Háþrýstingur

Question 1

Hvað er blóðþrýstingur?

Answer 1

Kraftur blóðs á æðavegg
- Skiptist í systolic þrýsting og diastolic þrýsting

Question 2

Hvað er systolic þrýstingur (slagbilsþrýstingur)?

Answer 2

Systolic þrýstingur er toppurnn, þegar sleglarnir draga sig saman og pumpa út af krafti

Question 3

Hvað er diastolic þrýstingur (hlébilsþrýstingur)?

Answer 3

Diastolic þrýstingur er þegar hjartað er í hvíld

Question 4

Hvað er háþrýstingur?

Answer 4

Ástand sem skapast þegar blóðþrýstingur er að jafnaði of hár. Veldur auknum kröftum á æðavegginn.
Viðmiðunarmörk 140/90.

• Bþ er sveiflukenndur og getur hækkað undir eðlilegum kringumstæðum (reiði, hræðsla, streita, líkamleg áreynsla)

Question 5

Hvernig getur manchetta gefið falskar niðurstöður?

Answer 5

• Ef of stór manchetta = lækkar bþ
• Ef of lítil manchetta = hækkar bþ

Frekar ætti að mæla bþ sitjandi en liggjandi

Question 6

Hvers vegna skiptir háþrýstingur máli?

Answer 6

• Háþrýstingur veldur breytingum í slagæðum líkamans sem þykkna og harðna - flýtir fyrir atherosclerosu
• Hætta eykst verulega á hjartaáföllum (kransæðastífla, hjartabilun), heilaáföllum (blóðtappi, blæðing) og nýrnasjúkdómum (nýrnabilun)

Question 7

Hversu margir fullornir hafa háþrýsting (%)?

Answer 7

Allt að 25% fullorðinna hafa háþrýsting

Question 8

Undirliggjandi orsök við háþrýsting?

Answer 8

Finnst yfirleitt ekki, talið er að 3-5% hafi greinilega undirliggjandi sjúkdóm t.d nýrnasjúkdóma eða innkirtlasjúkdóm sem veldur háþrýstingnum.
- Lyf geta valdið háþrýsting eins og sterar, þunglyndislyf, íbúfen.
- Erfðir, algengara í þeldökkum

Question 9

þættir sem gera háþrýsting verri?

Answer 9

• Reykingar
• Offita
• Kyrrseta
• Streita
• Salt / lakkrís
• Ofneysla áfengis

Question 10

Hvað er til ráða við háþrýsting?

Answer 10

• Mataræði (salt, lakkrís, fita / kólesteról / ofþyngd)
• Hreyfing
• Minnka streitu

Question 11

Hvernig er háþrýstingur greindur?

Answer 11

• Oft greint fyrir tilviljun
• Blóðþrýstingsmælingar (margar mælingar, heimamælingar, sólarhringsmælingar)
• Leit að undirliggjandi orsök (blóðprufur, þvagprufa, EKG, hjartaómun, ómun af nýrum, hjartaómun, þrekpróf)
• Fara yfir lífstíl

Question 12

Greining og meðferð háþrýstings

Answer 12

• Ef vægur: byrjar á lífstílsráðgjöf og fáum fólk aftur eftir eh tíma og sjáum hvort það hefur orðið breyting
• Ef svæsinn: þá byrjum við meðferð strax

Question 13

Hvað gerir lyfjameðferð við háþrýsting?

Answer 13

Lækkar bþ og dregur úr áhættunni sem fylgir því að hafa háþrýsting.
- Minnka líkur á kransæðastíflu, hjartabilun, heilablæðingu/tappa, nýrnasjúkdóm og augnbotnaskemmdum

Question 14

Hvaða lyf eru notuð við háþrýstingi?

Answer 14

• þvagræsilyf
• Beta blokkar
• ACE hemlar
• Calcium blokkar
• Angiotensin II blokkar (ARB lyf)
• Alfa blokkar

Betra að hafa nokkur lyf og lægri skammta heldur en eitt lyf og háan skammt

Question 15

Á hvaða lyfjum byrjum við?

Answer 15

Ef fólk er yngra en 55 þá ACE hemla eða angiotensin receptors hemla sem fyrsta lyf.
Ef svartir og eldri en 55 ára þá er betra að byrja á calium blokkerum og þvagræsilyfjum

Question 16

Hvað gera þvagræsilyf (diuretica)?

Answer 16

• Auka natríumútskilnað og minnka þannig rúmmál plasma, extracellular vökva og álag á hjarta
• Skilja út sölt og vökvinn fylgir á eftir
• þessi áhrif hverfa á 6-8 vikum og eftir situr minni PR (peripheral resistance)

Question 17

Hverjar eru gerðir þvagræsilyfja?

Answer 17

• Loop diuretics t.d Furosemide (lasix)
• Tíazíð
• Kalíumsparandi lyf t.d spironolactone (aldosterone blokkari)

Question 18

Hvað gera beta blokkerar?

Answer 18

• Eru ekki öflug bþ-lyf ein og sér
• Koma sér vel hjá: sjúklingum með blóðþurrð í hjarta, sjúklingum með hraðan hjartslátt, sjúklingar með ,,streitueinkenni’’
• Verkunarmáti: minnkað útfall hjarta (CO), minnkuð renín-losun og beta viðtæki í MTK

Question 19

Æðavíkkandi lyf við háþrýsting

Answer 19

• Lyf með bein áhrif á æðar (direct vasodialtors)
• Calcíum blokkar
• Lyf sem verka á renin-angiotensin kerfið

Question 20

Lyfjameðferð með calcíum blokkum ið háþrýsting

Answer 20

• Mikið notaðir, sérstaklega second generation dihydropyridine t.d Amlodipine vegna beinna áhrif á æðar og lítilla sem engra áhrifa á hjarta
• Aðrir calcíumblokkar eins og verapamil og diltiazem eru góð blóðþrýstingslækkandi lyf með litlar aukaverkanir

Question 21

Hvaða lyf verka á renín-angiotensin kerfið?

Answer 21

• Beta blokkar
• Renín-inhibitorar (á rannsóknarstigi)
• ACE blokkar
• Angiotensin viðtækjablokkar (ARB lyf)
• Aldosteron blokkar

Question 22

Hvað gera ACE blokkar?

Answer 22

• Minnkuð framleiðsla á angiotensin II
• Renínvirkni og angiotensin I eykst
• Aldosteronframleiðsla minnkar
• Perifer æðamótstaða minnkar
• Áhrif á nýru
• Lækkar mortalitet, stroketíðni, infarcttíðni
• Oft snögg en afturkræf blóðþrýstingslækkun
• Lyfin gagnleg hjá sjúklingum með intraglomerular hypertension og sykursýkisskemmdir í nýrum (diabetic nephropaty)

Question 23

Hver er góð leið til að vita hvaða lyf eru ACE blokkar?

Answer 23

Enda á -pril
- t.d Enalapril, ramipril, perindopril, lisinopril, captopril

Question 24

Hverjar eru aukaverkanir ACE blokka?

Answer 24

Áhrif á bragðskyn, versnandi nýrnastarfsemi, þurr hósti, hætta á hypovolemiu.

Question 25

Hverjir eru
- Stuttverkandi ACE blokkar
- Langverkandi ACE blokkar

Answer 25

Stuttverkandi:
- Captopril

Langverkandi
- Enalapril
- Ramipril
- Perindopril
- Lisinopril
- Cilazapril

Question 26

Hvað gera Angiotensin viðtækjablokkar (ARB-lyf)?

Answer 26

• Blokka AT-1 viðtæki
• lækka bþ
• Fáar aukaverkanir
• Lækka dánartíðni, stroketíðni, ifarcttíðni

Losartan, Valsarta, Cendesartan

Question 27

Lyfjablöndur

Answer 27

• Tíazíð + Kalíumsparandi
• Betablokkar + dihydropyridin
• ACE blokkar + Tíazíð
• A-II blokkar + Tíazíð