Verzorgingsstaat Flashcards
Verzorgingsstaat
De overheid bemoeit zich actief met de welvaart en het welzijn van haar inwoners.
4 functies verzorgingsstaat
- Verzorgen > verpleeghuis, ziekenhuis
- Verzekeren > voor als je werkloos raakt
- Verheffen > kans geven om talent te ontplooien, onderwijs
- Verbinden > sociale ongelijkheid verminderen
Sociale zekerheidsstelsel
Verzekert mensen van een inkomen bij werkeloosheid, ziekte, ouderdom of arbeidsongeschiktheid.
Waar zorgt het sociale zekerheidsstelsel voor?
Dat je bijv. huurtoeslag krijgt als je een minimuminkomen hebt (en dat minimuminkomen bestaat).
Verzorgingsstaat bundelt de sociale grondrechten.
Noem de peilers:
- sociale zekerheid
- gezondheidszorg
- onderwijs
Solidariteitsprincipe
De verzorgingsstaat is gebaseerd op solidariteit (betalen van belasting)
Solidariteit
In een groep of samenleving is er bereidheid om risico’s met elkaar te delen.
Bij het solidariteitsprincipe is er sprake van…
Collectief belang > iedereen heeft baat bij het belastingstelsel.
(als je in het ziekenhuis ligt krijg je een uitkering)
Collectieve goederen
Goederen waar niemand van uitgesloten kan worden, ook niet degene die er niet voor betalen of aan meewerken. (dijken, leger)
Free rider gedrag
Wanneer je niet meewerkt aan het collectieve goederen maar er wel van profiteert.
Planeconomie (gelijkheid)
Overheid beheert productiemiddelen om opbrengst zo eerlijk mogelijk te verdelen.
Vrijemarkteconomie (vrijheid)
Overheid grijpt niet actief in de economie in.
Typen verzorgingsstaten
- Sociaaldemocratische verzorgingsstaat
- Liberale verzorgingsstaat
- Corporatistische verzorgingsstaat
Sociaaldemocratische verzorgingsstaat
Gelijkheid is belangrijk, overheid levert grote rol bij leveren van goederen en diensten (Scandinavisch model)
Liberale verzorgingsstaat
Rol van de overheid is beperkt. Eigen verantwoordelijkheid en vrijheid belangrijk (Angelsaksisch model).
Corporatistische verzorgingsstaat
Mengsels. Vrije markt wordt flink ingeperkt, maar harmonieuze samenwerking tussen overheid, werkgevers en werknemers.
Nachtwakersstaat
Staat waarin overheid zich vooral beperkt tot het handhaven van de openbare orde en veiligheid.
Vrijemarktprincipe en zwakkeren worden geholpen door liefdadigheid.
Armenwet
Hulp voor mensen die niet-kerkelijk waren. Het begin van de eerste sociale verzekeringen.
Kinderwetje van Van Houten
Verbood kinderarbeid (liberaal) Zou resulteren in een slimmere maatschappij en zou de economie goed doen (de wet had dus verschillende gewenste gevolgen)
Eerste sociale wetten
- kinderwetje van Van Houten
- leerplicht
- economische crisis en WOII > zorgden voor meer overheidsingrijpen op sociaaleconomisch gebied. Na WOII meer en meer uitgroei van de verzorgingsstaat zoals we die nu kennen (AOW, bijstand, kindertoeslag)
Uitbreiding van de verzorgingsstaat is tot stand gekomen door economische, politieke en onverwachte gebeurtenissen. Noem deze
- Uitbreiding van het aantal risico’s dat wordt gedekt
- Aantal gerechtigden (ook niet-premiebetalers)
- Aantal sectoren (gezondheid, huisvesting, beurzen)
Uitbreiding van de verzorgingsstaat bracht vele veranderingen mee
Onder andere:
Sociaal-culturele en persoonlijke ontwikkelingen (jaren 50 en 60)
Politieke visies op de verzorgingsstaat
- liberalen : terughoudende rol
- sociaaldemocraten : sturende rol
- christendemocraten : aanvullende rol > bijv mantelzorgers
Sociale partners
Vertegenwoordigers van werknemers- en werkgeversorganisaties
Werknemers
Per beroepsgroep georganiseerd (vakbond) en vakcentrales. (Overkoepelend > CNV, FNV)
Werkgevers
Voor goed ondernemersklimaat
Arbeidsverhoudingen
Hoe werkgevers en werknemers met elkaar omgaan
Doelstellingen van de overheid m.b.t. gemengde markteconomie:
- Evenwichtige arbeidsmarkt
- Rechtvaardige inkomensverdeling
- Goede arbeidsvoorwaarden en arbeidsomstandigheden creëren.
Overlegd tussen sociale partners op niveau’s:
- landelijk niveau (SER)
- binnen bedrijfstakken (horeca, retail) voor het afsluiten van cao’s
SER
Zitten mensen van vakbonden. Werkgeversorganisaties en onafhankelijke kroonleden om gezamenlijk tot compromissen te komen bij arbeidsverhoudingen.
Harmoniemodel
Partijen zoeken gezamenlijk oplossingen
Conflictmodel
Belangentegenstellingen worden juist benadrukt.
Poldermodel
Het sluiten van compromissen tussen overheid, vakbonden en werkgevers.
> in NL vaak beslissingen dmv poldermodel