემდა სიკვდილით დაისჯებოდა , სასამართლოში მოწმის მოყვანა ორივე მხარის ვალდებულება იყო .
ორდალი , ანუ სასამართლო გამოცდა
ღვთის მსჯავრის ერთ-ერთი სახეობაა.ხამურაბის კანონები იცნობს წყლის ორდალს .
