Hoofdstuk 15: Celdood Flashcards
Welke redenen zijn mogelijk voor celdood
te oud om haar functie uit te voeren
beschadigd
geïnfecteerd
niet meer nodig binnen het systeem
Wat zijn de meest gebruikte varianten van celdood
apoptose (georganiseerd met opzet door de cel)
autofagie (georganiseerd met opzet door de cel)
necrose (cel dood zonder dat de cel er voor gekozen heeft)
Wat is Anoikis voor celdood
Het is een speciale vorm van apoptose en is het gevolg van het ontbreken van interactie van cellen met hun extracellulaire matrix. Alleen bloedcellen doen niet aan Anoikis want deze zitten niet in een matrix. Cellen krijgen een overlevingsignaal als ze in de matrix zitten zo niet doen ze Anoikis. In tumorcellen werkt dit systeem niet en zijn er resistent voor.
Hoe kun je apoptose herkennen
Als de lipiden van het celmembraan geflipt naar de buitenkant zijn kun je herkennen dat het apoptose is
Leg apoptose uit in 4 stappen
- Uitstulpingen van de cel worden terug getrokken en de cel wordt ronder
- Het membraan begint te lubberen er worden onregelmatige uitstulpingen gevormd
- Het DNA wordt afgebroken en er vindt condensatie plaats van chromatine dit is waar te nemen als het verschijnen van stippen in de celkern
- De cel wordt kleiner en breekt op in apoptotische lichaampjes met resterende celorganellen. Deze lichaampjes kunnen door fagocytose worden opgenomen door andere cellen die de overige celcomponenten verder afbreken
Welke enzymen zijn verantwoordelijk voor apoptose en leg de cascade uit
Caspasen, Deze komen inactief voor in de cel en kunnen door proteolyse (knippen van eiwitten) worden geactiveerd. Dit is niet omkeerbaar en als dit is gebeurt is dat the point of no return. De caspasen zijn onder te verdelen in 2 categorieën: effectoren breken de cel af, initiators die als er een proapoptotisch impuls is gegeven het proces opgang brengen.
Er zijn 2 routes waarop een proapoptotisch impuls omgezet kan worden in celdood met hun eigen initiatorcaspasen. Noem de routes + kenmerken en de initiatorcaspasen
- extrinsieke route, caspase 8 als initiator, Deze route wordt geactiveerd vanuit de omgeving van de cel als deze er niet meer gewenst is. De andere cellen geven meestal de liganden, die binden op de TNF-receptoren van de niet gewenste cel, af aan het extracellulaire matrix. Binding van ligand aan receptor leidt tot het aantrekken van caspase 8 die op zijn beurt caspase 3 kan activeren tot celdood
- intrinsieke route (receptor onafhankelijk signaal), caspase 9 als initiator, Dit vindt plaats als er schade optreed binnen in de cel, denk aan DNA schade of ER-stress door straling, chemo of ontrekkeing van groeifactoren. De intrinsieke route draait allemaal om cytochroom C. Er zijn proapoptotische eiwitten die het mitochondrisch membraan openen zodat chytochroom C vrijgelaten kan worden en er zijn antiapoptotische eiwitten die dit tegen gaan door te binden aan de proapoptotische eiwitten. Celschade leidt er toe dat de anti eiwitten worden weg gecompeteteerd worden door de pro eiwitten
Caspase 9 activeert naast effectorcaspase 3 ook effectorcaspase 7. Leg uit wat effectorcaspasen doen
Apoptose komt uiteindelijk tot stand doordat de cel wordt afgebroken tot kleinere stukken door effectorcaspasen. Ze vernietigen de remmers van apoptose, knippen eiwitten hun katalytisch domein er af en vernietigen ze celstructuren.
Leg het inflammosoom uit
caspasen 1,4 en 5 zijn betrokken bij ontstekingsprocessen betrokken. Hun activatie leidt tot uitscheiding van inflammatoire cytokines en kan pyroptose (een inflammatoire vorm van celdood lijkend op apoptose) bewerkstelligen. Dit proces is afhankelijk van de herkenning van pathogenen door macrofagen, granulocyten en dendrytische cellen. Als hun pathogeenherkennende receptoren een ligand bindt wordt het inflammosoom gestimuleerd om caspase 1 te activeren die pyroptose kan activeren en pro-inflammatoire cytokines
Leg autofagie uit
Dit is een vorm van geprogrammeerde celdood onafhankelijk van caspasen. De cel eet zichzelf op als er te weinig nutriënten aanwezig zijn of tekort aan groeifactoren of andere stressfactoren. De belangrijkste kenmerk zijn de dubbelmembraanvacuoles ontstaan uit een fagofoor. Als een fagofoor met onderdelen van de cel naar een lysosoom gaat kunnen de componenten worden afgebroken en gerecycled worden.
Waardoor wordt Necrose aangezet en waarom is het zo schadelijk
Necrose kan voor komen door zuurstofradicalen en stikstofdioxide, maar kan ook het gevolg zijn van zuurstofgebrek. Necrose heeft geen kenmerken van apoptose en autofagie en treed ook per ongeluk (ongecontroleerd) op. Kapotte cellen laten hun inhoud ongecontroleerd los in hun omgeving waarmee ook toxische stoffen vrijkomen en te weinig fagocyterende cellen die het debris kunnen op ruimen. Dit is ook schadelijk voor omgevende cellen.
Wat is het unfolded protein response (UPR)
Als een eiwit verkeerd is gevouwen en zijn conformatie is verandert door chemische stoffen. Het kost de cel te veel energie om deze verkeerde vouwing te herstellen dat de cel het eiwit zal afbreken zodat ze geen ophoping vormen in het ER dat tot ER-stress kan leiden. Dit wordt voornamelijk herkend door een eiwitchaperonnes
Er zijn 2 cel organellen die belangrijk zijn bij het afbreken van afvalproducten noem deze
Lysosoom en proteosoom
Wat zijn proteasen en wat doen ze
Het zijn enzymen die de afbraak van eiwitten en andere ketens van aminozuren katalyseren. Ze verbreken de peptidebinding tussen twee aminozuren door hydrolyse
